قازىر ءبىزدىڭ ساياساتىمىزدا يدەولوگتار جەتپەي تۇرعانى قاتتى بايقالادى. اسىرەسە جەرگىلىكتى جەرلەردە.
حالىقتى ءبىرتۇتاس ەتىپ ۇستاپ تۇراتىن جالعىز قۇدىرەت - سەنىم. ال، سەنىم السىرەپ جوعالعان شاقتا، سەنىمنىڭ ورنىن باساتىن سوڭعى قۇدىرەت - ءۇمىت.
ءۇمىت - تىكەلەي بولاشاقپەن بايلانىستى دۇنيە.
حالىقتىڭ سەنىمىنەن ايىرىلعانىن تۇسىنگەن ۇكىمەتىڭ سوڭعى قادامى - حالىققا ءۇمىت سىيلاۋ، بولاشاعىنا ۇمىتتەندىرۋ.
دۇنيەدەگى بارلىق ەلدەردى تومەندەگىدەي ءۇش ساناتقا بولۋگە بولادى دەپ ويلايمىن:
1-سانات - دامىعان ەلدەر.
بۇل ەلدەردىڭ حالقى ۇكىمەتىنە دەگەن سەنىممەن ءومىر سۇرەدى. حالىق ءوزىنىڭ ارتىندا مىقتى ۇكىمەتى، ءادىل سوتى، بەلگىلى ءبىر مولشەردە تاۋەلسىز باق قۇرالدارى تۇرعانىنا سەنەدى.
2-سانات - ورتاشا دامىعان ەلدەر.
بۇل ەلدەردىڭ حالقى ۇكىمەتىنە سەنبەيدى. ويتكەنى، جەمقورلىق جايلاعان ۇكىمەتى مەن ادىلەتسىز سوتتار، تاۋەلدى باق-تارىنا ءوز ءومىرىن سەنىپ تاپسىرا المايدى.
بىراق، بەلگىلى ءبىر مولشەردە مەملەكەتتىك، قوعامدىق ينستيتۋتتار مەن زاڭدار جۇمىس ىستەپ تۇرعاندىقتان، حالىقى تەك “بولاشاقتا تۇزەلەرمىز” دەگەن ۇمىتىمەن ءومىر سۇرەدى. حالقىن تەك سول ءۇمىتى عانا ۇستاپ تۇرادى.
3-ساناتتاعى ەلدەر - انارحيالىق ەلدەر.
بۇل ەلدەردىڭ حالقىنىڭ ۇكىمەتىنە دەگەن سەنىم تۇگىلى ءۇمىتى دە قالماعان. سوندىقتان، توڭكەرىستەر ورىنالىپ، سالدارىنان ەشقانداي مەملەكەتتىك ينستيتۋتتار جۇمىس ىستەۋدەن قالعان. قوعامى تەك ءبىر كۇنىمەن ءومىر سۇرەدى. ادەتتە، مۇنداي انارحيا مەن حاوستا ءومىر سۇرگىسى كەلمەگەن حالىقىنىڭ كوپشىلىگى بوسقىنعا اينالادى.
تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ العاشقى 10 جىلىنىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا ءبىزدىڭ ەلىمىز جارتىلاي حاوس، جارتىلاي انارحيالىق قوعامدا ءومىر ءسۇردى. ال، ەكىنشى جارتىسىندا مەملەكەتتىك ينستيتۋتتار جۇمىس ىستەي باستادى.
بىراق، حالقىمىز العاشقى 10 جىلدىقتى قۋانىشپەن “تاۋەلسىزدىك ەيفورياسىندا” ءومىر سۇرگەندىكتەن ۇكىمەتكە دەگەن سەنىمى دە، ءۇمىتى دە باسىم بولدى.
ال، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ەكىنشى 10 جىلدىعىندا مۇناي-گاز بەن قازبا بايلىقتى ساتۋدان تۇسكەن پايدادان حالىقتىڭ جاعدايى ءبىرشاما تۇزەلىپ، نارىقتىق ەكونوميكاعا بەيىمدەلە باستادى. ۇكىمەتكە دەگەن سەنىمى بولدى.
بىراق، مەملەكەتتىڭ بيۋدجەتى تولىسقان سايىن ونى توناۋشىلاردىڭ سانى ارتىپ، سول توناۋشىلاردىڭ ەڭ باسىندا نازارباەۆتىڭ تۋىستارى مەن ونىڭ ۇكىمەتىنىڭ مۇشەلەرى تۇرعانىن كورگەن حالىقتىڭ، نازارباەۆ پەن ونىڭ ۇكىمەتىنە دەگەن سەنىمدەرى كۇن ساناپ جوعالا بەردى. ويتكەنى، حالىق ءوزىن ۇكىمەت ەمەس - كلان باسقارىپ بارا جاتقانىن تۇسىنە باستادى. ياعني، جازىلماعان “يمپەراتورلىق جۇيە” قالىپتاستى.
وڭىرلەردى “اكىم” اتىمەن باسقاراتىن “كنيازدىقتار جۇيەسى” قالىپتاستى. (مەن سوندىقتان “نازارباەۆتىڭ كەزىندە تاعايىندالعان، ونىڭ استاۋىنان تاماق جەگەن كەز كەلگەن اكىمدەر مەن مينيسترلەردىڭ باسى التىن بولسا دا اۋىستىرۋ كەرەك” دەپ ايتىپ ءجۇرمىن)
تاۋەلسىزدىكتىڭ ءۇشىنشى 10 جىلدىعىندا “نازارباەۆ كلانىنا” حالىقتىڭ سەنىمىن قايتارۋ ءۇشىن ەكى جول تۇردى:
1-جول - نازارباەۆ ءوزىنىڭ “يمپەريالىق جۇيەسىنەن” باس تارتىپ، جەمقورلىقتى جويۋى كەرەك.
2-جول - حالىقتىڭ سەنىمىن قايتارۋمەن ەمەس، حالىقتىڭ سەنىمنەن كەيىنگى سوڭعى “تىرەگى” - حالىقتى بولاشاققا دەگەن ۇمىتپەن ءومىر سۇرگىزۋ.
نازارباەۆ 2-جولدى تاڭدادى.
“حالىققا ءۇمىت سىيلاۋ” ناۋقانى ەكى باعىتتا ءجۇردى.
1-باعىت - بارلىق مەملەكەت اپپاراتى مەن باق-تار ارقىلى نازارباەۆتىڭ ءاربىر قادامىن بولاشاقپەن بايلانىستىرىپ دارىپتەۋ.
بۇل باعىتتىڭ مىندەتى - “جاقىن بولاشاققا” ءۇمىت سىيلاۋ. ياعني، وسى دۇنيەدەگى ومىرىنە ءۇمىت سىيلاۋ.
2-باعىت -حالقىمىزدىڭ باسىم بولىگى مۇسىلمان بولعاندىقتان جەر جەرلەردە مەشىتتەردى كوبەيتىپ، ساياساتتان تىس حالىقتى سول جەردە شىدامدىلىققا، كونپىستىككە، پاتشاعا قارسى شىقپاۋعا ۋاعىزداۋ.
ياعني، مومىن، كونپىس بولعانىڭ ءۇشىن بولاتىن “ارعى دۇنيەسىنە ءۇمىت سىيلاۋ”.
سوندىقتان، ءدال وسى كەزدە مەملەكەتتىڭ قارقىندى قولداۋمەن ساحناعا “ساقالدىلار” شىقتى. (نەگىزى، بۇلاردىڭ باستاۋى - حالىقتىڭ ۇكىمەتكە دەگەن سەنىمى ولە باستاعان تاۋەلسىزدىكتىڭ ەكىنشى 10 جىلدىعىنىڭ ەكىنشى جارتىسىنان باستالعان)
بۇلاردىڭ دىننەن تەولوگيانى ءبولىپ تاستاعانى سوندىقتان. ويتكەنى، دىندەگى تەولوگيا - ءدىننىڭ وسى دۇنيەدەگى نەگىزگى ءمان-ماقساتىن تۇسىندىرۋمەن اينالىساتىن عىلىم. ءدىننىڭ تەولوگياسىندا ءدىندى بەلگىلى ءبىر توپتىڭ مۇددەسىنە پايدالانۋ دەگەن مۇلدەم جوق. ءدىننىڭ ءمانى ودان دا تەرەڭدە ەكەنىن تۇسىندىرۋمەن اينالىسادى. قىسقاشا ايتقاندا، تەولوگتارمەن “قىسقا ويلى، تاياز تۇسىنىكتى، و دۇنيەسىن عانا ويلايتىن توبىردى” جاساپ شىعا المايسىڭ. سوندىقتان، نازارباەۆ ۇكىمەتى “كەلتە بالاق، قاۋعا ساقالداردى” كۇشەيتىپ، “جانى جوق جالاڭاش دىنمەن” قوعامدى “ارعى دۇنيەسىنە ءۇمىت سىيلاۋ” ارقىلى ۇستاپ وتىرماق بولدى.
بايقاساڭىزدار سوڭعى 15-20 جىلداعى نەگىزگى ۋاعىزشىلاردىڭ ايتاتىنى “ارعى دۇنيەنىڭ قىزىعى”.
ءدال وسى جوعارىدا كەلتىرگەنىمدەي “تەولوگياسىز ءدىن - ەسكەكسىز قايىق” بولسا، مەملەكەتتىك ساياسات تا ۇلتتىق يدەولوگياسىز - ەسكەكسىز قايىق.
قازىرگى ۇكىمەت مۇشەلەرىنە قاراپ وتىرساڭىز 90%-ى سول باياعى نازارباەۆتىڭ حالىق سەنىمىنەن ايىرىلعاننان كەيىنگى - “حالىققا ءۇمىت سىيلاۋ” كەزەڭىنىڭ كادرلارى.
كەشەگى قاڭتار قىرعىنى - سەنىمى الدەقاشان ولگەن حالىقتىڭ سوڭعى “تۇياق تىرەر” ءۇمىتىنىڭ دە ولگەن كەزەڭى بولدى.
باعىمىزعا وراي نازارباەۆ بيلىكتەن كەتىپ مەملەكەتتىگىمىز ساقتالىپ قالدى. پرەزيدەنتىمىزدىڭ باستامالارىمەن كوپتەگەن ساياسي رەفورمالار باستالىپ، “نازارباەۆ جۇيەسى” جويىلا باستادى.
سوندىقتان، حالىقتىڭ قايتادان ۇكىمەتكە دەگەن سەنىمى ويانا باستادى.
بىراق، وكىنىشكە وراي توبەدەن باستالعان باستامالار جەرگىلىكتى وڭىرلەرگە كەلگەندە ءفورمالدى عانا كەيىپكە ەنۋدە. حالىق تىكەلەي جەرگىلىكتى ءوڭىردىڭ اتقارۋشى بيلىگىمەن جۇمىس ىستەيتىن بولعاندىقتان، جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ ءفورمالدى عانا “وزگەرىسىن” كورىپ ۇمىتتەرى ەكىۇدايى كۇيگە ەنۋدە.
ءبىزدىڭ حالىق پەن ۇكىمەتتىڭ اراسىن قازىر نازىك قانا ءۇمىتتىڭ جالعاپ تۇرعانىن ۇكىمەت پەن جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىك تولىق ءتۇسىنىپ وتىر دەپ ايتا المايمىن.
ۇلتتىق، مەملەكەتتىك يدەولوگيادان جۇردايلار جەرگىلىكتى جەردە باسشىلىقتا وتىرعاندا، ول ءوڭىردىڭ حالقىنىڭ ءۇمىتى سونە تۇسەرى حاق.
وسىنىڭ ءبارىن ەسكەرە وتىرىپ پرەزيدەنت اپپاراتىنا تومەندەگىدەي ۇسىنىستارىمدى جولدايمىن:
1. كادر ساياساتىندا، اسىرەسە وبلىس پەن قالا اكىمدەرىن ۇسىناردا ولاردىڭ ەڭ الدىمەن مىقتى يدەولوگ بولۋىنا باسىمدىق بەرىلسە. ويتكەنى، ۇلتتىق يدەولوگيادان جۇرداي كادر - حالىقتى “نانعا تويدىرۋى” مۇمكىن بولعانىمەن، قوعامدى رۋحاني ازدىرىپ جىبەرەدى. جەرگىلىكتى جەردەگى رۋحاني اش قوعامعا، الىستاعى مينيستر كومەك بەرە المايدى.
2. پرەزيدەن اپپاراتىنىڭ جانىنان فيلوسوف، تەولوگ، تاريحشى، الەۋمەت تانۋشى سەكىلدى يدەولوگيالىق باعىتتا وي قوسا الاتىن “يدەولوگيالىق كەڭەس” قۇرۋدى ۇسىنامىن.
وسىلاي بىرتە-بىرتە ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق يدەولوگيامىزدى قالىپتاستىرۋدىڭ العىشارتتارى جاسالسا.
تەك، بۇل كەڭەسكە جەرگىلىكتى اكىمدەر مەن ولارعا “كىندىگىمەن بايلانعان” ىشكى ساياسات باسقارمالارىنىڭ ۇسىنعان ادامدارىن ەمەس، پرەزيدەنت اپپاراتىنىڭ ءوزى تىكەلەي جاساقتاسا. ويتكەنى، جەرگىلىكتى اكىم-قارالاردىڭ ءتىزىمى - وزدەرىنىڭ دەڭگەيىندە بولارى انىق.
وسىنداي “يدەولوگيالىق كەڭەس” قۇرىلسا، ونىڭ قۇرامىندا “ۇلت بولۋدىڭ ازابى” اتتى ماقالالار جيناعىن جازىپ جۇرگەن تاريحشى عالىم جامبىل ارتىكباەۆ اعامىز، “تۇران دالاسىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ فيلوسوفياسى” باعىتىندا ەڭبەكتەنىپ جۇرگەن فيلوسوف عالىم ءابدىراشيت باكىرۇلى, قازاقتىڭ كونەسى مەن بۇگىنىن جالعاپ جۇرگەن ايت-مان نۇرجان اعامىز، ءدىنتانۋ باعىتىندا بىرنەشە عىلىمي ەڭبەكتەردىڭ اۆتورى تەولوگ دوساي كەنجەتاي تۇرسىنبايۇلى اعامىز، قوعامعا ۇلتتىق تاربيە نەگىزدەرىن ءتۇسىندىرىپ جۇرگەن باۋىرجان اتامىزدىڭ كەلىنى زەينەپ اپامىز سەكىلدى تۇلعالار وتىرسا، ءبىزدىڭ ۇلتتىق يدەولوگيامىزدى قالىپتاستىرۋعا بار پوتەنتسيالدارىن سالارى انىق. ودان مەملەكەتىمىز ءۇشىن تەك پايدادان باسقا زيانى جوق دەپ ويلايمىن.
رۇستەم اشەتاەۆ
ۇقساس جاڭالىقتار
