Senim – qudyretti kúsh... Kimniń senimi myǵym – onyń alar asýy da bıik bolmaq. Biz Qudyretti Qudaıǵa sengen, kózge kórinbeıtin árýaq-rýhtarǵa qurmet kórsetken qazaq degen ultpyz. Ushy-qıyry joq ulan-ǵaıyr atyrapqa ıe bolyp otyrýymyzdyń ózi sol qazaqtyń seniminiń qandaılyq uly bolǵanyn bildirse kerek...
Biraq, qazir sol uly senimnen ada qaldyq. Qaryz berý, aqshalaı qarym-qatynas jasaý, amanat alý sekildi ulttyq bolmysymyzda bar ıgi qasıetterimizden zaman aǵymyna oraı aırylyp jatqandaımyz.
Biz búginde ózge turmaq, ózimizge senbeımiz. Oń qolymyz istegendi sol qolymyz kórmeıtin zaman týdy. Aldaý, arbaý, múmkindik bolsa qarpyp qalý... Osyndaı jaǵdaıattar kóbeıgendikten de qaryz berseń de qaǵazǵa júginýge májbúrmiz. Ras, kelisim-shart jasasqan, zańdyq turǵyda qorǵalǵan bıznestiń erteńi bar. Dese de, jeke adamǵa degen senimniń aqtalar tusy da az emes ekenin bir mysalmen dáleldep kórsek...
«Ford deseńiz – avtomobıl, avtomobıl deseńiz – Ford eske túsedi» degen aǵylshyndardyń qanatty sózi bar. Ótken ǵasyrdyń 20-jyldary qarapaıym amerıkandyqtar XX ǵasyrdyń eń úzdik bıznesmenderiniń biriniń eńbegin moıyndap, osylaı dep baǵa beripti. Ol baǵaǵa deıin bul Genrı Fordymyz eshkimniń senimine kire almaǵan.
Ol talaı ýaqyt tar jol taıǵaq keshýden ótti. Sóıtip júrip, ırlandtyq tekti aýyl balasy zamanaýı kapıtalızmniń negizin qalady.
HIH ǵasyrdyń toqsanynshy jyldarynyń sońy... Detroıttaǵy elektr kompanııasynda jas mehanık jumys isteıtin. Ol aptasyna bar bolǵany 11 dollar (5 myń teńgege jetpeıtin aqsha) tabys tabatyn. Ol kúnine 10 saǵat jumys istegenimen qoımaı, úıine kelgen soń da saraıyna kirip alyp jumysyn jalǵastyratyn. Armany qozǵaltqyshtyń (motordyń) jańa túrin oılap tabý edi. Sol armanǵa qol jetkizý úshin esh kedergige moıymady.
Ákesi «ýaqytyńdy bosqa shyǵyn etip júrsiń» dep renjıtin. Kórshileri ony «jyndanyp ketken adam» dep oılaıtyn. Tanystary da, dostary da, týystary da oǵan sengen joq.
Tek áıeli ǵana qoldaý bildirdi. Onyń túnde alańsyz jumys isteýine jaǵdaı jasap berdi, jumysyna kómektesti. Ol kúıeýi jumys istep jatqandyqtan birneshe saǵat boıy onyń kerosın shamyn ustap turdy. Qoldary kógerip, óńi bozaryp ketetin. Sóıtip júrip, sýyq tıip aýyrdy da... Biraq ... ol kúıeýine qatty sendi! Jyldar ótken soń saraıdan shý estildi. Artynsha kórshiler atsyz jolmen bir arbanyń ózdiginen júrip bara jatqanyn, ol arbada ózderi jyndy sanaıtyn Genrı men men áıeli kele jatqanyn kórdi.
Genrıge tek áıeliniń senimi shabyt berdi.
Fordtan keıinnen bir jýrnalıst ómirge qaıta kelse kim bolǵysy keletinin surapty. Sóıtse danyshpan: «Kez kelgen maman bolar edim... Tek qasymda áıelim bolsa, jetedi» depti.
Genrı Ford alty aǵaıyndy edi. Otbasy ómiri bir saryndy ótetin: ata-anasymen birge balalar úı sharýasyn jasady, fermada jumys jasady, shoshqa baǵyp, tań atqannan kesh batqansha egiste erinbeı eńbek etti. Genrı ákesiniń fermasynda myqty sharýa adamy bola alatyn edi, biraq muny taǵdyr jazbady. Ózine degen senimi, ol senimge áıeliniń elitýi ony ózge jolǵa saldy.
Ony qurylǵylar men mehanızmder áseri óz tereńine boılatyp áketti.
Qosh, Detroıtta birinshi avtomobıl onyń ómirlik bıznesine jol ashty. Álemdi moıyndatty...
Al, bizde, bizdiń urpaqqa degen senimimiz bar ma? Olarǵa qazir neni úıretip jatyrmyz? Bizde de temir-tersekke úıir balalardy «jyndandyǵa» sanap júrgen joqpyz ba?
Túıin
Qazir 18 mıllıon halyqtyq naryǵymyz bar. Onyń syrtynda jaǵymsyz da jasandy odaqpen jasalǵan naryq taǵy bar. Al mıllıardtaǵan adamzat balasy qoldanatyn «dúnıe jasaý» qazaqtyń basyna jazylmaǵan ba? Adamzattyń ıgiligine jaraıtyn ónim óndirýge nege talpynbaımyz? Sebebi, bizde senim joq. Senim joq jerde ulyq nátıjege jete almaıtynymyz anyq...
Qanat Birlikuly
"Adyrna" ulttyq portaly
