Medıına árqashan adam qyzmetiniń kúrdeli salalarynyń biri bolyp sanaldy. Sondyqtan da medıınaǵa jasandy ıntellekt, robottardy engizý arqyly dárigerlerdiń kúndelikti jumysyn jeńildetýge barlyq jaǵdaı jasalyp jatyr. Jasandy ıntellekt medıınanyń ajyramas bóligi bola ala ma? Búginde medıına salasynda qandaı robottar bar, ony álem belsendi qoldanyp júr me? Bul saýaldarǵa mektep oqýshylary Naýryz kezdesýlerinde jaýap berdi.
Astanada 2023 jyldyń 15-17 naýryz aralyǵynda «Nazarbaev Zııatkerlik mektepteri» derbes bilim berý uıymynda «Bıomedıına, ınjenerııa ı tehnologııalar» atty HII Naýryz kezdesýleri ótti.
Naýryz kezdesýleri – oqýshylardyń ǵylymı talanttary men zertteýshilik shabyttyryn kóktem merekesiniń eń mańyzdy salt-dástúrlerimen toǵystyratyn «Nazarbaev Zııatkerlik mektepteri» derbes bilim berý uıymynyń aıryqsha dástúri. Naýryz kezdesýleri 2011 jyldan beri ótkizilip keledi jáne zamanaýı ǵylymnyń jahandyq basymdyqtary ishindegi eń ózekti taqyryptaryna arnaldy.
Astanada densaýlyq saqtaý salasyna jasandy ıntellekt, robototehnıka, mashınalyq oılaý jáne úlken derekterdi engizý jobalarymen tabysty jumys istep kele jatqan barlyq Zııatkerlik mektepterdiń jas ǵalymdary jınaldy. Mektep oqýshylarynyń ǵylymı-zertteý jumystary 3D-bıoprıntıngke, aqyldy protezder men bıoınterfeısterdi jasaýǵa jáne zamanaýı medıınanyń basqa da ózekti basymdyqtaryna arnaldy.
Oqý-aǵartý mınıstri Ǵanı Beısembaev NIS-tiń Naýryz kezdesýlerin úlken ǵylymǵa jasalǵan alǵashqy qadam dep atady.
– Kúlásh Noǵataıqyzy Shámshıdınovanyń bastamasymen júzege asqan Naýryz kezdesýleriniń tarıhı mańyzy zor, sebebi elimizde jas ǵalymdardyń biregeı alańy paıda boldy. Birneshe jyldan keıin biz álemdik jańalyqtar avtorlary men Nobel syılyǵynyń laýreattarynyń arasynan búgingi qatysýshylardyń esimderin estıtinimizge senimdimin, – dep atap ótti Ǵanı Beısembaev.
Mańǵystaýlyq oqýshylar da bul sharaǵa ózderiniń avtorlyq jobalaryn usyndy. Solardyń biri Naýryz kezdesýlerinde úzdik dep tanylǵan joba, zaǵıp jandarǵa arnalǵan «DolphEYE» kózildirigi.
Joba avtory Myrzaáli Asanovtyń aıtýy boıynsha zaǵıp jandardy qoǵamnan alystatyp almaý, olardyń kompleks máselesine beıjaı qaramaı, qoǵamda qolaıly ómir súrýine múmkindikter jasaý maqsatymyz deıdi:
- Statıstıkalyq málemetterge súıensek álem qoǵamynda 300 mıllıonnan astam kórý qabiletinen aırylǵan jandar ómir súredi. «DolphEYE» dep atalatyn kózildirik zaǵıp jandardyń kúndelikti ómirinde týyndaıtyn qolaısyzdyqtardyń aldyn alady. Bul kózildirik zaǵıp janǵa A núktesinen B núktesine kedergisiz jetýine múmkindik beredi. «DolphEYE» kózilidirigi zaǵıp jandarǵa kúndelikti ómirde qolaıly qozǵalýǵa kómektesip qana qoımaı, qoǵamdaǵy «kompleks» máselesin sheshýge arnalǵan. Bul sheshimge jetý maqsatynda Arduino Nano platosymen qatar arnaıy qosymshalardy qoldandyq.
Aqtaýdaǵy NIS oqýshylary jasap shyǵarǵan Qarapaiym emdeu dep atalatyn robot-terapevtte úzdikter qatarynan kórindi. Mundaı robottardyń koronavırýs sekildi juqpaly aýrýlardan qorǵaný úshin tıimdi ekenin aıtady. Sondaı-aq, aýrýy boıynsha tek anyqtama alǵysy keletinderdiń ýaqytyn únemdeıdi deıdi joba avtory Danıl Mýhalev:
- Robot-terapevt kelgen adamdy JSN nómir jáne kamera arqyly sáıkestendirý arqyly jumys jasaıdy. Robot aldymen dene qyzýy, júrek soǵysy, alkogoldi ishimdik ishken-ishpegeni týraly aqparat beredi. Sonymen qatar, naýqas qaı jeri aýyryp turǵanyn aıtqan kezde robot paıyzben qandaı aýrýlar bolýy múmkin ekenin anyqtaıdy.
Sondaı aq bıyl tirek mekteptiń oqýshylary da sharaǵa belsendi qatysty. Beıneý aýdanyndaǵy Kúıken orta mektebiniń 9 synyp oqýshysy Nurjanat Aqberdıeva da óz jobasyn kórsettip, belsendilik tanytty.
Naýryz kezdesýleri qatysýshylaryna Ana men bala Ulttyq ǵylymı ortalyǵynyń balalar hırýrgııasy bóliminiń jetekshisi Dastan Rústemovtiń baıandamasy erekshe shabyt berdi. Spıker balalar hırýrgııasynyń erekshelikteri men jańashyldyqtary týraly aıtyp berdi:
– Qazir qazaqstandyq medıına qarqyndy damyp keledi. Búgingi kúni eń kúrdeli aǵzany aýystyrý otalaryn jasaýǵa múmkindik bar. Bizdiń ortalyqta ana qursaǵynda jatqan nárestelerge de ota jasaýǵa bolady. Elimizde jáne dúnıejúzinde balalar hırýrgııasy mamandary jetispeıdi. Naýryz kezdesýleriniń qatysýshylary bolashaqta bizdiń áriptesterimizge aınalady dep senemiz.
