Medisina ärqaşan adam qyzmetınıŋ kürdelı salalarynyŋ bırı bolyp sanaldy. Sondyqtan da medisinaǧa jasandy intellekt, robottardy engızu arqyly därıgerlerdıŋ kündelıktı jūmysyn jeŋıldetuge barlyq jaǧdai jasalyp jatyr. Jasandy intellekt medisinanyŋ ajyramas bölıgı bola ala ma? Bügınde medisina salasynda qandai robottar bar, ony älem belsendı qoldanyp jür me? Būl saualdarǧa mektep oquşylary Nauryz kezdesulerınde jauap berdı.
Astanada 2023 jyldyŋ 15-17 nauryz aralyǧynda «Nazarbaev Ziiatkerlık mektepterı» derbes bılım beru ūiymynda «Biomedisina, injeneriia i tehnologiialar» atty HII Nauryz kezdesulerı öttı.
Nauryz kezdesulerı – oquşylardyŋ ǧylymi talanttary men zertteuşılık şabyttyryn köktem merekesınıŋ eŋ maŋyzdy salt-dästürlerımen toǧystyratyn «Nazarbaev Ziiatkerlık mektepterı» derbes bılım beru ūiymynyŋ airyqşa dästürı. Nauryz kezdesulerı 2011 jyldan berı ötkızılıp keledı jäne zamanaui ǧylymnyŋ jahandyq basymdyqtary ışındegı eŋ özektı taqyryptaryna arnaldy.
Astanada densaulyq saqtau salasyna jasandy intellekt, robototehnika, maşinalyq oilau jäne ülken derekterdı engızu jobalarymen tabysty jūmys ıstep kele jatqan barlyq Ziiatkerlık mektepterdıŋ jas ǧalymdary jinaldy. Mektep oquşylarynyŋ ǧylymi-zertteu jūmystary 3D-bioprintingke, aqyldy protezder men biointerfeisterdı jasauǧa jäne zamanaui medisinanyŋ basqa da özektı basymdyqtaryna arnaldy.
Oqu-aǧartu ministrı Ǧani Beisembaev NIS-tıŋ Nauryz kezdesulerın ülken ǧylymǧa jasalǧan alǧaşqy qadam dep atady.
– Küläş Noǧataiqyzy Şämşidinovanyŋ bastamasymen jüzege asqan Nauryz kezdesulerınıŋ tarihi maŋyzy zor, sebebı elımızde jas ǧalymdardyŋ bıregei alaŋy paida boldy. Bırneşe jyldan keiın bız älemdık jaŋalyqtar avtorlary men Nobel syilyǧynyŋ laureattarynyŋ arasynan bügıngı qatysuşylardyŋ esımderın estitınımızge senımdımın, – dep atap öttı Ǧani Beisembaev.
Maŋǧystaulyq oquşylar da būl şaraǧa özderınıŋ avtorlyq jobalaryn ūsyndy. Solardyŋ bırı Nauryz kezdesulerınde üzdık dep tanylǧan joba, zaǧip jandarǧa arnalǧan «DolphEYE» közıldırıgı.
Joba avtory Myrzaälı Asanovtyŋ aituy boiynşa zaǧip jandardy qoǧamnan alystatyp almau, olardyŋ kompleks mäselesıne beijai qaramai, qoǧamda qolaily ömır süruıne mümkındıkter jasau maqsatymyz deidı:
- Statistikalyq mälemetterge süiensek älem qoǧamynda 300 millionnan astam köru qabıletınen airylǧan jandar ömır süredı. «DolphEYE» dep atalatyn közıldırık zaǧip jandardyŋ kündelıktı ömırınde tuyndaityn qolaisyzdyqtardyŋ aldyn alady. Būl közıldırık zaǧip janǧa A nüktesınen B nüktesıne kedergısız jetuıne mümkındık beredı. «DolphEYE» közılıdırıgı zaǧip jandarǧa kündelıktı ömırde qolaily qozǧaluǧa kömektesıp qana qoimai, qoǧamdaǧy «kompleks» mäselesın şeşuge arnalǧan. Būl şeşımge jetu maqsatynda Arduino Nano platosymen qatar arnaiy qosymşalardy qoldandyq.
Aqtaudaǧy NIS oquşylary jasap şyǧarǧan Qarapaiym emdeu dep atalatyn robot-terapevtte üzdıkter qatarynan körındı. Mūndai robottardyŋ koronavirus sekıldı jūqpaly aurulardan qorǧanu üşın tiımdı ekenın aitady. Sondai-aq, auruy boiynşa tek anyqtama alǧysy keletınderdıŋ uaqytyn ünemdeidı deidı joba avtory Danil Muhalev:
- Robot-terapevt kelgen adamdy JSN nömır jäne kamera arqyly säikestendıru arqyly jūmys jasaidy. Robot aldymen dene qyzuy, jürek soǧysy, alkogoldı ışımdık ışken-ışpegenı turaly aqparat beredı. Sonymen qatar, nauqas qai jerı auyryp tūrǧanyn aitqan kezde robot paiyzben qandai aurular boluy mümkın ekenın anyqtaidy.
Sondai aq biyl tırek mekteptıŋ oquşylary da şaraǧa belsendı qatysty. Beineu audanyndaǧy Küiken orta mektebınıŋ 9 synyp oquşysy Nūrjanat Aqberdieva da öz jobasyn körsettıp, belsendılık tanytty.
Nauryz kezdesulerı qatysuşylaryna Ana men bala Ūlttyq ǧylymi ortalyǧynyŋ balalar hirurgiiasy bölımınıŋ jetekşısı Dastan Rüstemovtıŋ baiandamasy erekşe şabyt berdı. Spiker balalar hirurgiiasynyŋ erekşelıkterı men jaŋaşyldyqtary turaly aityp berdı:
– Qazır qazaqstandyq medisina qarqyndy damyp keledı. Bügıngı künı eŋ kürdelı aǧzany auystyru otalaryn jasauǧa mümkındık bar. Bızdıŋ ortalyqta ana qūrsaǧynda jatqan närestelerge de ota jasauǧa bolady. Elımızde jäne düniejüzınde balalar hirurgiiasy mamandary jetıspeidı. Nauryz kezdesulerınıŋ qatysuşylary bolaşaqta bızdıŋ ärıptesterımızge ainalady dep senemız.
