Aqyl Battle oiynyn türkı älemınıŋ oiyny etkımız keledı - Däulet Mūqaev

Bügınde jūrtşylyqqa jol tartqanyna bar joǧy üş ai bolsa da 421 myŋ ret jüktelgen Aqyl Battle oiyny  köpşılıktıŋ köŋılınen şyǧuda. Üş ai ışınde 16 miloion ret oinalǧan qosymşanynyŋ negızgı ideiasy qazaqstandyq tanymal bloger, ekonomist, jurnalist Däulet Töleutaiūly Mūqaevtan tuyndaǧan. Būl turaly ol  “Adyrna” ūlttyq portalyna bergen sūhbatynda aityp berdı.

“Qaŋtar oqiǧasy” kezınde maǧan bır oi keldı: “Nege bızdıŋ qazaq jastary qazaq tılınde intellektualdyq oiyn oinamasqa?” degen. Orys nemese aǧylşyn tılınde mūndai oiyndar jeterlık. Sondyqtan osy oiymdy ıske asyru üşın komandamdaǧy Aibolat degen jıgıtke habarlasyp aittym. Ol menıŋ sabaq ötetın  Dauletten degen qosymşany jasap bergen. Aibolat bırden kelısıp: “sızden sūraqtar ǧana bolsa, men bärın özım jasaimyn” dep qoldai kettı. Osylaişa, nietımız ben äreketımız ūştasyp, osy oiyn jaryqqa şyqty. Būl oiyndy qūrastyrudaǧy basty maqsat - bırınşı - ūltqa degen janarşylyq. Ekınşı - ūrpaqqa degen janaşyrlyq, üşınşı kezekte tılge degen janaşyrlyq boldy.  Odan bölek qazırgı qazaq tıldı IT salasy öte jaqsy damyp jatyr. Ötkendegı Muhoriapov ısınen keiın, barlyǧy qazaqşa söileuge tyrysuda. Qazaqstandaǧy bırneşe orys tıldı biznesmender qazaq tılınde söilep, qazaq tılıne degen sūranys bır aidyŋ ışınde artyp kettı”,- dedı bloger. 

Aita keteiık, Aqyl Battle – qazaq tılındegı intellektualdyq oiyn. Onda sūraqtar ärtürlı pänge, salaǧa baǧyttalǧan. Bır erekşelıgı - oiynda şynaiy qarsylasyŋnyŋ boluy. Sondai-aq, ūpailar jinau arqyly  oquşy, student, magistr, dosent, professor deŋgeilerıne jetuge bolady. Būl adamdardyŋ Aqyl Battle oinauyna motivasiia beredı. Säikesınşe, köbırek bılım aluyna äser etedı. Qazır būl oiyndy eŋbektegen baladan, eŋkeigen qartqa deiın oinaidy. 

“Aqyl Battle oiynynyŋ prezentasiiasyn bız respublikalyq deŋgeide “Jastar ruhynyŋ” kezekten tys sezınde körsettık. Sol kezde jastardyŋ köp qoldauy boldy. Mıne, qazır oiyn oinaityndardyŋ basym köpşılıgı jastar. Bızdıŋ maqsatymyz da jastardy, halyqty sauatty etu.  Qazır qazaq tılınde oiyndar da, BAQ ta az. Sondyqtan qazaq tıldı kontenttı arttyru arqyly halyqtyŋ bılımge degen qyzyǧuşylyǧyn arttyramyz. Oiynnyŋ sūraqtar bazasyn menıŋ komandam jasady. Öitkenı, būryn “21 ǧasyr kösbasşysynda” alǧan täjıribemız bar. Alǧaşynda 9000 sūraq daiyndadyq. Ony ai saiyn bız arttyryp, jaŋartyp otyramyz. Qazaq tılı men Qazaqstan tarihynan basqa da, trendte bolyp jatqan sūraqtardy qostyq. Keiın ony trendten şyǧyp otyrǧan sätte alyp tastaimyz. Negızgı ideia mennen, al ışkı qūrylystaryn retteitın, qūrastyratyn menıŋ komandamdaǧy Aibolat pen Saiajannyŋ eŋbegı”,- dedı Däulet Mūqaev.

“Qazaq ädebietı Abaidan aspai qalǧan ba?..”

Aqyl Battle oiynynyŋ sūraqtaryn qūrastyruşylardyŋ bırı Saiajan Sovet qazaq ädebietındegı sūraqtar bır deŋgeide qalǧanyna qynjylady. Sondyqtan osy mäselege alaŋdaǧan ol tyŋ sūraqtardy oiynǧa qosuǧa tyrysqanyn jasyrmady.

“Qosymşada oqyrmandardan sūraq keletın funksiia bar. Ärine, oiyndy qūrastyrarda sūraqtar az, oiynşy köp boldy. Sonda oqyrman jıbergen sūraqtardy körgen kezde köbısı bırdei sūraqtar jıberedı. Mäselen, tarihtan “Täuelsızdıktı qai jyly aldyq?” degen sūraq bolsa, ädebietten Abai turaly köp sūraqtar keledı. Sonda “bızdıŋ ädebiet Abaidan aspai qalǧan ba?” dep oilaisyŋ. Alaida, aldaǧy uaqytta qosymşany paidalanuşylar köbeidı. Endı olardyŋ intellektualdyq deŋgeiı de artady. Al qosymşada bız oqyrmanmen kerı bailanys ünemı jasap otyramyz. Öitkenı, bızden de qatelık ketuı mümkın. Sondyqtan ünemı ony tüzetuımız qajet. Aldaǧy uaqytta qyzyqty sūraqtar sany artady”, - dedı Saiajan Sovet.

Al Köpşılıktıŋ süiıktısıne ainalǧan qosymşany Thousand IT Group kompaniiasynyŋ negızın qalauşy Aibolat Qūlatai jasaǧan. 

“Bar bolǧany ekı üş ai būryn tırkegen oiynymyzdan osyndai statistikany kütpedık. Oinalǧan oiyn sany on alty millionnan asyp kettı. Şamamen, künıne jüzdegen oiynnan oinaityn admdar bar. Bız de jūmysymyzdy toqtatpai, apta saiyn jaŋartu jasap otyramyz.  Qazır öz betımen kıtap oqityn adamdar az. Sol adamdardy damytu üşın karantin kezınde oinalǧan oiyndardy qarap, salystyrdyq. Basym köpşılıgı şeteldık oiyndar. Olardan bızdıŋ funksionaldyq erekşelıktermız bar, Jaŋa oiyn dep bastasaŋyz, sız bır minutqa jetpei sanauly sekundtarda qarsylas tabasyz”,- deidı Aibolat Qūlatai. 

“Oiyn arqyly ideologiiaǧa äser etemız”

Aibolat Qūlataidyŋ aituynşa, oiyn arqyly adamdardyŋ sanasyna jaqsy oi qalyptastyruǧa bolady. 

“Oiynnyŋ sūraqtary arqyly ideolo­giiaǧa äser ete alamyz. Sondyqtan qazaq jastarynyŋ ruhyn köteretın, ba­tyrlarymyz ben handarymyzdyŋ ömır joldary jaily, tarih pen ädebiet turaly, ūmyt bolǧan salt-dästürlerımız turasynda sūraqtar daiyndadyq. Būl joba arqyly aǧylşyn tılın üirenuge bolady. Qarjylyq sauatyn da arttyryp, alǧaşqy medisinalyq kömek jaily da bıluge bolady.  Sondai-aq, bız osy Aqyl Battle oiyny arqyly jyldyŋ aiaǧyna deiın naǧyz jeŋımpazdy anyqtai alatyndai, halyq jarysyp, jülde ūtyp alatyndai ülken bır Qazaqstandyq turnir jasaǧymyz keledı. Būl bızdıŋ bılımge degen investisiiamyz bolmaq”,- deidı IT maman.

Foto: Baribar.kz Aqyl Battle – Aibolattyŋ al­ǧaşqy jobasy emes. Ol turizm sa­lasyna innovasiia engızu maq­sa­tyna IT startapta IRBI mo­bildı qosymşasynyŋ negızın saldy. Būl innovasiialyq jobanyŋ jūmys ısteu barysy – Almaty, Astana qonaqtarynyŋ naqty tūrǧan je­rın GPS tehnologiiasy arqyly anyq­tap, qala boiynşa är aluan jer­lerge, mädeni, tarihi orta­lyqtarǧa aparatyn jäne būl obektıler turaly maǧlūmatty audio formatta tyŋdauǧa müm­kındık beretın tu­rister men qala qonaqtaryna arnalǧan aqyldy audiogid bo­la­tyn. Osylaişa, ol serıktes­te­rımen bırge köptegen halyqaralyq baiqaularda baq synap, şeteldık tanymal inves­torlar men enşıles qorlarǧa jo­bany tanystyrady.

“Bügınge deiın 150-200-dei IT joba jasadyq. Bıraq App Store men Play market-ke künıne myŋdaǧan joba tırkeledı. Alaida onyŋ barlyǧy bırden sūranysqa ie bola bermeidı. Onyŋ sapasynan bölek, ülken marketing qajet.  IT jobany jasau öte qymbatqa tüsedı. Kündelıktı qoldanyp jürgen taksi şaqyratyn qosymşalar şeteldık kompaniialar jasaǧan. Al ondai qazaqtıldı qosymşa jasau köp küştı talap etedı. Öitkenı, olar halyqtyŋ senımıne kırgen. Ondailardy  ırı qazaqstandyq kaspi siiaqty giganttar jasasa, halyqtyŋ sūranysyna ie boluy mümkın”,- dedı Aibolat.

Aqyl Battle 3 ai boiy reitingte bırınşı orynda 

Bloger Däulet Mūqaev Aqyl Battle oiynyn türkı elderınıŋ süiıktı oiynyna ainaldyrǧysy keledı.

“Qazaqtıldı IT qosymşalar Sūranysqa bailanysty toqtap qalyp jatady. Mysaly, osy oiyndy myŋ ǧana adam oinaityn bolsa, ol da jabylyp qalar edı. Mūnyŋ barlyǧy jarnamaǧa de tıkelei bailanysty. Nätijesınde mıne,  Aqyl Battle üş ai boiy qazaq tıldı oiyndar viktorinasynyŋ arasynda jüktelım boiynşa reitingte bırınşı orynda tūr.   Endıgı maqsat- osy oiynmen “Tūran” qauymdastyǧyna şyqsaq degen nietımız bar. Oiyndy latyn qarıpıne köşırıp, barşa türkıtıldes elder de oinaityn deŋgeige deiın jetkızuımız kerek. Bırınşı, qazaqstandyqtardyŋ sauatyn aşamyz. Keiın, türkı älemınıŋ oiyny jasaǧymyz keledı”,- dedı Däulet Töleutaiūly.

Aqyl Battle oiynyn oinau arqyly ūpailar jinauǧa bolady. Jinaǧan ūpailar­dy emosiialar men reaksiialarǧa aiyrbastauǧa bolatyndai etıp jasaǧan. Aldaǧy uaqytta mūny jetıldırıp, ūpailardy şynaiy tauarlarǧa aiyrbastaudy jos­parlapty. Tıptı, qūrastyruşylardyŋ aituynşa, turnir ūiymdastyrǧan kezde būl ūpailardyŋ kömegı köp. Aqyl Battle oiyny halyqtyŋ ǧana emes, IT mamandarynyŋ da köŋılınen şyqty. Olar jaŋa bastamaǧa sättılık tılep, joǧary baǧa berdı. 

“Aqyl Battle oiyny öte jaqsy eken. Tek qazaq tılınde ǧana emes özge de tılderde de damuyna tılektespın. Işkı komiunitidı damytyp, ball jüiesın engızuge mümkındık bar. Osydan-aq, qazaq IT salasynyŋ deŋgeiı öskenın, bäsekege qabılettı bola bastaǧanyn bıluge bolady. Bızde jaqsy mamandar bar. Jaqsy komandalar, kompaniia nemese ūjymdar da bar. Iаǧni, maman jetkılıktı. Tek olardyŋ keibırı şetelde jūmys jasaidy, keibırıne qoldau jetıspeidı. Sondyqtan osyndai qosymşalardy qoldauymyz qajet”,-  dedı IT mamany Meiırjan Äuelhanūly. 

Sondai-aq, Qazaq ūlttyq qyzdar pedagogikalyq universitetınıŋ injener programmistı, IT mamany Hamza Däuletbek te oiynǧa oŋ baǧasyn berıp, öz ūsynysyn bıldırdı. 

“Qazaqstandyq IT mamandardyŋ qazaq tılınde jasap şyqqan  Aqyl Battle qosymşasyn, 1-2 kün kölemınde qoldanyp körgennen soŋ, qosymşanyŋ sapaly jasalǧanyn baiqadym, Qazırgı taŋda būndai qosymşalardyŋ köbeiıp keluı ärine quantarlyq jäit. Qosymşanyŋ paidaly qyrlary köp. Oiyndy qoldanu arqyly köptegen mälımetterdı qaitalap eske alsa bolady. İnterfeisı öte qarapaiym jäne tüsınıktı etıp jasalǧan. Aldaǧy uaqytta qosymşada sūraq-jauap kezınde qoldanuşy dūrys emes jauap bergen jaǧdaida, dūrys jauap jaily qysqaşa mälımet şyqsa eken deimın.  Qazaqstanda IT salasy qarqyndy damyp jatqanyn köruge bolady. Bügınde IT salasyna köŋıl audaryp, salany meŋgerıp jürgender sany edäuır artty. Bıraq būl qadam älemdık deŋgeide baiqalmaityn talpynys. Sondyqtan qazaq tıldı IT kıtaptary men aqparattardy arttyru qajet.  Sonymen qosa, memleket tarapynan köptegen tegın IT salasy turaly studentterge kurstar bolsa eken deimın. Būndai kurstardyŋ paidasy täjıribelık türde köptegen elderde paidasy däleldengen”,- dedı ol.

Qūrastyrylǧanyna az bolsa da, halyqqa paidasyn tigızıp ülgergen Aqyl Battle oiynynyŋ bolaşaǧy zor. Osy arqyly Qazaqstannyŋ IT salasyna ülken senım­men qarai alamyz.

“Adyrna” ūlttyq portaly