Qazaqstanda soŋǧy jyldary jasöspırımder arasynda öz-özıne qol jūmsau jaǧdailarynyŋ artuy qoǧamdy alaŋdatuda. Zorlyq-zombylyq, bulling jäne psihoemosionaldyq qysymnyŋ jasöspırımderge terıs äser etuı būl qaiǧyly jaǧdailarǧa sebep boluy mümkın. Batys Qazaqstan oblysynyŋ psihologiialyq densaulyq ortalyǧynyŋ mamandary osy mäsele boiynşa öz pıkırlerın bıldırıp, psihologiialyq qoldau şaralarynyŋ maŋyzdylyǧyn atap öttı.
Batys Qazaqstan oblysynda suisidtıŋ aldyn alu maqsatynda bırneşe baǧyt boiynşa psihoprofilaktikalyq jūmystar jürgızılude. Psiholog Kin Oksana Stepanovna suisidke beiım jasöspırımderdıŋ mınez-qūlqyndaǧy alaŋdatarlyq belgılerdı uaqytyly anyqtap, naqty şaralar qabyldaudyŋ maŋyzdy ekenın atap öttı. Onyŋ aituynşa, jasöspırımder arasyndaǧy suisidtıŋ aldyn alu üşın bılım beru, densaulyq saqtau, äleumettık qorǧau jäne ışkı ıster jüielerınıŋ üilesımdı jūmysy qajet.
Psihoprofilaktikalyq şaralar üş negızgı baǧytta jüzege asyrylady. Bastapqy psihoprofilaktika - suisidtık ürdısterdıŋ aldyn alu. Osy maqsatta qala jäne audan deŋgeiınde psihologtar ata-analarmen leksiialyq sabaqtar ötkızıp, oquşylarmen treningter ūiymdastyrady. Sondai-aq, suisidke beiım toptarmen jūmys jürgızu üşın arnaiy diagnostikalyq tekseruler jürgızıledı. Būdan keiın suisidtık äreketterdıŋ aldyn alu - suisidke beiım jasöspırımdermen psihokorreksiialyq jūmys jürgızu. Būl baǧytta psihologtar suisidke ärekettengen jasöspırımdermen jūmys jasap, olardyŋ jaǧdaiyn jaqsartu üşın psihologiialyq qoldau körsetedı. Jäne maŋyzdysy reabilitasiia - suisidten keiın jaqyndaryn joǧaltqan adamdardy jäne oqiǧaǧa kuä bolǧan adamdardy psihologiialyq tūrǧydan qalpyna keltıru. Būl jaǧdaida psihologtar otbasylarmen jūmys ıstep, olardyŋ mınez-qūlqyndaǧy tüzetulerdı qarastyrady, - dedı OPDO psihology Kin Oksana.
Ata-ana jauapkerşılıgı aldyŋǧy orynda
Psihologtar ata-analarǧa balalarynyŋ jaǧdaiyn baqylap, onymen ünemı söilesudıŋ maŋyzdylyǧyn eskertedı. Kin Oksana Stepanovna balamen bolaşaq turaly äŋgımelesudı jäne josparlar qūrudy ūsynady. Būl äŋgımeler pozitivtı ärı konstruktivtı boluy kerek, sebebı olar jasöspırımnıŋ psihologiialyq küiın jaqsartady. Onyŋ aituynşa, balaǧa optimistık közqaras qalyptastyru kerek, oǧan senım berıp, maqsattarǧa qol jetkızuge qabılettı ekenın körsetu maŋyzdy. Balany basqa balalarmen salystyrudan aulaq bolu kerek. Mūndai salystyrular jasöspırımnıŋ özın-özı baǧalauyn tömendetedı. Onyŋ ornyna, ony tek bügıngı jäne erteŋgı kezeŋdermen salystyryp, bolaşaqta jetıstıkke jetuge ümıt beru qajet, - deidı psiholog.
Jasöspırımderdıŋ kün tärtıbın saqtau da maŋyzdy aspekt bolyp tabylady. Olardyŋ dūrys ūiyqtauy, dūrys tamaqtanuy, taza auada köp uaqyt ötkızulerı, sondai-aq sportpen ainalysulary qajet. Depressiianyŋ fizikalyq jaǧdaiǧa da äser etetının eskere otyryp, jasöspırımnıŋ fizikalyq jäne psihologiialyq jaǧdaiy teŋestırıluı tiıs. Odan bölek, balany jaŋa ıstermen ainalysuǧa şaqyru da maŋyzdy. Mysaly, sport zalynda jattyǧu jasap, jaŋa seruenderge şyǧu, kinoǧa baru, körmelerge qatysu siiaqty ıs-şaralar balanyŋ ömırıne ärtürlılık engızıp, ony oŋ psihologiialyq küige keltıruge kömektesedı.
Mamandarmen bailanysty üzbeu maŋyzdy
Eger jaǧdai qiyndap, ata-analardyŋ kömegı jetkılıksız bolsa, psiholog nemese psihoterapevtpen keŋes alu öte maŋyzdy. Batys Qazaqstan oblysynyŋ psihologiialyq densaulyq ortalyǧy halyqqa psihologtardyŋ kömegın ūsynyp, täulık boiy jūmys ısteitın senım telefondary men onlain qyzmetterdı de ūsynady. Oblys psihologtary halyq arasynda psihologiialyq qoldau körsetu ortalyǧynyŋ täulık boiy jūmys ısteitın senım telefony - 7420, Bailanys ortalyǧy – 111, Telegramm Bot (@Mental_SupportBot), Call ortalyǧy 3580 nömırlerı arqyly aqparat taratyp, psihologpen onlain konsultasiia alu mümkındıgın [www.mentalcenter.kz](http://www.mentalcenter.kz) saitynan da aluǧa bolady.
Jasöspırımder arasynda suisidtıŋ aldyn alu tek medisinalyq nemese äleumettık emes, psihologiialyq tūrǧydan da maŋyzdy mäsele. Psihologiialyq qoldau men dūrys baǧyt-baǧdar beru jasöspırımnıŋ psihologiialyq jaǧdaiyn jaqsartuǧa, onyŋ bolaşaqqa degen senımın arttyruǧa mümkındık beredı. Osylaişa, balanyŋ ömırın saqtap qalu jäne onyŋ psihikalyq densaulyǧyn nyǧaitu üşın qoǧam bolyp bırıgu öte maŋyzdy şaralardyŋ bırı.
