«Ädılettı Qazaqstan: zaŋ men tärtıp, ekonomikalyq ösım, qoǧamdyq optimizm» atty Joldauynda Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev Ükımet pen äkımderge sifrlandyru men jasandy intellektını damytu mäselesıne airyqşa nazar audarudy tapsyrdy.
Prezident osy salada qol jetkızılgen jetıstıkterdı eselei tüsıp, «Elektrondy ükımet» platformasyna jasandy intellekt tehnologiiasyn barynşa engızu qajet ekenın atap öttı. Osyǧan bailanysty Ükımet sifrlyq şeşımder men Jİ tehnologiialaryn elımızdıŋ ekonomikalyq ösımın jedeldetudıŋ negızgı tetıgı retınde qarastyra otyryp, olardy barlyq salaǧa engızu jūmystaryn küşeitıp jatyr.
Elımızde salalardy sifrlyq transformasiialau aitarlyqtai nätije berude
2021 jyldan bastap jürgızılıp kele jatqan auqymdy sifrlyq transformasiia aiasynda Qazaqstan Respublikasy ministrlıkterınde memlekettık basqaru tiımdılıgın arttyruǧa, äkımşılık jäne sybailas jemqorlyq kedergılerdı azaituǧa, sondai-aq azamattar men bizneske körsetıletın qyzmetterdıŋ sapasyn jaqsartuǧa baǧyttalǧan sifrlyq şeşımder keşenı engızıldı.
Būl köleŋkelı ekonomikadan 28 mlrd teŋgeden astam qarajatty şyǧaryp, 13 mlrd teŋgeden astam biudjet qarajatyn ünemdeuge mümkındık berdı. Engızılgen şeşımderdıŋ jalpy tiımdılıgı 51,3 mlrd teŋgenı qūrady. Memlekettık qyzmetterdı körsetu merzımı 20 esege qysqardy. Sybailas jemqorlyq jäne äkımşılık kedergıler tömendedı.
Klientke baǧdarlanǧan, aşyqtyq, tiımdılık jäne barynşa avtomattandyru qaǧidattaryna negızdelgen memlekettık basqarudyŋ platformalyq modelı engızılude. Qyzmet körsetu prosesınde azamattyŋ qatysuyn barynşa azaitatyn proaktivtı qyzmet körsetu mehanizmderı ıske qosyldy.
Sifrlyq ükımettı qoldau ortalyǧy qūryldy, sondai-aq Sifrlyq ükımet ofisımen bırlesıp biznes-prosesterdı reinjiniringteu täjıribesı engızıldı. Būl tiımdı şeşımderdı taldauǧa, qaita jobalauǧa jäne auqymdauǧa mümkındık beredı.
«Qazaqstan sifrlandyru boiynşa älemdegı 193 eldıŋ ışınde 24-orynda tūr. Al onlain qyzmetter indeksı boiynşa top on elge kıredı. Qazır memlekettık qyzmetterdıŋ 92%-yn onlain aluǧa bolady», — dedı sifrlyq damu, innovasiia jäne aeroǧaryş önerkäsıbı ministrı Jaslan Mädiev.
Azamattarǧa arnalǧan sifrlyq servister: yŋǧaily, jedel ärı aşyq
Memleket basşysynyŋ Joldauyndaǧy tapsyrmalardy jüzege asyru aiasynda elımızde G2C (azamattarǧa arnalǧan memleket) formatyndaǧy sifrlyq servister belsendı türde engızılıp jatyr. Būl memlekettık qyzmetterdı aludy jedeldetıp, aşyq ärı qoljetımdı ete tüsude.
Elektrondy medisinalyq anyqtamalar men eŋbekke uaqytşa jaramsyzdyq paraqtaryn sifrlyq formatqa tolyq köşıru köleŋkelı ekonomikany 7,5 mlrd teŋgege qysqartuǧa jäne jüienıŋ aşyqtyǧyn qamtamasyz etuge mümkındık berdı. Biudjet qarajatynan 450 mln teŋge ünemdeldı. 1,5 mln qyzmet türı qamtylǧan telemedisina servisı qaşyqtan keŋes beruge jäne diagnostikalauǧa mümkındık berdı. Būl halyqtyŋ 13 mlrd teŋgeden astam qarjysyn ünemdedı.
Balabaqşalar men mektepterge qabyldau sifrlyq formatqa auystyryldy. Prosestıŋ salystyrmaly jaqsaruy 46%-dy qūrady. Oquşynyŋ bır mektepten ekınşı mektepke auysuyna būryn bes kün ketetın, qazır bır künde auysa alady, būl tiımdılıktı 66%-ǧa arttyrdy.
Mūǧalımderdıŋ bılıktılıgın arttyru endı jyldamyraq jüzege asady. Avtomatty ırıkteu jäne sifrlyq taratu merzımderdı ekı-üş aidan ekı aptaǧa deiın qysqartty. Ünemdeu kölemı 119 mln teŋgenı qūrady. Kolledjge qabyldau da jeŋıldetıldı: onlain ötınımder men jeŋıldıktı märtebenı avtomatty türde tekseru qūjattardy öŋdeu merzımın bes künnen otyz minutqa deiın qysqartty.
JOO-ǧa qabyldau jäne jataqhanaǧa ornalastyru onlain türde jüzege asyrylady, bıryŋǧai qyzmet qūjat tapsyruǧa, emhanaǧa tırkeluge, äskeri esepke tūruǧa jäne jataqhanadan oryn aluǧa mümkındık beredı. ŪBT elektrondy sertifikatyn engızu biudjettı 83 mln teŋgege ünemdeudı qamtamasyz ettı jäne azamattardyŋ 300 mln teŋgeden astam ünemdeuıne mümkındık berdı.
Jol-kölık oqiǧasyna qatysty evrohattama räsımı engızıldı: mobildı qyzmet polisiianyŋ qatysuynsyz jazataiym oqiǧalardy tırkeuge mümkındık beredı. Saqtandyru tölemderı 40 künnıŋ ornyna 5 künde tölenedı, ekonomikalyq tiımdılık 516 mln teŋgenı qūrap otyr.
Atqaruşylyq ıs jürgızu avtomattandyryldy: ıster avtomatty türde qozǧalady, habarlamalar SMS arqyly jıberıledı, jeke sot oryndauşylarynyŋ qatysuy alynyp tastaldy. Būl jyl saiyn 2 mlrd teŋge kölemınde ünemdeudı qamtamasyz etude.
Sifrlyq notariattyq senımhatty beinebailanys arqyly aluǧa bolady, būl resımdelgen qūjattardyŋ sanyn edäuır arttyryp, azamattar üşın prosestı jeŋıldettı.
Qoldau körsetudıŋ ataulylyǧyn arttyru üşın «Äleumettık ämiian» jobasy engızıldı. Bırınşı blok – 2369 mektepte tegın jäne jeŋıldıkpen tamaqtandyru engızıldı, al 3950 mektepte ystyq tamaqty esepke alu üşın «Biznes ämiian» jūmys ısteidı.
«Bız äleumettık salada sifrlyq şeşımderdı engızıp jatyrmyz. "Äleumettık ämiian" jobasy tegın tamaqpen qamtamasyz etudı qadaǧalauǧa, tırkeudı alyp tastauǧa jäne biudjet qarajatyn tiımdı jūmsauǧa mümkındık beredı. Bügınde būl qūral elımızdıŋ barlyq mektebınde engızılıp, keŋeitılude», — dep tolyqtyrdy Jaslan Mädiev.
Joldau-2024: tūraqty ösu, jasandy intellektını damytu jäne bılım beru bastamalary
IT salasy tūraqty türde ösıp keledı. Elımızdegı IT-kompaniialar sany 18 myŋnan asty, soŋǧy üş jylda ösım 16%-dy qūrady. 1700-den astam qatysuşyny bırıktıretın Astana Hub halyqaralyq tehnoparkınıŋ damuy maŋyzdy draiver boldy. Rezidentterdıŋ jiyntyq tabysy 1,2 trln teŋgege jettı, eksporttyq kırıs 140 mlrd teŋgeden asty.
Öŋırlık IT habtar innovasiialyq ekojüienıŋ negızgı elementıne ainaldy. Qazırdıŋ özınde Qazaqstanda olardyŋ 19-y bar. Sonymen qatar Saud Arabiiasy, AQŞ, Ūlybritaniia, Dubai jäne Qytaida şeteldık alaŋdar aşyldy.
Astana Hub halyqaralyq serıktestermen bırlesıp startap-ekojüienı damytuda. AI’Preneurs jäne Silk Way Accelerator (Google-men serıktestıkte) baǧdarlamalary şeŋberınde qazaqstandyq jobalar älemdık naryqtarǧa şyǧuda. AlchemistX, Draper University jäne Silkroad Innovation Hub-pen yntymaqtastyqtyŋ arqasynda Kremnii alqabynda 40-tan astam startap akselerasiiadan öttı. 2026 jylǧa qarai Qazaqstan $1 mlrd kölemındegı IT-qyzmetter eksportyna qol jetkızudı maqsat etıp otyr.
Tech Orda baǧdarlamasy 2025 jyly 100 000 IT mamanyn oqytudy qarastyryp otyr. Onlain jäne oflain baǧdarlamalar – Tomorrow School, AI’Preneurs, Decentrathon 2.0, sondai-aq mamandandyrylǧan kurstar: AI-People Bootcamp i AI Quest 1.0 jürgızılude.
Sondai-aq Ortalyq Euraziiada alǧaş ret memlekettık qyzmetşılerdı Jİ-men jūmys ısteu daǧdylaryna üiretetın AI Qyzmet baǧdarlamasy ıske qosyldy. Ol jūmys prosesterıne sifrlyq qūraldardy engızu arqyly memlekettık qyzmettıŋ tiımdılıgın arttyruǧa baǧyttalǧan.
«2024-2025 jyldar Jİ salasyndaǧy maŋyzdy bastamalar kezeŋı boldy. 2029 jylǧa deiıngı tūjyrymdama bekıtıldı, Jİ jäne sifrlyq transformasiiany damytu strategiiasy, sondai-aq jasandy intellektı boiynşa zaŋ jobasy äzırlenude», — dedı Jaslan Mädiev.
Halyqaralyq Alem.AI jasandy intellektı ortalyǧyn ıske qosu jūmystary jürgızılude, būl mamandardy daiarlau jäne ǧylymi zertteuler alaŋy bolady.
Jaqynda qazaq tılındegı eŋ ırı tıldık model – AlemLLM barşaǧa qoljetımdı bola tüstı. Ony startaptar, universitetter, kompaniialar jäne halyqaralyq platformalar qoldana alady.
Şılde aiynda Ortalyq Aziiadaǧy alǧaşqy alem.cloud superkompiuterlık klasterı ıske qosyldy. Būl biznes pen zertteuşılerge Jİ salasyndaǧy şeşımderın äzırleu üşın qol jetımdı.
Aitu ūlttyq messendjerı
Özımızdıŋ kommunikasiialyq platformalarymyzdy damytuǧa da erekşe köŋıl bölınude. Aitu ūlttyq messendjerı memlekettık sifrlyq platforma märtebesın alyp jatyr. Onda memlekettık qyzmetter integrasiialanyp, kiberqauıpsızdık jäne derekterdı qorǧau jönındegı şaralar jüzege asyrylady.
Qazaqstan kriptoindustriia men blokchein-ekonomikany damytuda
Elımızdıŋ sifrlyq damuynyŋ taǧy bır basym baǧyty – kriptoindustriia. Qazaqstan srypto-friendly retteu negızınde aşyq jäne investisiialyq tartymdy ekojüienı qalyptastyruda.
Jüzege asyrylyp jatqan bastamalardyŋ qatarynda «Cryptocity» pilottyq aimaǧy, kriptorezerv jobasy, sifrlyq aktivterdegı transşekaralyq esepteuler, sondai-aq mainingtık investorlardy tarta otyryp, 70/30 ülespen energiia quattaryn jaŋǧyrtu jönındegı baǧdarlama bar. Būl şaralar tūraqty ösu men tehnologiialyq damuǧa baǧyttalǧan aşyq ekojüienı qalyptastyrady.
Biylǧy mamyr aiynda Qazaqstan blokchein-ekonomika baǧytynda maŋyzdy qadam jasady — Solana Economic Zone Kazakhstan ıske qosyldy. Būl Ortalyq Aziiadaǧy Solana blokchein-platformasy bazasyndaǧy bırınşı ekonomikalyq aimaq, ol bılım almasu, önımderdı pilottau jäne qazaqstandyq kompaniialardyŋ jahandyq naryqqa şyǧuyna arnalǧan alaŋǧa ainalady.
Qazaqstan telekommunikasiia jäne bailanys salasyndaǧy jūmysty küşeitude
Qazaqstan bailanys infraqūrylymyn damytuda eleulı tabystar körsetıp otyr, mūny halyqaralyq reitingterdegı ösımnen köruge bolady.
İnternetke qol jetımdılık: internet qoldanuşylarynyŋ deŋgeiı 93%-ǧa jettı, būl damyǧan eldermen salystyrylady.Telekommunikasiialyq infraqūrylym indeksınde Qazaqstan älemnıŋ 193 elı arasynda 41-şı orynǧa köterıldı.
TOBJ damuy: soŋǧy 10 jylda talşyqty-optikalyq bailanys jelılerınıŋ ūzyndyǧy 12 esege artyp, eldı mekenderdıŋ 71%-yn symdy internetpen qamtamasyz etıp, qala men auyl arasyndaǧy sifrlyq alşaqtyqty qysqartty.
Ūialy bailanys: qamtu 98%-dy qūraidy, al «Qoljetımdı İnternet» ūlttyq jobasy barlyq eldı mekender men negızgı avtojoldardy 4G, al ırı qalalardy 5G bailanysymen qamtudy közdeidı.
Sonymen qatar qaŋtar aiynda Astana–Almaty baǧytynda sputniktık internetpen qamtamasyz etu boiynşa pilottyq joba ıske qosyldy, keiın Astana–Öskemen baǧyty qosyldy. Barlyq Talgo poiyzdaryn internetpen qamtamasyz etu josparlanuda.
Tranzittık jäne tehnologiialyq äleuet
Qazaqstan Kaspii TOBJ jäne batys–şyǧys gipermagistralı jobalary, sondai-aq data-ortalyqtar qūrylysy arqyly älemdık sifrlyq ekonomikadaǧy öz rölın nyǧaituda. Amazon Kuiper, Shanghai Spacecom Satellite Technology Co., Ltd siiaqty halyqaralyq serıktestermen kelısımderge qol qoiyldy, sondai-aq sputniktık tehnologiialardyŋ damuyna yqpal etetın Eutelsat-OneWeb operatorynyŋ jūmysy bastaldy.
Jaŋa kelısımder men jobalar
Ministrlık pen «Qazaqtelekom» AQ 3000-nan astam auyldyq eldı mekenderdı internetke qosu turaly investisiialyq kelısımge qol qoidy. TOBJ qūrylysy 2026 jyldyŋ soŋyna deiın (josparlardan bır jyl būryn) aiaqtalady, al şalǧai audandar 2027 jylǧa deiın sputniktık bailanys arnalarymen qamtamasyz etıledı.
Almaty oblysynda Shanghai SpaceSail kompaniiasynyŋ sputniktık internetı synaqtan öttı — jyldamdyǧy 200 Mbit/s deiın tırkeldı.
Jaqynda Qazaqstanda SpaceX kompaniiasynyŋ Starlink qyzmetterı resmi türde ıske qosyldy. Tehnologiia zamanaui sifrlyq qyzmetterge qol jetımdılıktı arttyra otyryp, tıptı eŋ şalǧai aimaqtarda da tūraqty qosyludy qamtamasyz etedı.
«2026 jylǧa deiın jospardan bır jyl būryn internetke üş myŋnan astam auyl qosylatyn bolady. Şalǧai audandarda bailanys 2027 jyldyŋ soŋyna deiın sputniktık arnalarmen qamtamasyz etıledı», — dedı Jaslan Mädiev.
Qazaqstan sifrlandyru salasynda memlekettık qyzmetter men telekommunikasiialardan bastap jasandy intellekt pen ǧaryşqa deiıngı pozisiiany jüielı türde nyǧaituda. Sifrlyq transformasiia eldıŋ ösuı men halyqaralyq bedelınıŋ negızgı draiverlerınıŋ bırıne ainaluda.
