«ادىلەتتى قازاقستان: زاڭ مەن ءتارتىپ، ەكونوميكالىق ءوسىم، قوعامدىق وپتيميزم» اتتى جولداۋىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ۇكىمەت پەن اكىمدەرگە تسيفرلاندىرۋ مەن جاساندى ينتەللەكتىنى دامىتۋ ماسەلەسىنە ايرىقشا نازار اۋدارۋدى تاپسىردى.
پرەزيدەنت وسى سالادا قول جەتكىزىلگەن جەتىستىكتەردى ەسەلەي ءتۇسىپ، «ەلەكتروندى ۇكىمەت» پلاتفورماسىنا جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگياسىن بارىنشا ەنگىزۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى. وسىعان بايلانىستى ۇكىمەت تسيفرلىق شەشىمدەر مەن جي تەحنولوگيالارىن ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق ءوسىمىن جەدەلدەتۋدىڭ نەگىزگى تەتىگى رەتىندە قاراستىرا وتىرىپ، ولاردى بارلىق سالاعا ەنگىزۋ جۇمىستارىن كۇشەيتىپ جاتىر.
ەلىمىزدە سالالاردى تسيفرلىق ترانسفورماتسيالاۋ ايتارلىقتاي ناتيجە بەرۋدە
2021 جىلدان باستاپ جۇرگىزىلىپ كەلە جاتقان اۋقىمدى تسيفرلىق ترانسفورماتسيا اياسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى مينيسترلىكتەرىندە مەملەكەتتىك باسقارۋ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا، اكىمشىلىك جانە سىبايلاس جەمقورلىق كەدەرگىلەردى ازايتۋعا، سونداي-اق ازاماتتار مەن بيزنەسكە كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان تسيفرلىق شەشىمدەر كەشەنى ەنگىزىلدى.
بۇل كولەڭكەلى ەكونوميكادان 28 ملرد تەڭگەدەن استام قاراجاتتى شىعارىپ، 13 ملرد تەڭگەدەن استام بيۋدجەت قاراجاتىن ۇنەمدەۋگە مۇمكىندىك بەردى. ەنگىزىلگەن شەشىمدەردىڭ جالپى تيىمدىلىگى 51,3 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى كورسەتۋ مەرزىمى 20 ەسەگە قىسقاردى. سىبايلاس جەمقورلىق جانە اكىمشىلىك كەدەرگىلەر تومەندەدى.
كليەنتكە باعدارلانعان، اشىقتىق، تيىمدىلىك جانە بارىنشا اۆتوماتتاندىرۋ قاعيداتتارىنا نەگىزدەلگەن مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ پلاتفورمالىق مودەلى ەنگىزىلۋدە. قىزمەت كورسەتۋ پروتسەسىندە ازاماتتىڭ قاتىسۋىن بارىنشا ازايتاتىن پرواكتيۆتى قىزمەت كورسەتۋ مەحانيزمدەرى ىسكە قوسىلدى.
تسيفرلىق ۇكىمەتتى قولداۋ ورتالىعى قۇرىلدى، سونداي-اق تسيفرلىق ۇكىمەت وفيسىمەن بىرلەسىپ بيزنەس-پروتسەستەردى رەينجينيرينگتەۋ تاجىريبەسى ەنگىزىلدى. بۇل ءتيىمدى شەشىمدەردى تالداۋعا، قايتا جوبالاۋعا جانە اۋقىمداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
«قازاقستان تسيفرلاندىرۋ بويىنشا الەمدەگى 193 ەلدىڭ ىشىندە 24-ورىندا تۇر. ال ونلاين قىزمەتتەر يندەكسى بويىنشا توپ ون ەلگە كىرەدى. قازىر مەملەكەتتىك قىزمەتتەردىڭ 92%-ىن ونلاين الۋعا بولادى», — دەدى تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيا جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى جاسلان ماديەۆ.
ازاماتتارعا ارنالعان تسيفرلىق سەرۆيستەر: ىڭعايلى، جەدەل ءارى اشىق
مەملەكەت باسشىسىنىڭ جولداۋىنداعى تاپسىرمالاردى جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا ەلىمىزدە G2C (ازاماتتارعا ارنالعان مەملەكەت) فورماتىنداعى تسيفرلىق سەرۆيستەر بەلسەندى تۇردە ەنگىزىلىپ جاتىر. بۇل مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى الۋدى جەدەلدەتىپ، اشىق ءارى قولجەتىمدى ەتە تۇسۋدە.
ەلەكتروندى مەديتسينالىق انىقتامالار مەن ەڭبەككە ۋاقىتشا جارامسىزدىق پاراقتارىن تسيفرلىق فورماتقا تولىق كوشىرۋ كولەڭكەلى ەكونوميكانى 7,5 ملرد تەڭگەگە قىسقارتۋعا جانە جۇيەنىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەردى. بيۋدجەت قاراجاتىنان 450 ملن تەڭگە ۇنەمدەلدى. 1,5 ملن قىزمەت ءتۇرى قامتىلعان تەلەمەديتسينا سەرۆيسى قاشىقتان كەڭەس بەرۋگە جانە دياگنوستيكالاۋعا مۇمكىندىك بەردى. بۇل حالىقتىڭ 13 ملرد تەڭگەدەن استام قارجىسىن ۇنەمدەدى.
بالاباقشالار مەن مەكتەپتەرگە قابىلداۋ تسيفرلىق فورماتقا اۋىستىرىلدى. پروتسەستىڭ سالىستىرمالى جاقسارۋى 46%-دى قۇرادى. وقۋشىنىڭ ءبىر مەكتەپتەن ەكىنشى مەكتەپكە اۋىسۋىنا بۇرىن بەس كۇن كەتەتىن، قازىر ءبىر كۇندە اۋىسا الادى، بۇل تيىمدىلىكتى 66%-عا ارتتىردى.
مۇعالىمدەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ەندى جىلدامىراق جۇزەگە اسادى. اۆتوماتتى ىرىكتەۋ جانە تسيفرلىق تاراتۋ مەرزىمدەردى ەكى-ءۇش ايدان ەكى اپتاعا دەيىن قىسقارتتى. ۇنەمدەۋ كولەمى 119 ملن تەڭگەنى قۇرادى. كوللەدجگە قابىلداۋ دا جەڭىلدەتىلدى: ونلاين وتىنىمدەر مەن جەڭىلدىكتى مارتەبەنى اۆتوماتتى تۇردە تەكسەرۋ قۇجاتتاردى وڭدەۋ مەرزىمىن بەس كۇننەن وتىز مينۋتقا دەيىن قىسقارتتى.
جوو-عا قابىلداۋ جانە جاتاقحاناعا ورنالاستىرۋ ونلاين تۇردە جۇزەگە اسىرىلادى، بىرىڭعاي قىزمەت قۇجات تاپسىرۋعا، ەمحاناعا تىركەلۋگە، اسكەري ەسەپكە تۇرۋعا جانە جاتاقحانادان ورىن الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ۇبت ەلەكتروندى سەرتيفيكاتىن ەنگىزۋ بيۋدجەتتى 83 ملن تەڭگەگە ۇنەمدەۋدى قامتاماسىز ەتتى جانە ازاماتتاردىڭ 300 ملن تەڭگەدەن استام ۇنەمدەۋىنە مۇمكىندىك بەردى.
جول-كولىك وقيعاسىنا قاتىستى ەۆروحاتتاما ءراسىمى ەنگىزىلدى: ءموبيلدى قىزمەت پوليتسيانىڭ قاتىسۋىنسىز جازاتايىم وقيعالاردى تىركەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ساقتاندىرۋ تولەمدەرى 40 كۇننىڭ ورنىنا 5 كۇندە تولەنەدى، ەكونوميكالىق تيىمدىلىك 516 ملن تەڭگەنى قۇراپ وتىر.
اتقارۋشىلىق ءىس جۇرگىزۋ اۆتوماتتاندىرىلدى: ىستەر اۆتوماتتى تۇردە قوزعالادى، حابارلامالار SMS ارقىلى جىبەرىلەدى، جەكە سوت ورىنداۋشىلارىنىڭ قاتىسۋى الىنىپ تاستالدى. بۇل جىل سايىن 2 ملرد تەڭگە كولەمىندە ۇنەمدەۋدى قامتاماسىز ەتۋدە.
تسيفرلىق نوتارياتتىق سەنىمحاتتى بەينەبايلانىس ارقىلى الۋعا بولادى، بۇل رەسىمدەلگەن قۇجاتتاردىڭ سانىن ەداۋىر ارتتىرىپ، ازاماتتار ءۇشىن پروتسەستى جەڭىلدەتتى.
قولداۋ كورسەتۋدىڭ اتاۋلىلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن «الەۋمەتتىك ءاميان» جوباسى ەنگىزىلدى. ءبىرىنشى بلوك – 2369 مەكتەپتە تەگىن جانە جەڭىلدىكپەن تاماقتاندىرۋ ەنگىزىلدى، ال 3950 مەكتەپتە ىستىق تاماقتى ەسەپكە الۋ ءۇشىن «بيزنەس ءاميان» جۇمىس ىستەيدى.
ء«بىز الەۋمەتتىك سالادا تسيفرلىق شەشىمدەردى ەنگىزىپ جاتىرمىز. "الەۋمەتتىك ءاميان" جوباسى تەگىن تاماقپەن قامتاماسىز ەتۋدى قاداعالاۋعا، تىركەۋدى الىپ تاستاۋعا جانە بيۋدجەت قاراجاتىن ءتيىمدى جۇمساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇگىندە بۇل قۇرال ەلىمىزدىڭ بارلىق مەكتەبىندە ەنگىزىلىپ، كەڭەيتىلۋدە», — دەپ تولىقتىردى جاسلان ماديەۆ.
جولداۋ-2024: تۇراقتى ءوسۋ، جاساندى ينتەللەكتىنى دامىتۋ جانە ءبىلىم بەرۋ باستامالارى
IT سالاسى تۇراقتى تۇردە ءوسىپ كەلەدى. ەلىمىزدەگى IT-كومپانيالار سانى 18 مىڭنان استى، سوڭعى ءۇش جىلدا ءوسىم 16%-دى قۇرادى. 1700-دەن استام قاتىسۋشىنى بىرىكتىرەتىن Astana Hub حالىقارالىق تەحنوپاركىنىڭ دامۋى ماڭىزدى درايۆەر بولدى. رەزيدەنتتەردىڭ جيىنتىق تابىسى 1,2 ترلن تەڭگەگە جەتتى، ەكسپورتتىق كىرىس 140 ملرد تەڭگەدەن استى.
وڭىرلىك ءىت حابتار يننوۆاتسيالىق ەكوجۇيەنىڭ نەگىزگى ەلەمەنتىنە اينالدى. قازىردىڭ وزىندە قازاقستاندا ولاردىڭ 19-ى بار. سونىمەن قاتار ساۋد ارابياسى، اقش، ۇلىبريتانيا، دۋباي جانە قىتايدا شەتەلدىك الاڭدار اشىلدى.
Astana Hub حالىقارالىق سەرىكتەستەرمەن بىرلەسىپ ستارتاپ-ەكوجۇيەنى دامىتۋدا. AI’Preneurs جانە Silk Way Accelerator (Google-مەن سەرىكتەستىكتە) باعدارلامالارى شەڭبەرىندە قازاقستاندىق جوبالار الەمدىك نارىقتارعا شىعۋدا. AlchemistX, Draper University جانە Silkroad Innovation Hub-پەن ىنتىماقتاستىقتىڭ ارقاسىندا كرەمني القابىندا 40-تان استام ستارتاپ اكسەلەراتسيادان ءوتتى. 2026 جىلعا قاراي قازاقستان $1 ملرد كولەمىندەگى IT-قىزمەتتەر ەكسپورتىنا قول جەتكىزۋدى ماقسات ەتىپ وتىر.
Tech Orda باعدارلاماسى 2025 جىلى 100 000 IT مامانىن وقىتۋدى قاراستىرىپ وتىر. ونلاين جانە وفلاين باعدارلامالار – Tomorrow School, AI’Preneurs, Decentrathon 2.0, سونداي-اق مامانداندىرىلعان كۋرستار: AI-People Bootcamp ي AI Quest 1.0 جۇرگىزىلۋدە.
سونداي-اق ورتالىق ەۋرازيادا العاش رەت مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردى جي-مەن جۇمىس ىستەۋ داعدىلارىنا ۇيرەتەتىن AI Qyzmet باعدارلاماسى ىسكە قوسىلدى. ول جۇمىس پروتسەستەرىنە تسيفرلىق قۇرالداردى ەنگىزۋ ارقىلى مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان.
«2024-2025 جىلدار جي سالاسىنداعى ماڭىزدى باستامالار كەزەڭى بولدى. 2029 جىلعا دەيىنگى تۇجىرىمداما بەكىتىلدى، جي جانە تسيفرلىق ترانسفورماتسيانى دامىتۋ ستراتەگياسى، سونداي-اق جاساندى ينتەللەكتى بويىنشا زاڭ جوباسى ازىرلەنۋدە», — دەدى جاسلان ماديەۆ.
حالىقارالىق Alem.AI جاساندى ينتەللەكتى ورتالىعىن ىسكە قوسۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە، بۇل مامانداردى دايارلاۋ جانە عىلىمي زەرتتەۋلەر الاڭى بولادى.
جاقىندا قازاق تىلىندەگى ەڭ ءىرى تىلدىك مودەل – AlemLLM بارشاعا قولجەتىمدى بولا ءتۇستى. ونى ستارتاپتار، ۋنيۆەرسيتەتتەر، كومپانيالار جانە حالىقارالىق پلاتفورمالار قولدانا الادى.
شىلدە ايىندا ورتالىق ازياداعى العاشقى alem.cloud سۋپەركومپيۋتەرلىك كلاستەرى ىسكە قوسىلدى. بۇل بيزنەس پەن زەرتتەۋشىلەرگە جي سالاسىنداعى شەشىمدەرىن ازىرلەۋ ءۇشىن قول جەتىمدى.
Aitu ۇلتتىق مەسسەندجەرى
ءوزىمىزدىڭ كوممۋنيكاتسيالىق پلاتفورمالارىمىزدى دامىتۋعا دا ەرەكشە كوڭىل بولىنۋدە. Aitu ۇلتتىق مەسسەندجەرى مەملەكەتتىك تسيفرلىق پلاتفورما مارتەبەسىن الىپ جاتىر. وندا مەملەكەتتىك قىزمەتتەر ينتەگراتسيالانىپ، كيبەرقاۋىپسىزدىك جانە دەرەكتەردى قورعاۋ جونىندەگى شارالار جۇزەگە اسىرىلادى.
قازاقستان كريپتويندۋستريا مەن بلوكچەين-ەكونوميكانى دامىتۋدا
ەلىمىزدىڭ تسيفرلىق دامۋىنىڭ تاعى ءبىر باسىم باعىتى – كريپتويندۋستريا. قازاقستان سrypto-friendly رەتتەۋ نەگىزىندە اشىق جانە ينۆەستيتسيالىق تارتىمدى ەكوجۇيەنى قالىپتاستىرۋدا.
جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان باستامالاردىڭ قاتارىندا «Cryptocity» پيلوتتىق ايماعى، كريپتورەزەرۆ جوباسى، تسيفرلىق اكتيۆتەردەگى ترانسشەكارالىق ەسەپتەۋلەر، سونداي-اق ماينينگتىك ينۆەستورلاردى تارتا وتىرىپ، 70/30 ۇلەسپەن ەنەرگيا قۋاتتارىن جاڭعىرتۋ جونىندەگى باعدارلاما بار. بۇل شارالار تۇراقتى ءوسۋ مەن تەحنولوگيالىق دامۋعا باعىتتالعان اشىق ەكوجۇيەنى قالىپتاستىرادى.
بيىلعى مامىر ايىندا قازاقستان بلوكچەين-ەكونوميكا باعىتىندا ماڭىزدى قادام جاسادى — Solana Economic Zone Kazakhstan ىسكە قوسىلدى. بۇل ورتالىق ازياداعى Solana بلوكچەين-پلاتفورماسى بازاسىنداعى ءبىرىنشى ەكونوميكالىق ايماق، ول ءبىلىم الماسۋ، ونىمدەردى پيلوتتاۋ جانە قازاقستاندىق كومپانيالاردىڭ جاھاندىق نارىققا شىعۋىنا ارنالعان الاڭعا اينالادى.
قازاقستان تەلەكوممۋنيكاتسيا جانە بايلانىس سالاسىنداعى جۇمىستى كۇشەيتۋدە
قازاقستان بايلانىس ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋدا ەلەۋلى تابىستار كورسەتىپ وتىر، مۇنى حالىقارالىق رەيتينگتەردەگى وسىمنەن كورۋگە بولادى.
ينتەرنەتكە قول جەتىمدىلىك: ينتەرنەت قولدانۋشىلارىنىڭ دەڭگەيى 93%-عا جەتتى، بۇل دامىعان ەلدەرمەن سالىستىرىلادى.تەلەكوممۋنيكاتسيالىق ينفراقۇرىلىم يندەكسىندە قازاقستان الەمنىڭ 193 ەلى اراسىندا 41-ءشى ورىنعا كوتەرىلدى.
توبج دامۋى: سوڭعى 10 جىلدا تالشىقتى-وپتيكالىق بايلانىس جەلىلەرىنىڭ ۇزىندىعى 12 ەسەگە ارتىپ، ەلدى مەكەندەردىڭ 71%-ىن سىمدى ينتەرنەتپەن قامتاماسىز ەتىپ، قالا مەن اۋىل اراسىنداعى تسيفرلىق الشاقتىقتى قىسقارتتى.
ۇيالى بايلانىس: قامتۋ 98%-دى قۇرايدى، ال «قولجەتىمدى ينتەرنەت» ۇلتتىق جوباسى بارلىق ەلدى مەكەندەر مەن نەگىزگى اۆتوجولداردى 4G, ال ءىرى قالالاردى 5G بايلانىسىمەن قامتۋدى كوزدەيدى.
سونىمەن قاتار قاڭتار ايىندا استانا–الماتى باعىتىندا سپۋتنيكتىك ينتەرنەتپەن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا پيلوتتىق جوبا ىسكە قوسىلدى، كەيىن استانا–وسكەمەن باعىتى قوسىلدى. بارلىق Talgo پويىزدارىن ينتەرنەتپەن قامتاماسىز ەتۋ جوسپارلانۋدا.
ترانزيتتىك جانە تەحنولوگيالىق الەۋەت
قازاقستان كاسپي توبج جانە باتىس–شىعىس گيپەرماگيسترالى جوبالارى، سونداي-اق داتا-ورتالىقتار قۇرىلىسى ارقىلى الەمدىك تسيفرلىق ەكونوميكاداعى ءوز ءرولىن نىعايتۋدا. Amazon Kuiper, Shanghai Spacecom Satellite Technology Co.، Ltd سياقتى حالىقارالىق سەرىكتەستەرمەن كەلىسىمدەرگە قول قويىلدى، سونداي-اق سپۋتنيكتىك تەحنولوگيالاردىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەتىن Eutelsat-OneWeb وپەراتورىنىڭ جۇمىسى باستالدى.
جاڭا كەلىسىمدەر مەن جوبالار
مينيسترلىك پەن «قازاقتەلەكوم» اق 3000-نان استام اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردى ينتەرنەتكە قوسۋ تۋرالى ينۆەستيتسيالىق كەلىسىمگە قول قويدى. توبج قۇرىلىسى 2026 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن (جوسپارلاردان ءبىر جىل بۇرىن) اياقتالادى، ال شالعاي اۋداندار 2027 جىلعا دەيىن سپۋتنيكتىك بايلانىس ارنالارىمەن قامتاماسىز ەتىلەدى.
الماتى وبلىسىندا Shanghai SpaceSail كومپانياسىنىڭ سپۋتنيكتىك ينتەرنەتى سىناقتان ءوتتى — جىلدامدىعى 200 مبيت/س دەيىن تىركەلدى.
جاقىندا قازاقستاندا SpaceX كومپانياسىنىڭ Starlink قىزمەتتەرى رەسمي تۇردە ىسكە قوسىلدى. تەحنولوگيا زاماناۋي تسيفرلىق قىزمەتتەرگە قول جەتىمدىلىكتى ارتتىرا وتىرىپ، ءتىپتى ەڭ شالعاي ايماقتاردا دا تۇراقتى قوسىلۋدى قامتاماسىز ەتەدى.
«2026 جىلعا دەيىن جوسپاردان ءبىر جىل بۇرىن ينتەرنەتكە ءۇش مىڭنان استام اۋىل قوسىلاتىن بولادى. شالعاي اۋدانداردا بايلانىس 2027 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن سپۋتنيكتىك ارنالارمەن قامتاماسىز ەتىلەدى», — دەدى جاسلان ماديەۆ.
قازاقستان تسيفرلاندىرۋ سالاسىندا مەملەكەتتىك قىزمەتتەر مەن تەلەكوممۋنيكاتسيالاردان باستاپ جاساندى ينتەللەكت پەن عارىشقا دەيىنگى پوزيتسيانى جۇيەلى تۇردە نىعايتۋدا. تسيفرلىق ترانسفورماتسيا ەلدىڭ ءوسۋى مەن حالىقارالىق بەدەلىنىڭ نەگىزگى درايۆەرلەرىنىڭ بىرىنە اينالۋدا.
