Amerıka prezıdenti bolyp saılana sala Donald Tramp geografııalyq ataýlardy aýystyrýǵa kiristi. Al onyń keıbir aımaqty baqylaýǵa alyp, kúshpen qosyp alamyn degeni BUU-ǵa shaǵym túsirýge sebep boldy.
AQSh-tyń jańa basshylyǵy Meksıka shyǵanaǵynyń ataýyn qaıtadan Amerıka shyǵanaǵy dep ózgertti. Donald Tramptyń «Amerıkanyń ulylyǵyn mura etý qurmetine» arnalǵan ataýlardy qalpyna keltirý týraly jarlyǵynyń oryndalǵanyn AQSh-tyń ishki ister mınıstrligi jarııalady.
ShYǴASYǴA - IESI
Tramp Meksıka shyǵanaǵyn Amerıka shyǵanaǵy dep qaıta ataýdy 20 qańtardaǵy ulyqtaý rásiminde málimdegen edi.
«Buryn Meksıka shyǵanaǵy dep atalǵan Amerıka shyǵanaǵy – el tarıhy men ekonomıkasyndaǵy eń mańyzdy aktıvterdiń biri», - delingen AQSh ishki ister mınıstrliginiń málimdemesinde.
Florıda shtatynyń gýbernatory Ron DeSantıs jańa ataýdy qoldana bastady. Atap aıtqanda, bul ataý shtattyń meteorologııalyq qyzmetiniń sońǵy aýa raıy boljamynda kezdesedi.
Meksıka prezıdenti Klaýdııa Sheınbaým buǵan jaýap retinde Amerıkany «Meksıkalyq Amerıka» dep qaıta ataýdy usyndy.
Degenmen, shyǵanaqtyń jańa ataýy halyqaralyq deńgeıde moıyndalýy ekitalaı. Meksıka shyǵanaǵy ataýy búkil álemde moıyndalǵan jáne júzdegen jyldar boıy teńizdik navıgaııanyń mańyzdy nusqaýy retinde qoldanylyp kele jatqany týraly Meksıka málimdegen edi.
SAIaSI RITORIKA
Tramp geografııany óz ambıııalaryna baǵyndyrǵysy kelgen alǵashqy adam emes. Alaıda bul áreketterdiń kóp jaǵdaıda sátsiz aıaqtalatyny tarıhtan belgili. Bir eldiń basqa eldiń nemese kórshi aýmaqtyń geografııalyq nysandaryn qaıta ataýǵa tyrysý jaǵdaılary tarıhta birneshe ret kezdesken. Biraq mundaı áreketter kóbinese saıası málimdemeler, sımvolızm nemese úgit-nasıhat deńgeıinde qalyp otyrǵan.
Máselen, Saýd Arabııasy men BAÁ sııaqty arab elderi Parsy shyǵanaǵyn ondaǵy turǵyndardyń basym kópshiligi arab halqy ekenin alǵa tartyp, «Arab shyǵanaǵy» dep ataýdy talap etken. Alaıda Iran tarıhı ataýdy tabandy túrde qorǵap keledi. Osy sekildi ártúrli kezeńderde reseılik saıasatkerler de Soltústik muzdy muhıtqa «Reseı muhıty» ataýyn berý týraly usynys jasaǵan. Alaıda bul usynys halyqaralyq deńgeıde qoldaý tappady.
Halyqaralyq praktıkada geografııalyq nysandardy qaıta ataý kóptegen elderdiń kelisimin talap etedi. Sondyqtan mundaı áreketter kóbinese tek saıası rıtorıka deńgeıinde qalady. Meksıka shyǵanaǵyna qatysty daýly másele de tek sóz júzinde ǵana qozǵalady. Bul daý Tramptyń prezıdenttigimen birge aıaqtalady.
DONALD JÁNE DENALI
AQSh-tyń Geografııalyq ataýlar jónindegi keńesi Soltústik Amerıkanyń eń bıik shyńy – Alıaska taýyna burynǵy prezıdent Ýılıam Mak-Kınlıdiń esimin qaıtarý jumystaryn bastady. Bul tapsyrma prezıdent Donald Tramptyń arnaıy jarlyǵy negizinde oryndalýda.
1901 jyly qastandyqpen óltirilgen prezıdent Ýılıam Mak-Kınlıdiń qurmetine shyń «Mak-Kınlı taýy» dep atalǵan. Alaıda 2015 jyly prezıdent Barak Obama taýǵa baıyrǵy turǵyndardyń tilindegi «Denalı» ataýyn bergen edi. Bul ózgeristi Alıaskanyń jergilikti halqy men eki negizgi partııanyń ókilderi uzaq ýaqyt boıy talap etken bolatyn.
Biraq juma kúni Tramp ákimshiligi Obamanyń sheshimin «Mak-Kınlıge jasalǵan qorlyq» dep atap, shyńǵa burynǵy ataýyn qaıtarý týraly buıryq berdi. Bul sheshimge Alıaskanyń kóptegen turǵyndary, sonyń ishinde shtat gýbernatory qarsy bolsa da, Tramp ákimshiligi olardyń pikirin elemeı otyr.
Saılaýaldy naýqanynda Donald Tramp AQSh-tyń Panama kanalyn baqylaýdy qaıtarý nıetin bildirgen bolatyn. Bul málimdemeden keıin Panama BUU-dan kómek suraýǵa májbúr boldy.
Tramp sondaı-aq Kanadany qosý jáne Grenlandııany kúshpen basyp alý josparyn qarastyratynyn aıtty.
