Ludomaniia – bügıngı taŋda jastar arasynda jiı kezdesetın äleumettık derttıŋ bırı. İnternet pen mobildı qosymşalardyŋ damuy qūmar oiyndaryna qoljetımdılıktı arttyryp, jas buynnyŋ psihologiialyq tūraqtylyǧyna qauıp töndırude. Mäselen, halyqaralyq zertteulerge süiensek, jasöspırımder arasyndaǧy täueldılık körsetkışı eresekterge qaraǧanda bırneşe ese joǧary. Qazaqstanda da şamamen 3 % halyqtyŋ qūmar oiynǧa täueldılıkke beiım ekenı aitylady. Būl derekter mäselenıŋ özektılıgın däleldeidı.
Mekteptegı aldyn alu şaralary
Jasöspırım kezeŋ – tūlǧanyŋ ömırlık qūndylyqtary qalyptasatyn şaq. Sondyqtan mektep qabyrǧasynda ludomaniianyŋ aldyn alu jūmystary maŋyzdy oryn aluy tiıs. Tärbie saǧattary men psihologiialyq treningterde qūmar oiyndardyŋ ziiany tüsındırılıp, balalardyŋ bos uaqytyn tiımdı ötkızu joldary ūsynyluy qajet. Mysaly, keibır elderde jürgızılgen mekteptık baǧdarlamalar oquşylardyŋ qūmar oiyndarǧa degen közqarasyn özgertıp, terıs ädetten boidy alşaqtatuǧa yqpal etkenı baiqalǧan.
Joǧary oqu oryndarynyŋ rölı
Universitet jastary öz betınşe şeşım qabyldai bastaidy. Būl kezeŋde qūmar oiynǧa äuestık artuy mümkın. Sol sebeptı JOO-larda studentterdıŋ qarjylyq sauattylyǧyn arttyru kurstaryn engızu maŋyzdy. Sonymen bırge sporttyq, mädeni üiırmelerdı qoldau, studenttık ūiymdar arqyly «salauatty ömır saltyn» nasihattau ludomaniianyŋ aldyn aludyŋ tiımdı joly bola alady.
Ata-ana tärbiesınıŋ yqpaly
Jastardyŋ qūmar oiyndarǧa täueldı bolmauy üşın otbasy tärbiesınıŋ maŋyzy erekşe. Eger ata-ana balamen aşyq söilesıp, bos uaqytyn paidaly ısterge baǧyttai bılse, ol qūmar oiynnan alşaq bolady. Balany erte jastan eŋbekke baulu, qarjyny dūrys basqarudy üiretu de täueldılıktıŋ aldyn aluda şeşuşı röl atqarady.
Jastar arasyndaǧy ludomaniiany azaitu üşın mektep, joǧary oqu orny jäne ata-ana tärbiesı bır baǧytta jūmys ısteuı qajet. Bılım beru jüiesı jastardyŋ oi-sanasyn qalyptastyruǧa, al ata-ana olardyŋ dūrys ömırlık daǧdylardy meŋgeruıne yqpal etse, qūmar oiynǧa täueldılıkke qarsy tūru äldeqaida jeŋıldeidı. Demek, bılım men tärbie – jastardy ziiandy ädetten qorǧaudyŋ basty qūraly.
