Memlekettik qyzmettiń nyǵaıýy, eń aldymen, qoǵam men memlekettiń ózgerýine, eń bastysy saıasattyń sabyrly ári salmaqty bolýyna tikeleı áser etedi. Biz búgin Almaty qalasy ákiminiń keńesshisi, ádep jónindegi ýákil Mamaı Qanıuly AHETOVKE jolyǵyp, osy baǵyttaǵy jumystar jóninde suhbattasqan edik.
– Mamaı Qanıuly, memlekettik qyzmet degende, eń aldymen, ony jetildirýshi qyzmetshilerdiń ádebi tilge oralady.
– Durys aıtasyz. Barlyq damyǵan elderde Ádep kodeksiniń bolatyny belgili. Bul rette Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 2015 jylǵy 29 jeltoqsandaǵy №153 «Qazaqstan Respýblıkasy memleketik qyzmetshileriniń ádeptilik normalaryn jáne minez-qulyq qaǵıdalaryn odan ári jetildirý jónindegi sharalar týraly» Jarlyǵymen Ádep kodeksi bekitilgen edi. Ádep kodeksi óte mańyzdy qujat. Nege deseńiz, álginde aıtyp ótken damyǵan elderdiń memlekettik qyzmettegi jetistikteri men álemdik ozyq tájirıbelerdi saralaý arqyly osy Ádep kodeksi dúnıege kelip otyr.
Ádep kodeksi degenimiz? Bul, eń aldymen, memlekettik qyzmetkerlerdiń tek qyzmettegi ǵana emes, kúndelikti ómirdegi júris-turystarynyń, moraldyq-psıhologııalyq ustanymdarynyń, ózin ortada ustaı bilýi, t.b. jańa standarttaryn bekitti. Búgingi tańda barlyq memlekettik organdarda arnaıy Ádep jónindegi ýákil ınstıtýttary bar. Jalpy, elimiz boıynsha 2016 jyldan bastap ýákilder turaqty jumys istep keledi.
– Almaty qalasy ákimi apparatynyń Ádep jónindegi ýákili retinde atqarylyp jatqan jumystarmen oqyrmandardy tanystyra ketseńiz…
– Ýaqyt ótken saıyn azamattyq qoǵam men memlekettik qyzmetshiler tarapynan ádep jónindegi ýákil qyzmetine degen suranys pen qyzyǵýshylyq artyp keledi. Osyǵan oraı, bıylǵy jyldyń qańtar aıynda Ádep jónindegi ýákildiń qalyptasqan ahýalǵa baılanysty jańa jumys jospary jasalǵan edi. Osy jumys jospary negizinde aǵymdaǵy jyldyń alǵashqy jartyjyldyǵynda atqarylǵan jumystarǵa toqtalǵym kelip otyr. Ádep jónindegi ýákildiń jumys jospary negizinen QR Memlekettik qyzmet isteri jáne sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttiginiń Almaty qalasy boıynsha departamentimen kelisilgen. Dál qazir osy súzgiden ótken josparǵa sáıkes jumys isteýdemiz.
Eń aldymen, memlekettik organ qyzmetkerleri kelip túsken aryz-shaǵymdardy, qyzmettik zertteý materıaldary men tártiptik ahýaldy zerdeleı otyryp, tártip buzýǵa yqpal etetin sebep-saldarlardy saralaý jumystarymen aınalysady. Osy baǵytta QR Memlekettik qyzmet isteri jáne sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttiginiń Almaty qalasy boıynsha departament qyzmetshilerimen birlese jumys jasap otyrmyz. Sonymen qatar, qabyldaýǵa kelip, jazylyp jatqan jeke azamattar qanshama.
Biz árqashan qabyldaýǵa jazylǵan memlekettik qyzmetshilermen, jekelegen azamattarǵa túrli máseleler boıynsha túsindirý jumystaryn júrgizip, aqyl-keńester beremiz. Osy turǵyda naqty mysaldar keltire keteıin.
«Áleýmettik qorǵaýdyń memlekettik qory» Almaty bólimshesiniń basshysy G.Altynbekovaǵa, memlekettik qyzmetshiler Ó.Qalabaı, N.Sháımerdenov, T.Taınov, A.Mahambetııarovtarǵa, sondaı-aq, Almaty qalalyq mýzeıiniń dırektory N.Dúkenbaevqa, jeke azamattar N.Qadyrov, Sh.Ábiltaı, Q.Mustafauly, Á.Bólebaı, B.Taılaqbaevtarǵa memlekettik qyzmet kórsetilip, basqa da jeke saýaldar boıynsha túsiniktemeler berilgen edi. Tek osy jyldyń basynan beri júzdegen azamat kelip, olarǵa Ádep kodeksiniń talaptaryn saqtaý máseleleri boıynsha jeke konsýltatıvti kómekter kórsetildi.
– Ádep jónindegi ýákil retinde qoǵamdyq jáne úkimettik emes uıym ókilderimen baılanystaryńyz qalaı?
– Árıne, memlekettik organdarmen birlese jumys jasaıtyn azamattyq qoǵam ókilderimen, rýhanı, sergek, belsendi jandarmen jumys jasap, qarym-qatynas ornatyp otyrý Ádep jónindegi ýákil jumysynyń basty baǵyty. Sondyqtan únemi osy maqsatty júzege asyrý úshin jan-jaqty jumys isteýge tyrysamyz. Qoǵamdyq jáne úkimettik emes uıym ókilderimen, memleket jáne qoǵam qaıratkerlerimen túrli taqyryptarda kezdesý ótkizilip otyrady.
Máselen, «Strategııalyq maqsattaǵy zymyran áskeriniń ardageri», qoǵamdyq birlestiginiń jetekshisi M.Júnisbaevpen, «El-shejire» qoǵamdyq qorynyń basshysy D.Áshimhanmen, «Saıası qýǵyn-súrgin qurbandary» qoǵamdyq uıymynyń jetekshisi J.Ashýulymen, «Asyl Otan» qoǵamdyq birlestiginiń jetekshisi S.Balǵabaevpen, «Qazyna» JShS basshysy A.Shaıken, «Jeltoqsan» qoǵamdyq uıymdarynyń ókilderimen kezdesýler ótkizip, bul kezdesýler memlekettik qyzmetshilerdiń jumysyn jetildire tústi. Jalpy, memlekettik qyzmetshi bılik pen óz ókildikterin qoldana bilýi kerek. Adal bolyp, óz qamy úshin emes, memleket ıgiligine qyzmet etýi kerek.
– Búgingi tańda qoǵam tirshiligin áleýmettik jelilersiz, jalpy aqparatsyz elestetý múmkin bolmaı qaldy.
– Sózińizdiń jany bar. Shynynda da qoǵam tirshiligin áleýmettik jelilersiz, ǵalamtor keńistigindegi aqparattarsyz elestetý esh múmkin emes. Osyǵan oraı, memlekettik qyzmetshilerdiń ádep normalarynyń barlyq jaǵdaıda saqtalýyn qadaǵalap otyrý maqsatynda Feısbýk, Instagram, V kontakte syndy áleýmettik jelilerge turaqty monıtorıng jasalýda. Bul sharalardy júzege asyrýǵa qajetti degen barlyq tehnıkalyq jabdyqtar tolyq alynyp, monıtorıng júıeli júrgizilýde.
Ózderińiz de baıqap júrgen bolarsyzdar, qazirgi qoǵamda tártip buzýshylyqtyń saldarymen kúresýdiń ornyna onyń aldyn alyp, der mezgilinde túsindirý jumysyn júrgizip otyrǵannyń tıimdi ári nátıjeli bolatynyn ýaqyttyń ózi dáleldep otyr. Qazirgi ýaqyt sergektikti qalaıdy. Sondyqtan memlekettik qyzmet, korrýpııaǵa qarsy kúres zańnamalary jáne Ádep kodeksi talaptaryn túsindirýge baılanysty qalamyzdaǵy jergilikti organdarda túrli taqyryptardaǵy semınarlar, «dóńgelek ústelder» men arnaıy dárister jıi ótkizilýde.
Atap aıtar bolsaq, Almaty qalasy ákimdiginiń Deneshynyqtyrý jáne sport, Tilderdi damytý, Mádenıet jáne arhıvter basqarmalarynda, aýdan ákimdikterinde Ádep kodeksin túsindirý boıynsha «dóńgelek ústelder» uıymdastyryldy. Osy jyldyń naýryz aıynda Almaty qalasy boıynsha Ádep jónindegi keńes aldynda atqarylǵan jumystar men josparlar jaıly keńinen baıandama jasalyp, buqaralyq aqparat quraldary ókilderine arnap baspasóz máslıhaty uıymdastyrylǵan edi.
«Shalqar» radıosyndaǵy «Ashyq áńgime», «Almaty» telearnasyndaǵy «Aqsham alańy» habaryndaǵy, jergilikti jáne respýblıkalyq basylymdar betinde jaryq kórgen maqalalar men habarlarda memlekettik qyzmet pen Ádep kodeksi haqynda tolyqqandy aqparattar berildi.
– Memlekettik qyzmetshilerdi mazalaıtyn qandaı da bir saýaldar bola qalsa, ony qalaı anyqtaýǵa bolady?
– Qazirgi tańdaǵy eń ózekti máselelerdiń birine aınalyp otyrǵan – memlekettik qyzmetshilerdi mazalaıtyn saýaldardy anyqtaý arqyly olardyń jumysyna qolaıly jaǵdaı jasaý der edim. Osyǵan oraı, mamandar bul máseleni sheshýdiń tóte jolyn usynyp otyr. Olardyń aıtýynsha, qyzmetshilerdiń kókeıindegi saýaldy tap basyp, odan shyǵýdyń joly – jasyryn saýalnama.
Sol sebepti, qalamyzdaǵy úsh júzge jýyq memlekettik qyzmetshige jasyryn saýalnama júrgizilip, alǵashqy kezeńniń nátıjesi saralanýda. Memlekettik organdardaǵy moraldyq-psıhologııalyq ahýaldy aıqyndap, qyzmettik ádep normalarynyń saqtalýy, ujymdaǵy moraldyq-psıhologııalyq ahýaldyń jáı-kúıin monıtorıngteý jumystary budan ári de jalǵasa beretin bolady.
– Memlekettik qyzmetti jetildirýge baǵyttalǵan qandaı reformalardy atar edińiz?
– Bes ınstıtýıonaldyq reformanyń birinshi baǵyty «Kásibı memlekettik apparat qurý» dep atalatyny belgili. Álemdegi alpaýyt memlekettermen ıyq tirestirip, básekege qabiletti bolý úshin, eń aldymen, myqty memlekettik apparat qalyptastyrý ózekti bolýy kerek. «100 naqty qadam» – Ult josparyn iske asyrý úshin de, eń aldymen, memlekettik qyzmetti damytý qolǵa alynyp otyr. Sóz joq, bizdiń memleketimiz jyl saıyn damyp, alǵa jyljyp keledi.
Ýaqyt alǵa ilgerlegen saıyn memlekettik qyzmetshilerge qoıylatyn talaptyń da barynsha kúsheıip otyrýy zańdylyq. Munyń ózi memlekettik qyzmet sapasynyń artýyna yqpal etedi. Bizdiń elimizde 1999 jyldyń 23 shildesinde memlekettik qyzmetshilerdiń barlyq mindeti men maqsatyn aıqyndaıtyn «Memlekettik qyzmet týraly» zań qabyldanǵan edi. Bul zań sodan beri birneshe márte ózgertildi. Tolyqtyrýlar men túzetýler engizildi.
Elimizdiń memlekettik qyzmetshileriniń kúni dep 23 maýsym belgilendi. Mundaǵy maqsat – memlekettik qyzmetkerlerdiń jumysqa degen yntasyn arttyryp, eńbegin nazardan tys qaldyrmaı marapattaý, talmaı eńbek etip jatqan jandardyń shyǵarmashylyǵyna shabyt berip, halyq pen bılikti baılanystyra túsý edi. Árıne, osyndaı yqpaldastyqtar oń ózgeris berip, memlekettik qyzmetshilerdiń qyzmetine degen súıispenshiligin arttyryp, jaqsy nátıjelerge jetýine septigin tıgizip keledi dep oılaımyn.
«Úzdik memlekettik qyzmetshi» tósbelgisiniń bekitilýi de jaýapty mindet júktep otyr. BUU múshe elderde de dál osy 23 maýsym Memlekettik qyzmetkerler kúni dep belgilengen.
– Mamaı Qanıuly, memlekettik qyzmetke kelý úshin jastardyń boıynda qandaı qasıet basym bolý kerek?
– Eń aldymen, jaýapkershilik bolý kerek. Memlekettik qyzmet degenińiz – abyroıly mindet. Búginde memlekettik qyzmetke kelsem degen jastarǵa barlyq jaǵdaı jasalǵan. Úmitkerlerdiń bilimi, quqyqtyq saýattylyǵy, ónegeli tártibi, adal ári ar-namysynyń tazalyǵy talap etiledi. Memlekettik qyzmetkerlerdiń óz jumysyn abyroımen atqarýy úshin zańdy jetik bilýi qajet. Óte saýatty, sheber uıymdastyra biletin, kóppen til tabysa alatyn, este saqtaý qabileti men logıkalyq oılana biletin qabileti de bolýy kerek.
Jumys barysynda kópshilikpen jıi aralasyp otyrýǵa týra keledi. Sol úshin onyń boıynda sypaıylyq, saýatty sóıleı bilý, yńǵaısyz jaǵdaıǵa dýshar bolǵan kisilerge janashyrlyq tanyta bilý sekildi qasıetterdiń bolýy shart.
– Sóz sońynda oqyrmandarǵa aıtaryńyz.
– Ádep máselesi eshqashan da kún tártibinen túspeıtin, qaı zamanda da qoǵamdy alǵa súıreıtin ózekti tárbıe quraly bolyp qala beredi. Qazir elimizdiń barlyq óńirlerinde QR Prezıdenti janyndaǵy memlekettik basqarý akademııasynyń fılıaldary ashylyp, jemisti eńbek etip jatyr. Akademııanyń Almaty qalasy boıynsha fılıalynda da tyńdaýshylarǵa memlekettik qyzmetshilerdiń, ádep normalary men Ádep kodeksi boıynsha dárister oqý, jańadan qabyldanǵan memlekettik qyzmetshilerge tálim-tárbıe berý ýákil jumysynyń basty da basym baǵyty. QR Memlekettik qyzmet isteri jáne sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttiginiń Almaty qalasy boıynsha departamentiniń sheshimine sáıkes «Úzdik memlekettik qyzmetshi» baıqaýyn ótkizýge arnalǵan óńirlik konkýrstyń komıssııa quramyna enip, osy baǵyttaǵy jumystardy júıeli júrgizip otyrmyz.
Uly Abaı babamyzdyń ózi «ádepten ozbaıyn» demeı me. Olaı bolsa, ádeptiń adamzat ómirindegi eń qasterli, eń basty rýhanı qundylyq ekenin umytpaıyq.
– Áńgimeńizge rahmet!
Áńgimelesken – Raıa ESKENDIR.
