Batystyń áleýmettik jelileri men táýelsiz BAQ-ty buǵattap otyrǵan Reseı jahandyq ınternetten múldem bas tarta ala ma? Bul jaǵdaıda Reseı arqyly jelige qosylǵan Qazaqstan ne isteıdi? Al Ortalyq Azııanyń basqa elderimen ne bolady? Bul týraly "Adyrna" ulttyq portaly "Azattyq radıosyna silteme jasap habarlaıdy.
QANDAI PROVAIDERLER RESEIDI JELIDEN AJYRATTY?
Reseıdiń Ýkraınaǵa shabýylynan keıin álemge áıgili brendter men iri tehnologııalyq kompanııalar Reseımen jumys isteýden bas tartty. Máskeýmen baılanysyn úzgen kompanııalar qataryna álemdegi eń iri magıstraldyq ınternet provaıderleri Gogent jáne Lumen Tecnologies kiredi.
4 naýryzda Reseıdegi tutynýshylarǵa joldaǵan hatynda Cogent reseılik provaıderlerdiń jabdyqtary joıylatynyn eskertip, olardy 30 kún ishinde alýǵa shaqyrdy.
- Bylaısha aıtqanda, Gogent iri provaıderi torapta turǵan reseılik provaıderlerden óz kabelderin alyp tastady, jáne endi Cogent arqyly ınternet ótpeıtin bolady», - deıdi Internet Society Kazakhstan qoǵamdyq birlestiginiń dırektory Talǵat Nurlybaev.
Qazaqstandaǵy eń iri ınternet-provaıder "Qazaqtelekom" AQ bolyp tabylady (ol — "Altel" jáne "Tele2" kompanııalarynyń jalǵyz akıoneri, ol — "Ksell"akııalarynyń 51 paıyzynyń ıesi). Azattyq radıosyna kompanııasynda "Qazaqtelekom" "túrli elderdiń birqatar halyqaralyq provaıderlerimen, onyń ishinde Reseı Federaııasymen ınternet jelisine qol jetkizýdi qamtamasyz etý boıynsha kelisimsharttarǵa ıe, bul rette táýelsiz rezervtik marshrýttar paıdalanylady"dep habarlady.
RESEIDEGI INTERNETTIŃ QAZAQSTANMEN QANDAI BAILANYSY BAR?
Qazaqstan Internetke Reseı arqyly, al Reseı — Eýropadaǵy trafık almasý núkteleri arqyly qosylǵan.
- «Qazaqstandaǵy ınternet-trafıktiń kem degende 95 paıyzy Reseı arqyly ótedi», - deıdi Internet Society Kazakhstan qoǵamdyq birlestiginiń dırektory Talǵat Nurlybaev.
Qazaqstandaǵy eń iri ınternet-provaıder – «Qazaqtelekom» AQ (ol sonymen qatar Altel jáne Tele2 kompanııalarynyń jalǵyz akıoneri, sonymen qatar Kcell akııalarynyń 51 paıyzynyń ıesi). Azattyqtyń habarlaýynsha, «Qazaqtelekomnyń» ınternetke qoljetimdilikti qamtamasyz etý boıynsha «ártúrli elderdiń birqatar halyqaralyq provaıderlerimen, sonyń ishinde Reseı Federaııasymen kelisim-sharttary bar, bul rette táýelsiz rezervtik marshrýttar qoldanylady».
AQSh-tyń Kentik jelilik baqylaý kompanııasynyń ınternet-taldaý bóliminiń dırektory Dag Madorı Qazaqstannyń ınterneti tolyǵymen Reseıge táýeldi, sondyqtan «Reseı ınternetindegi kez kelgen ózgerister Qazaqstandaǵy baılanysqa áser etedi» deıdi.
Onyń aıtýynsha, elimizdegi eń iri provaıder «Qazaqtelekom» halyqaralyq ótkizý qabilettiligin nemese tranzıtti bes reseılik kompanııa – «Rostelekom», «Transtelekom», «MegaFon», VEON jáne China Mobile (Reseı) arqyly alady.
«Internet Society Kazakhstan» qoǵamdyq birlestiginiń dırektory Talǵat Nurlybaev ta qazaqstandyq provaıderlerdiń ǵalamdyq ınternetke Reseı arqyly qosylǵanyn aıtady.
Talǵat Nurlybaevtyń málimdeýinshe, YouTube, Facebook sııaqty negizgi kontent provaıderleri AQSh-ta, keıbir kontent provaıderleri Eýropada ornalasqan.
— Men «Qazaqtelekom» jahandyq trafık almasý núktelerine qosylǵan dep aıta almaımyn. Tıisinshe, ol reseılik provaıderler nemese reseılik trafık almasý pýnktteri arqyly jumys isteýi kerek. Reseıde trafıkpen almasý núkteleriniń jahandyq mańyzy joq, biraq TMD úshin olar óńirlik mánge ıe, — deıdi Nurlybaev.
Osyǵan baılanysty «Reseı ózimen birge Qazaqstandy jahandyq ınternetten ajyrata ma?» degen qısyndy suraq týyndaıdy.
"Qazaqtelekomnyń" Azattyqtyń saýalyna bergen jaýabynda, eger Reseı avtonomdy Internetke kóshse, bul Qazaqstandaǵy jelige qol jetkizýge áser etpeıdi, óıtkeni bizdiń elge Internet Eýropadaǵy termınaııa núktesimen Reseı aýmaǵy arqyly da tranzıtpen jetkiziledi.
ıfrlyq damý, ınnovaııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstriniń orynbasary Ashat Orazbek, eger Reseı avtonomdy Internetke kóshse, Qazaqstan Qytaı arqyly jahandyq ınternetke qosyla alatynyn aıtty. Májilis kýlýarynda jýrnalısterdiń suraqtaryna jaýap bere otyryp, Ashat Orazbek Qazaqstan Internetke tek Reseı arqyly ǵana emes, Qytaı arqyly da qosylǵanyn habarlady. Onyń aıtýynsha, Qazaqstan Eýropadan qansha trafık alsa, Qytaı arqyly da sonsha trafık ala alady.
Degenmen, sarapshylar ınternetke Qytaı arqyly qosylý Reseıden keletin trafıkke balama bola almaıdy jáne bul jaǵdaıda ınternet jyldamdyǵy aıtarlyqtaı tómendeıdi dep esepteıdi.
Eger Reseı jahandyq ınternetten ajyratylsa, Ortalyq Azııanyń barlyq elderi jeliden tys qalýy múmkin.
Madorı Reseıdiń jahandyq ınternetten oqshaýlanýy ekitalaı deıdi, biraq olaı bolsa, "bul búkil Ortalyq Azııa úshin apat bolady", - deıdi.
Madorıdiń aıtýynsha, eger Reseıdegi ınternet-tranzıttiń negizgi provaıderleri jumysyn toqtatsa nemese Reseı jumysyn toqtatsa, Qazaqstan da Reseı sııaqty jahandyq ınternetten ajyratylady, - dedi Mıdorı.
— Qyrǵyzstan, Tájikstan jáne Ózbekstan Qazaqstan arqyly álemdik Internetke qosylatyndyqtan, bul elder de jahandyq ınternetten ajyratylatyn bolady, - deıdi ol.
"Adyrna" ulttyq portaly
