باتىستىڭ الەۋمەتتىك جەلىلەرى مەن تاۋەلسىز باق-تى بۇعاتتاپ وتىرعان رەسەي جاھاندىق ينتەرنەتتەن مۇلدەم باس تارتا الا ما؟ بۇل جاعدايدا رەسەي ارقىلى جەلىگە قوسىلعان قازاقستان نە ىستەيدى؟ ال ورتالىق ازيانىڭ باسقا ەلدەرىمەن نە بولادى؟ بۇل تۋرالى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى "ازاتتىق راديوسىنا سىلتەمە جاساپ حابارلايدى.
قانداي پروۆايدەرلەر رەسەيدى جەلىدەن اجىراتتى؟
رەسەيدىڭ ۋكرايناعا شابۋىلىنان كەيىن الەمگە ايگىلى برەندتەر مەن ءىرى تەحنولوگيالىق كومپانيالار رەسەيمەن جۇمىس ىستەۋدەن باس تارتتى. ماسكەۋمەن بايلانىسىن ۇزگەن كومپانيالار قاتارىنا الەمدەگى ەڭ ءىرى ماگيسترالدىق ينتەرنەت پروۆايدەرلەرى Gogent جانە Lumen Tecnologies كىرەدى.
4 ناۋرىزدا رەسەيدەگى تۇتىنۋشىلارعا جولداعان حاتىندا Cogent رەسەيلىك پروۆايدەرلەردىڭ جابدىقتارى جويىلاتىنىن ەسكەرتىپ، ولاردى 30 كۇن ىشىندە الۋعا شاقىردى.
- بىلايشا ايتقاندا، Gogent ءىرى پروۆايدەرى توراپتا تۇرعان رەسەيلىك پروۆايدەرلەردەن ءوز كابەلدەرىن الىپ تاستادى، جانە ەندى Cogent ارقىلى ينتەرنەت وتپەيتىن بولادى»، - دەيدى Internet Society Kazakhstan قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ديرەكتورى تالعات نۇرلىباەۆ.
قازاقستانداعى ەڭ ءىرى ينتەرنەت-پروۆايدەر "قازاقتەلەكوم" اق بولىپ تابىلادى (ول — "التەل" جانە "تەلە2" كومپانيالارىنىڭ جالعىز اكتسيونەرى، ول — "كسەلل"اكتسيالارىنىڭ 51 پايىزىنىڭ يەسى). ازاتتىق راديوسىنا كومپانياسىندا "قازاقتەلەكوم" ء"تۇرلى ەلدەردىڭ بىرقاتار حالىقارالىق پروۆايدەرلەرىمەن، ونىڭ ىشىندە رەسەي فەدەراتسياسىمەن ينتەرنەت جەلىسىنە قول جەتكىزۋدى قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا كەلىسىمشارتتارعا يە، بۇل رەتتە تاۋەلسىز رەزەرۆتىك مارشرۋتتار پايدالانىلادى"دەپ حابارلادى.
رەسەيدەگى ينتەرنەتتىڭ قازاقستانمەن قانداي بايلانىسى بار؟
قازاقستان ينتەرنەتكە رەسەي ارقىلى، ال رەسەي — ەۋروپاداعى ترافيك الماسۋ نۇكتەلەرى ارقىلى قوسىلعان.
- «قازاقستانداعى ينتەرنەت-ترافيكتىڭ كەم دەگەندە 95 پايىزى رەسەي ارقىلى وتەدى»، - دەيدى Internet Society Kazakhstan قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ديرەكتورى تالعات نۇرلىباەۆ.
قازاقستانداعى ەڭ ءىرى ينتەرنەت-پروۆايدەر – «قازاقتەلەكوم» اق (ول سونىمەن قاتار Altel جانە Tele2 كومپانيالارىنىڭ جالعىز اكتسيونەرى، سونىمەن قاتار Kcell اكتسيالارىنىڭ 51 پايىزىنىڭ يەسى). ازاتتىقتىڭ حابارلاۋىنشا، «قازاقتەلەكومنىڭ» ينتەرنەتكە قولجەتىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا «ءارتۇرلى ەلدەردىڭ بىرقاتار حالىقارالىق پروۆايدەرلەرىمەن، سونىڭ ىشىندە رەسەي فەدەراتسياسىمەن كەلىسىم-شارتتارى بار، بۇل رەتتە تاۋەلسىز رەزەرۆتىك مارشرۋتتار قولدانىلادى».
اقش-تىڭ Kentik جەلىلىك باقىلاۋ كومپانياسىنىڭ ينتەرنەت-تالداۋ ءبولىمىنىڭ ديرەكتورى داگ مادوري قازاقستاننىڭ ينتەرنەتى تولىعىمەن رەسەيگە تاۋەلدى، سوندىقتان «رەسەي ينتەرنەتىندەگى كەز كەلگەن وزگەرىستەر قازاقستانداعى بايلانىسقا اسەر ەتەدى» دەيدى.
ونىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدەگى ەڭ ءىرى پروۆايدەر «قازاقتەلەكوم» حالىقارالىق وتكىزۋ قابىلەتتىلىگىن نەمەسە ءترانزيتتى بەس رەسەيلىك كومپانيا – «روستەلەكوم»، «ترانستەلەكوم»، «مەگافون»، VEON جانە China Mobile (رەسەي) ارقىلى الادى.
«Internet Society Kazakhstan» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ديرەكتورى تالعات نۇرلىباەۆ تا قازاقستاندىق پروۆايدەرلەردىڭ عالامدىق ينتەرنەتكە رەسەي ارقىلى قوسىلعانىن ايتادى.
تالعات نۇرلىباەۆتىڭ مالىمدەۋىنشە، YouTube, Facebook سياقتى نەگىزگى كونتەنت پروۆايدەرلەرى اقش-تا، كەيبىر كونتەنت پروۆايدەرلەرى ەۋروپادا ورنالاسقان.
— مەن «قازاقتەلەكوم» جاھاندىق ترافيك الماسۋ نۇكتەلەرىنە قوسىلعان دەپ ايتا المايمىن. تيىسىنشە، ول رەسەيلىك پروۆايدەرلەر نەمەسە رەسەيلىك ترافيك الماسۋ پۋنكتتەرى ارقىلى جۇمىس ىستەۋى كەرەك. رەسەيدە ترافيكپەن الماسۋ نۇكتەلەرىنىڭ جاھاندىق ماڭىزى جوق، بىراق تمد ءۇشىن ولار وڭىرلىك مانگە يە، — دەيدى نۇرلىباەۆ.
وسىعان بايلانىستى «رەسەي وزىمەن بىرگە قازاقستاندى جاھاندىق ينتەرنەتتەن اجىراتا ما؟» دەگەن قيسىندى سۇراق تۋىندايدى.
"قازاقتەلەكومنىڭ" ازاتتىقتىڭ ساۋالىنا بەرگەن جاۋابىندا، ەگەر رەسەي اۆتونومدى ينتەرنەتكە كوشسە، بۇل قازاقستانداعى جەلىگە قول جەتكىزۋگە اسەر ەتپەيدى، ويتكەنى ءبىزدىڭ ەلگە ينتەرنەت ەۋروپاداعى تەرميناتسيا نۇكتەسىمەن رەسەي اۋماعى ارقىلى دا ترانزيتپەن جەتكىزىلەدى.
تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى اسحات ورازبەك، ەگەر رەسەي اۆتونومدى ينتەرنەتكە كوشسە، قازاقستان قىتاي ارقىلى جاھاندىق ينتەرنەتكە قوسىلا الاتىنىن ايتتى. ءماجىلىس كۋلۋارىندا جۋرناليستەردىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرە وتىرىپ، اسحات ورازبەك قازاقستان ينتەرنەتكە تەك رەسەي ارقىلى عانا ەمەس، قىتاي ارقىلى دا قوسىلعانىن حابارلادى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان ەۋروپادان قانشا ترافيك السا، قىتاي ارقىلى دا سونشا ترافيك الا الادى.
دەگەنمەن، ساراپشىلار ينتەرنەتكە قىتاي ارقىلى قوسىلۋ رەسەيدەن كەلەتىن ترافيككە بالاما بولا المايدى جانە بۇل جاعدايدا ينتەرنەت جىلدامدىعى ايتارلىقتاي تومەندەيدى دەپ ەسەپتەيدى.
ەگەر رەسەي جاھاندىق ينتەرنەتتەن اجىراتىلسا، ورتالىق ازيانىڭ بارلىق ەلدەرى جەلىدەن تىس قالۋى مۇمكىن.
مادوري رەسەيدىڭ جاھاندىق ينتەرنەتتەن وقشاۋلانۋى ەكىتالاي دەيدى، بىراق ولاي بولسا، "بۇل بۇكىل ورتالىق ازيا ءۇشىن اپات بولادى", - دەيدى.
ءمادوريدىڭ ايتۋىنشا، ەگەر رەسەيدەگى ينتەرنەت-ءترانزيتتىڭ نەگىزگى پروۆايدەرلەرى جۇمىسىن توقتاتسا نەمەسە رەسەي جۇمىسىن توقتاتسا، قازاقستان دا رەسەي سياقتى جاھاندىق ينتەرنەتتەن اجىراتىلادى، - دەدى ميدوري.
— قىرعىزستان، تاجىكستان جانە وزبەكستان قازاقستان ارقىلى الەمدىك ينتەرنەتكە قوسىلاتىندىقتان، بۇل ەلدەر دە جاھاندىق ينتەرنەتتەن اجىراتىلاتىن بولادى، - دەيدى ول.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
