Qazaqstandy uzaq jyl basqaryp, bılikten ketkenine 6 jyl tolǵanda Nursultan Nazarbaev bılik tarmaqtary tarapynan taǵy da synaldy. Bul joly zań shyǵarýshy organ minberinen ol basqarǵan dáýirdiń daǵdarysqa uryndyrǵany aıtyldy.
Naýryzdyń 19-ynda Májilis spıkeri Erlan Qoshanov eks-prezıdent Nursultan Nazarbaevtyń bılik etken kezeńin synǵa aldy
Keshe Májiliste Prezıdenttiń reformalaryn iske asyrýǵa arnalǵan Májilistiń jalpy otyrysy ótken. Alqaly jıynda Májilis tóraǵasy Erlan Qoshanov elimizde sýperprezıdenttik basqarý modeliniń dáýiri aıaqtalǵanyn aıtyp, burynǵy júıeni synady.
Bul áreketti tynysh degen sheneýniktiń atynan aıtylǵan aýyr syn retinde baǵalaǵandar bar. Shynymen, de Erlan Jaqanulynyń eks-prezıdent Nursultan Nazarbaevty synaýynyń astarynda ne jatyr?
QAŃTAR OQIǴASYNAN KEIINGI ÓZGERIS
Saıasattanýshy Qazybek Maıgeldınov elimiz sýperprezıdenttik júıeniń zardabyn shekkenin aıtady.
«Keshegi Májilistegi otyrystyń negizgi taqyryby prezıdent Toqaevtyń bılikke kelgenine 6 jyl tolýyna oraı ótti ǵoı. Eger 2022 jylǵy oqıǵalardan keıingi jaǵdaıdy esepteıtin bolsaq, prezıdenttiń úsh jyldyq qorytyndysy bolady. Osy turǵylan alǵanda bul málimdemeniń astary Qańtar oqıǵasynan keıin jasalynǵan Ata zańǵa engizilgen túbegeıli ózgerister der edim. Konstıtýııadan Tuńǵysh prezıdentke qatysty erekshe zań alynyp tastaldy. Bylaısha aıtqanda, keshe parlament minberinen aıtylǵan sóz sýperprezıdenttik bıliktiń barlyq nyshandaryn joqqa shyǵarýǵa baǵyttalǵan reformanyń nátıjesi ǵoı», - deıdi sarapshy.
Ol mundaı málimdemeniń mańyzdy ekenin aıtady.
«Meniń oıymsha, zańnamalyq organnyń minberinen atalmysh málimdemeniń jasaýdyń astary tereńde jatyr. Árıne, ortalyqtandyrylǵan sýperprezıdenttik júıeniń jaqsy nemese jaman jaqtary obektıvti t.rde qaralýy kerek. Biraq Qańtar oqıǵasyna deıingi jáne keıingi bizdiń saıası ahýaldy qaraıtyn bolsaq, sýperprezıdenttik júıe asyra qoldanylǵan ókilettilikteriniń zardabyn shektik. Qazirgi tańda 7 jyldyq merizimge shektelgen demokratııalyq elderdegideı bir merzimdik prezıdenttik basqarýǵa kóshtik qoı», – deıdi ol.
BIR PALATALY PARLAMENTTI TUSPALDAÝ MA?
Saıasattanýy Qazybek Maıgeldınov Erlan Qoshanovtyń málimdemesiniń astarynda tereń syr jatqanyn aıtady.
«Bul jerdegi men úshin eń basty tezıs bıliktegi sheshim qabyldaý ortalyqtary men bıliktegi qurylymdar arasyndaǵy arajiktiń jańa kezeńi bastalatyn sekildi. Meniń oıymsha, biz ýnıtarly memleket bolǵannan keıin bir palataly parlamentke kele jatqan sekildimiz. Sol sebepti atalǵan málimdeme bolashaqtaǵy betburystyń nyshany bolýy ábden múmkin. Mysaly aldaǵy ýaqytta Parlamenttiń róli kúsheıetin sekildi. Onsyz da qazir Májilistiń róli kúsheıip, Senatqa qaraǵanda zań boıynsha Májilistiń quzyreti joǵary tur», - deıdi ol.
Aıtýynsha, qos palataly parlament federatıvti memleketterge tán qurylym bolyp sanalady.
«Qalaı bolǵanda da parlamentarızmniń 30 jyldyq tarıhynan óttik. Táýelsizdiktiń alǵashqy jyldary aımaqtardy qoldan shyǵaryp almaý úshin Senat kerek bolǵan shyǵar. Al qazir sýperprızıdenttik júıeden ketsek te, endi bizge myqty zańnamalyq organ, ıaǵnı bir palataly memleket bolýymyz kerek. Osy turǵydan alatyn bolsaq, Májilis tóraǵasynyń batyl qadam jasaýynyń belgili bir deńgeıde nyshany bar desek artyq aıtpaǵan bolar edik», - deıdi ol.
«YŃǴAISYZ BOLDY»
Qazybek Maıgeldınovtiń pikirimen saıasattanýshy Dos Kóshim kelispeıtinin ańǵardyq.
«Meniń oıymsha, dál Erlan Qoshanovtyń eks-prezıdentti synaýy yńǵaısyz boldy. Sebebi Májilis tóraǵasy da Nazarbaev qurǵan «Eski Qazaqstannyń» ishinen shyqan adam ǵoı. Naqtyraq aıtsam, ol – Nazarbaev tusynda Premer-mınıstr keńsesiniń basshysy jáne Qaraǵandy oblysy ákimi bolǵan azamat», - deıdi saıasattanýshy.
MÁJILIS MINBERINEN NE AITYLYP EDI?
19 naýryzda Májilis tóraǵasy Erlan Qoshanov elde sońǵy úsh jylǵa deıin memlekette bir ǵana adamnyń ústemdik etip, bar baılyqty sanaýly adam ıelengenin, onyń sońy daǵdarysqa alyp kelgenin aıtqan.
«Elý jylda el jańa, júz jylda – qazan» deıdi dana halqymyz. Basqasha aıtsaq, ondaǵan jyldar boıy nátıjesin berip kelgen júıe óz jumysyn toqtatady degen sóz. Otyz jyl boıy Qazaqstanda sýperprezıdenttik basqarý formasy qoldanyldy. Alaıda, ýaqyt óte kele, uzaq jyldar boıy jumys istegen model úlken saıası daǵdarysqa alyp keldi. Buǵan negizinen memleketimizge bir ǵana adam ústemdik etip, eldiń bar baılyǵyn sanaýly adam ıelenýi sebep boldy. Bul jaıt qoǵamnyń ashý-yzasyn týǵyzdy jáne eldiń damýyn tejedi», - degen Májilis tóraǵasy.
Erlan Qoshanovtyń sózinshe, úsh jyl buryn eldiń saıası júıesin jańǵyrtý proesin bastaý jáne bıliktiń bir ǵana qolda shoǵyrlanýynan arylý asa mańyzdy bolǵanǵa uqsaıdy.
«Búkil bıliktiń bir qolda shoǵyrlanýyna múmkindik beretin júıeden bas tartý qajet boldy. Álemde bolyp jatqan jaǵdaılar kóptegen elde joǵarǵy bılikti basqa saıası ınstıtýttarǵa berý jáne tabystaý áli kúnge deıin túrli daý men pikirtalasqa ulasatynyn kórsetip otyr. Bizdiń elimizde Prezıdent, kerisinshe, óziniń jeke bastamasy boıynsha ókilettikterdiń bir bóligin qaıta bólip, bir rettik jeti jyldyq merzimdi engizdi. Osylaısha, sýperprezıdenttik basqarý modeliniń dáýiri aıaqtaldy. Iaǵnı, elimizde burynǵy saıası qurylym men eldi basqarýdyń qoldanysta bolǵan prınıpteri túbegeıli ózgerdi», - degen Májilis tóraǵasy Erlan Qoshanov.
Kópke belgili, Nursultan Nazarbaev bılik qurǵan jyldary Erlan Qoshanov atqarýshy bılikte ártúrli joǵary laýazymdarda qyzmet etti. Ol 2003-2006 jyldary Kólik jáne kommýnıkaııa vıe-mınıstri, 2012-2017 jyldary Premer-mınıstr keńsesi basshysy, 2017-2019 jyldary Qaraǵandy oblysynyń ákimi qyzmetterin atqarǵan.
