Elimizde qarjy pıramıdalary men ınternet-alaıaqtyqtardyń qurbany bolyp, jıǵan-tergenderinen bir kúnde aıyrylǵan azamattar barshylyq. Biri eńbek etpeı tez baıyp ketýdi oılasa, ekinshisi qasqoılerdiń tuzaǵyna túsip, bar jıǵanynan aıyrylǵan.
«Keıbir adamdar qarjylyq pıramıdaǵa sanaly túrde barady»
Zańger, Qarjylyq monıtorıng agenttigine qarasty Qoǵamdyq keńesiniń múshesi Nursultan Orynbekov qoǵamda qarjy pıramıdasyna aldanǵan azamattar kóp ekenin aıtady.
«Qoǵamda qarjy pıramıdasy men ınternet-alaıaqtar týraly qanshalyqty kóp aıtylsa, oǵan senetin adamdar sonshalyqty kóbeıip jatyr. Máselen Qarjylyq monıtorıng agenttigine qarasty Qoǵamdyq keńesiniń múshesi retine agenttikte atqarylyp jatqan jumystarǵa qoǵamdyq baqylaý júrgizemiz. Sondaı-aq «Quqyq qorǵan» zańgerlik kompanııam arqyly qarjy pıramıdasyna aldanǵan azamattarǵa quqyqtyq turǵydan kómektesemin.
Ókinishke qaraı biz qanshalyqty qarjy pıramıdalary men ınternet-alaıaqtyq týraly aıtqan saıyn, odan aldanǵan azamattardyń sany azaımaı, kerisinshe kún ótken saıyn kóbeıip jatyr. Ashyǵyn aıtqam qansha túsindirý jumystaryn júrgizsek te, adamnyń aqyl-oıy ózgermeı naqty bir nátıjege jetý qıyn. Tipti Qarjylyq monıtorıng agenttigi osy ýaqytqa deıin qanshama ret túsindirý jumystaryn júrgizip, nátıje bermegen soń qarjy pıramıdalary jóninde aryz túspeı áreket etetin boldy. Buǵan deıin qandaıda bir adam zardap shegip, shaǵymdanǵannan keıin baryp agenttik jumys júrgizetin. Al qazir Qarjylyq monıtorıng agenttigi qandaıda bir uıymnan qarjy pıramıdanyń belgisin baıqasa birden is ashyp, sottap jatyr. Bul áreket óte oryndy boldy.
Mysaly búgin QNet jabylsa, kúni erteń «Amanat draıv» ashylyp, adamdardy jappaı aldap jatyr. Adamdar qandaıda bir qarjylyq pıramıda qurylsa, oǵan eń birinshi kirip alýǵa tyrsady. Sebebi olar qarjylyq uıymǵa eń birinshi kirgen kezde kól-kósir paıda tabady degenge senip alǵan. Shyny bul jerde adamdardyń ashkózdigi men qarjylyq saýatsyzdyǵyn aıtpaı ketýge bolmaıdy. Negizi keıbir adamdar qarjylyq pıramıdalarǵa ózderi sanaly túrde daıyndalyp barady», – deıdi ol.
«Koýchtar adamdardy azǵyryp jatyr»
Zańger qarjy pıramıdasynan bólek qazir ınternet alaıaqtyqtyń túri kóbeıip ketkenin eskertti.
«Bul jerde qarjylyq saýatsyzdyqtan basqa memleket tarapynan derekter qaýipsizdigi máselesine nazar aýdarý kerek. Tıisti quzyrly organdar adamdardyń jeke derekterin qaýipsiz ete almaı otyr. Qazirgi kezde bizdiń jeke derekterimiz erikkenniń qolynda júr. Onyń ústine bank qyzmetkerleri derekter bazasyn alaıaqtarǵa satyp, tabys taýyp otyr. Uzyn sózdiń qysqasy bizdiń elde azamattardyń jeke derekteriniń qorǵalýy óte álsiz bolyp otyr. Bul óz kezeginde ınternet alaıaqtyǵyn qozdyryp tur.
Ókinishke qaraı qoǵamda tez paıda taýyp, baıyp ketkisi keletin adamdar kóp. Ár túrli koýchtar men áleýmettik jelidegi ınfobıznestiń ókilderi jeńil aqsha taýyp, qamsyz ómirdi kórsetip adamdardy azǵyryp jatyr. Al olarǵa memleket tarapynan «Aı deıtin aja, qoı deıtin qoja» joq. Qandaıda bir zańdyq jaǵynan onyń qyzmetin baqylap, shekteı almaısyz.
Tipti qosymsha bilim beretin ortalyqtar onlaınǵa kóship, jumys istep jatyr. Mysaly adamnyń sanasyna yqpal etetin psıhologtar áleýmettik jeli arqyly esh kedergisiz áreket etedi. Mysaly qosymsha bilim berý ortalyqtary zań boıynsha eshqandaı lıenzııa alýǵa mindettelmeıdi. Iaǵnı kez kelgen adam qosymsha bilim berip, adamdardy ózderine shaqyryp, sendire alady. Birinshiden, bul jerde zańnyń osal tusy bar ekenin aıtpaı ketýge bolmaıdy. Ekinshiden, azamattardyń ózi esh qınalmaı tez baıyp ketemin degen sana-sezimge ıe bolyp otyr. Ókinishke qaraı olardy áleýmettik jelidegi tanymal blogerler kúndiz-túni nasıhattap jatyr.
Mysaly kópshilikke tanymal azamat Kóńilbaı Shúkenoa «Amanat hoým» jáne «Amanat draıv» kompanııasy boıynsha isti bolyp jatyr. Qazirgi tańda ol qarjylyq pıramıdanyń qurý boıynsha 217 bap, ıaǵnı kooperatıvtyń atyn jamylyp qarjy jınaý boıynsha tergelýde. Atalǵan azamatqa qanshama adam páter men kólik alamyn dep qarjy jınap bergen», – deıdi ol.
