«Ustazdyq etken jalyqpas, úıretýden balaǵa» dep óz zamanynda Uly Abaı beker aıtqan joq. Bul – muǵalimniń mártebeli maman ıesi ekenin bildiretindeı. Sol kezeńdegi sekildi qazir de muǵalimniń qoǵamdaǵy óz orny men mártebesi bar. Adyrna ulttyq portalynyń tilshisi Mańǵystaý oblysy, Munaıly aýdany, №12 jalpy bilim berý mektebiniń qazaq tili jáne qazaq ádebıeti páni muǵalimi, jas maman Mereke Berikulymen suqbattasty. Nazarlaryńyzǵa qazirgi bilim berý salasy, salany damytý taqyryptarynda bolǵan áńgimeni usynamyz.
- Jalpy osy salaǵa qandaı maqsatpen keldińiz? Ol júzege asyp jatyr ma?
– Aıta ketý kerek, bul sheshimdi sanaly túrde qabyldaǵan joqpyn. Esime tússe, kúlkim de keledi. Muǵalimdikke arman jolynda emes, qyzyǵýshylyq úshin de emes, bir ǵana sóz úshin keldim. «Mereke, senen tilalǵysh oqýshy emes, jaqsy muǵalim shyǵady!» dep muǵalimim jıi aıtatyn.
Bul sózden bólek, maǵan mekteptegi oqýshynyń emes, muǵalimniń obrazy unady. Ýaqyt óte sabaq berip, jumysqa kiriskennen keıin mamandyqtyń jaýapkershiligi men ulttyń bolashaǵy jastardy tárbıeleıtinimdi túsindim. Mine, osy kezde ǵana mende maqsat paıda boldy. Endigi jerde muǵalim Merekeniń maqsaty – mekteptegi ár kúnin oqýshylaryna arnap, sapaly bilim berý baǵytynda jumys isteý.
Iá, kez kelgen adam ózine jaýapkershilik alǵanda ǵana ózi de damıdy, ózgeni de damyta alady. Armanǵa, maqsatqa jetý jolynda dál osy jaýapkershiligi mol adam bolýdyń mańyzdy ekenin aıtqym keledi.
- Sapaly bilim berý dep otyrǵanyńyz bilim berý salasyn damytýǵa ushtasady. Osy baǵytta qandaı josparlaryńyz bar?
– Eń aldymen, dástúrli bilim berý formatyn kishigirim ózgertip, oqýshylar qyzyǵatyndaı etip usyný. Osy taqyryp aıasynda bilim ǵylym mınıstri Ashat Aımaǵambetov te jańa jobalar týraly aıtyp, usynysyn áleýmettik jelilerde jarııalap júr. Mysaly oqýshynyń kún tártibin ózgertip, mektep qabyrǵasyndaǵy keıbir taptaýryn bolyp ketken túsinikterdi shama kelgenshe azaıtý. Buny oqýshynyń aıtqanyn isteý dep emes, olarǵa ózderiniń formatynda baǵyt berý dep qabyldaýymyz kerek. Qazirgi jas býyn muǵalimnen yǵatyn ýaqytta emes. Olarǵa dos retinde keńes berip, bolashaǵyna jol silteıtin ustaz kerek dep oılaımyn.
Qazirgi oqýshylar ata-ana tárbıesinen bólek muǵalim arqyly da ómirge beıimdeledi. Ózińiz oılańyzshy, árbir oqýshynyń keminde 5 saǵaty mektepte ótedi. Kóretini – pán muǵalimderi men synyptastary. Ol beısanaly túrde muǵalimi aıtyp jatqan oılardy qabyldaıdy. Sol arqyly oqýshy qoǵammen baılanys qura alady, óz pikirin ashyq aıtyp, jeke damý baǵytynda jumys isteýge múmkindigi bolady. Sizdiń oqýshymen jaı ǵana sóıleskenińiz onyń mańyzdy sheshim qabyldaýyna áser etýi de múmkin. Sol sebepti óz praktıkamda árbir oqýshyny psıhologııalyq turǵyda zerttep, árqaısysyna ár túrli ádis-tásil qoldanyp júrmin. Nátıjeli bolyp jatqanyn da aıtqym keledi.
- Joǵaryda qazaq tili páni jáne ádebıeti pániniń muǵalimi ekenińizdi aıtyp óttik. Jańa format dep otyrǵanymyz tehnıkalyq baǵyttaǵy sabaqtarmen ushtasatyn sekildi. Preparattar, ınteraktıvti taqtalar, robottar degendeı... Sizdiń salada jańa format qalaı kórinis tabady?
– Qazirgi oqýshylar telefonmen dos bolǵandyqtan, ózara baılanysy az. Bul máseleni men qarapaıym suraq-jaýap arqyly sheship júrmin. «Qalaı» dep jatqan shyǵarsyz? Jańa taqyryp ótken soń bir oqýshy basqa bir synyptasyna sol taqyryp aıasynda suraq qoıady. Ol jaýap berip, óz nysanasyn tańdaıdy. Iaǵnı taǵy bireýge suraq qoıady. Osylaı synyptaǵy oqýshylar bitkenshe estafeta jalǵasady. Budan bólek «zaldan kómek» degen sekildi «Synyptasym kómektes» fragmenti bar. Ol jerde suraqqa jaýap bere almaǵan oqýshy synyptaǵy kez kelgen bireýden kómek suraıdy. Al ol jaýap beredi. Osylaı oıyn aıaqtalǵansha oqýshylardyń jaýap bere almaǵan suraqtarynyń barlyǵyna ol ǵana jaýap beredi. Budan shyǵatyn túıin: árbir oqýshy sabaqqa daıyndyqpen kelip, jaýapkershilik alýdy úırenedi.
Kelesi ádis – kádimgi debat. Alaıda eki tarapqa erekshe nusqada bólinedi. Óz erkimen eki oqýshy taqtaǵa shyǵady. Olar ózderi senetin synyptastaryn taqtaǵa jazyp, komandasyna ózimen qosqanda bes adam jınaıdy. Qalǵan oqýshylar ádil-qazy atanady. Taqyryp – sabaqta sol kúni ótken ádebı nemese qazaq tilge qatysty bolady. Toptardyń biri shyǵarmany dattasa, biri maqtaıdy. Solaı bári sabaqty túsinedi. Oǵan qosymsha ádil-qazylar oıyn aıtyp, olar da sóılep, sabaqqa aralasyp otyrady.
- Salany damytýda mektepten qandaı qoldaý bolyp jatyr?
– Qazir motıvaııa degen túsinik jıi qoldanylyp júr. Bizge de bul sóz tańsyq emes. Mektep ashylǵannan beri basshymyz Qaırat Úsenuly oqýshylar, synyptar arasynda túrli baǵytta saıys uıymdastyryp, jeńiske jetkenderdi kınoǵa nemese teńizge alyp barady. Ol tutas bir 25 oqýshysy bar synyp bolsa da, ýádeniń aty ýáde. Osy arqyly balalardyń oqýǵa degen qyzyǵýshylyǵy artady. Oqýshylar qazirden básekege úırengen, kez kelgen baǵytta «sen tur, men ataıyn» degen jastar kóp. Kóziń kórip tamsanady.
Budan bólek jyl saıyn ótetin qalalyq, oblystyq olımpıadalarda, sporttyq jarystarda mektep qorjynyna qanjyǵa baılaǵan kez kelgen oqýshyny dırektor qaǵaz júzinde ǵana emes, óz atynan erekshe syılyqtar berip marapattaıdy. Oqýshylarǵa berilgen, esimde qalǵan baǵaly syılyq – symsyz basqarylatyn qulaqqap. Bunyń da oqýshyǵa shabyt beretini anyq.
Al muǵalimder arasynda erekshe úrdis bar. Mektep ujymy túrli birlestikterden quralǵan. Qansha pán bolsa, sonsha birlestik bar degen sóz. Bizde birlestikter arasynda jarys bolyp, olar juldyzǵa talasady. Toqsan bitkende kóp juldiz utqan birlestik marapattalady. Mysaly, qazir osy jarys áli de bolyp jatyr. Moıyndaý kerek, biz de osyndaı kezde básekeniń dámin sezip, serigip, bir-birimizdi qamshylap alamyz. Jańa emoııa degen - erekshe sezim!
- Oqýshy kezińizdegi ózińiz ben qazirgi oqýshylardy salystyryp aıtyp berińizshi. Uqsastyqtar kóp pe, álde aıyrmashalyqtar ma?
– Buryn bolǵan jáne qazir bar nárseler – mektep formasy men erejesi, qońyraý men ashanadaǵy tegin tamaq, partalar men taqtaý, muǵalimderdiń bólmesi men akt zal. Bul eki ýaqyttyń ózara uqsastyqtary. Al erekshelikterine keletin bolsaq.
Qazirgi oqýshylar tehnologııaǵa beıimdelgen. Ózi qalaıtyn kez kelgen dúnıeni kez kelgen ýaqytta, kez kelgen jerde taba alady. Bul jańa bilim alý jolynda paıdaly bolǵanymen, kıbershabýyl, qaýipsizdik turǵysynan zııan. Alaıda paıdaly jaqtaryn jipke tizip aıtýǵa bolady. Bolashaqta tehnologııanyń budan saıyn damıtyny anyq. Bizge qaraǵanda oqýshylar beıimdelgish keledi emes pe?! Sol sebepti olar tehnıkanyń budan da damıtynyna daıyn bolý kerek dep oılaımyn.
Aqparatty tez qabyldaǵandarynyń arqasynda ýaqyt únemdep jatady. Alaıda olarda zertteý, taldaý, saraptama jasaý sekildi qabiletter qalyptaspaǵan. Barynsha qysqa aqparat, qyzyq vıdeo, shýly aýdıo, túrli tústi ınfografıkalar ǵana oqýshylardy qyzyqtyra alady. Olarda klıptik sana degen qalyptasyp ketken. Klıptik sana degenimiz mıdyń qysqa ǵana málimetterdi qabyldaýy, qıynǵa urynbaýy. Sol úshin oqýshylarǵa durys jol kórsetý úlken mańyzǵa ıe.
Olar jyldam sheshim qabyldaǵysh. Biz 11 synypta ǵana mamandyq tańdasaq, qazirgiler 8 synyptan bastap ózine qaı mamandyqtyń saı ekenin jáne ózin qaı salada kórgisi keletinin elestete alady. Bul da olardyń úlken jetistigi. Sebebi olarda UBT-ǵa, memlekettik emtıhandarǵa daıyndyq joǵary deńgeıde bolady.
- Qazirgi shákirtterińizdiń bolashaqta muǵalim bolǵanyn qalaı elestetesiz?
– Olar biz bilmeıtin keıbir aqparatty, tehnıkany kórdi. Sensorly telefondar da sol jyldary paıda boldy. Oıy júırik bolǵandyqtan, máselelerdiń aldyn alyp júredi.
Áleýmettik jelide rıls degen sekildi jańa nárseler bar. Sol sııaqty bolashaq muǵalimder de jańa formattar oılap tabatyndaı. Shákirtimiz jańalyq ashyp jatsa, aǵymyzdan jarylyp qýanatynymyz anyq. Ol úshin izdenýden jalyqpaý kerek, eńbekqor bolý kerek.
Oqýshy jańa baǵdarlama kitaptaryndaǵy tapsyrmalardy tez qabyldaıdy. Máselege jańasha kózqaraspen qaraı alady. Al biz dástúrli formatqa úırenip qalǵanbyz.
Múmkin ol kezde muǵalimniń ornyna úlken synyp oqýshylary basqalarǵa sabaq beretin shyǵar. Ustaz bolamyn degenderi erterek daıyndyqty bastap ketedi. Olar qazirgi tańda úshinshi kýrsta uzaq merzimde ótetin tájirıbeni mektep kezden úırenetin bolar...
- Bolashaq muǵalimderge qandaı keńes beresiz?
– Sizderge jaýapkershilik, izdenis, bilim ǵana kerek. Osy úsh element basqalaryn janyna tartady. Joǵaryda jańa formattar, bolashaq muǵalimderdiń qandaı bolatynyn aıtyp óttim. Oqyrman suraqtaryna ózderi jaýap tabar. Bizdiń mindetimiz – aqparatty jetkizý ǵana.
- Áńgimeńizge raqmet!
Suqbattasqan Aqmaral BEREKET,
«Adyrna» ulttyq portaly
