قازاقستاندا تاۋەلسىزدىكتىڭ ءۇشىنشى ونجىلدىعىندا مەديتسينا سالاسى قارقىندى دامىدى. دەنساۋلىق ساقتاۋ ورتالىقتارى بوي كوتەرىپ، ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازا نىعايتىلدى. ەمدەۋدىڭ جاڭا ادىستەرى ەنگىزىلىپ، ادام ءومىرىن اراشالاپ قالۋدىڭ مۇمكىندىكتەرى ارتتى. شىمكەنت قالاسىندا تاۋەلسىزدىك العان 30 جىلدا 150-دەن استام جاڭا دەنساۋلىق ساقتاۋ نىسانى پايدالانۋعا بەرىلگەن. دەنساۋلىق ۇيىمدارىنىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسىنىڭ جاقسارىپ، قاجەتتى قۇرىلعىلارمەن قامتىلۋى جانە كاسىبي دارىگەرلەردىڭ جاڭاشىلدىعى مەگاپوليس مەديتسيناسىن رەسپۋبليكادا جاڭا دەڭگەيگە كوتەردى.
رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، ەلىمىزدە 1054 اۋرۋحانا جانە 3720 امبۋلاتورلى-كلينيكالىق مەديتسينا ورتالىقتارى قىزمەت اتقارادى. جالپى وتانىمىزدا 59 مىڭ دارىگەر جانە 126 مىڭ ورتا دەڭگەيلىك قىزمەتكەر مەديتسينالىق ۇيىمداردا قىزمەت كورسەتەدى ەكەن. ال رەسپۋبليكادا جەدەل جاردەم كورسەتۋ ورتالىقتارىنىڭ جالپى سانى – 274, العاشقى مەديتسينالىق-سانيتارلىق كومەك كورسەتۋ مەكەمەلەرى – 3462-گە جەتكەن. رەسپۋبليكادا دەنساۋلىق ساقتاۋ نىساندارى سانىنىڭ ارتىپ، مەديتسينالىق كومەكتىڭ حالىققا جىلدام ءارى قولجەتىمدى بولۋىنىڭ ناتيجەسىندە بۇگىندە ۇلت ساۋلىعى جاقسارا باستادى.
–90-جىلدار قازاقستاندا دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى عانا ەمەس، جالپى پوستكەڭەستىك مەملەكەتتەر ءۇشىن ەڭ قيىن كەزەڭ بولدى. قازاقستان بۇل قيىندىقتاردى ەڭسەردى. ەل ەكونوميكاسىنىڭ جاقسارۋىمەن شىمكەنتتە دە مەديتسينالىق مەكەمەلەر قالپىنا كەلتىرىلدى. اۋرۋحانا كورپۋستارى، قالالىق ەمحانالار جانە باسقا دا مەديتسينالىق مەكەمەلەر سالىندى. تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق سالاۋاتتىلىق ماسەلەلەرى جونىندەگى زاڭدارى، دەنساۋلىق ساقتاۋدى دامىتۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلامالارى، «حالىق دەنساۋلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى تۋرالى» كودەكسى قابىلداندى.
ەلىمىزدە انا مەن بالا ءولىمىن ازايتۋ جونىندەگى 2008-2010 جىلدارعا، قان قىزمەتىن جەتىلدىرۋ جونىندەگى 2008-2010 جىلدارعا، جيتس ىندەتىنە قارسى ءىس-قيمىل جونىندەگى 2006-2010 جىلدارعا، كارديولوگيالىق جانە كارديوحيرۋرگيالىق كومەكتى دامىتۋ جونىندەگى 2007-2009 جىلدارعا ارنالعان سالالىق باعدارلامالار ازىرلەنىپ، ەنگىزىلدى. 2010 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ بىرىڭعاي ۇلتتىق دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى ىسكە اسىرىلدى. ال 2020 جىلدان باستاپ قازاقستاندا مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى ەنگىزىلدى. تاۋەلسىزدىك جىلدار ىشىندەگى وسىنداي رەفورمالار توقتاپ قالعان جۇيەگە جان ءبىتىردى. تاۋەلسىزدىك دەگەندە ەڭ الدىمەن ەسكە تۇسەتىنى تۇڭعىش پرەزيدەنت - ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تاباندى ەڭبەگى. تۇرالاپ قالعان ەكونوميكانى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ، ونى جاڭاشا دامۋ جولىنا ءتۇسىرۋ – تاقىر جەردەن تاۋ تۇرعىزۋمەن بىردەي، - دەيدى شىمكەنت قالالىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى باقىتجان پوزيلوۆ.
قالانىڭ باس دارىگەرىنىڭ ايتۋىنشا، 1991 جىلعى شىمكەنتتىڭ سالاعا بولگەن جالپى بيۋدجەتى 50,8 ملن. تەڭگەنى قۇراپتى. وسى كورسەتكىش 2021 جىلى 79,1 ملرد. تەڭگەگە وسكەن. دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن دامىتۋ جانە شىمكەنتتىكتەردىڭ دەنساۋلىعىن جاقسارتىپ، تەگىن مەديتسينالىق كومەكتى قولجەتىمدى ەتۋ – سالانىڭ الدىندا تۇرعان نەگىزگى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى بولدى. وسى ماقساتتى جۇزەگە اسىرۋدا 1991 جىلدان بەرى شاھاردا جاڭادان 154 دەنساۋلىق ساقتاۋ نىسانى سالىندى. سونداي-اق پسيحيكالىق دەنساۋلىق ورتالىعى، جۇرەك ورتالىعى، پەريناتالدىق ورتالىق، قان ورتالىعى، «مەيىرىم»، «انا مەن بالا» بالالاردى وڭالتۋ ورتالىقتارى سياقتى قالالىق مەديتسينالىق ۇيىمدار قۇرىلدى.
ەلىمىزدە قولعا الىنعان «100 مەكتەپ، 100 اۋرۋحانا» باعدارلاماسى اياسىندا قالا بويىنشا 6 نىسان ەل يگىلىگىنە بەرىلدى. اتاپ ايتقاندا، ولار - قالالىق قان ورتالىعى، 3 ەمحانا، 1 بالالار اۋرۋحاناسى. جەرگىلىكتى بيۋدجەت قاراجاتى ەسەبىنەن كارديوحيرۋرگيا، ترانسپلانتولوگيا، ونكولوگيا جانە ينفەكتسيالىق ورتالىقتىڭ جاڭا كورپۋستارى سالىندى. دەمەۋشىلىك كومەك ەسەبىنەن قالالىق زالالسىزداندىرۋ ورتالىعى جانە قالالىق پەريناتالدىق ورتالىق سالىندى.
قر پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ «100 مەكتەپ، 100 اۋرۋحانا» باعدارلاماسى اياسىندا شىمكەنتتە سالىنعان مەديتسينالىق ۇيىمنىڭ ءبىرى – قالالىق №6 ەمحانا. 2013 جىلى پايدالانۋعا بەرىلگەن ەمحانادا بۇگىندە 70 مىڭنان استام تۇرعىن تىركەلگەن.
– ەمحانانىڭ قۋاتتىلىعى 550- 600 ادامنىڭ كەلىپ-كەتۋىنە لايىقتالعان. كۇندىزگى ەم قابىلداۋ بولىمشەسى 55 توسەك-ورىنعا ارنالعان. مەكەمەنىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسى زامانعا ساي جابدىقتالعاندىقتان اقپاراتتاندىرۋ جۇيەسىنە 100 پايىز قوسىلعان. بۇگىنگى تاڭدا تۇرعىندارعا مەديتسينالىق قىزمەتتى قولجەتىمدى ەتۋ جانە ساپالى قىزمەت كورسەتۋ باعىتىندا ۇلكەن جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتىر. باستىسى ەمحاناعا كەلۋشىلەرگە ىڭعايلى جاعداي جاساپ، ولاردىڭ ۋاقىتىن ۇنەمدەۋگە باسا نازار اۋداردىق. وسى ماقساتتا ءبىرىنشى كەزەكتە مەديتسينالىق قۇرىلعىلاردى كەزەڭ-كەزەڭىمەن جاڭارتىپ، دارىگەرگە كەلگەن پاتسيەنتكە جايلى اتموسفەرا قالىپتاستىردىق، - دەيدى ەمحانانىڭ باس دارىگەرى ايگۇل قىلىشباەۆا.
قازىرگى تاڭدا ءۇشىنشى مەگاپوليستە بارلىق مەديتسينالىق ۇيىمداردا اقپاراتتىق جۇيەلەر ەنگىزىلگەن. حالىقتىڭ 100% - ىندا ەلەكتروندىق دەنساۋلىق پاسپورتى تولتىرىلدى. «دامۋمەد» جۇيەسى ارقىلى ەمحاناعا تىركەلۋ، دارىگەرگە جازىلۋ، دارىگەردى ۇيگە شاقىرتۋ، ەڭبەككە جارامسىزدىق پاراعىن الۋ جانە زەرتحانالىق زەرتتەۋلەردىڭ قورىتىندىسىن كورۋگە مۇمكىندىك بار. بۇل «تسيفرلى قازاقستان» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ جەمىسى دەسەك تە بولادى.
باسقارما باسشىسى باقىتجان جولداسبەكۇلى وسىنداي رەفورمالار دەنساۋلىق سالاسىندا دا ءوز تيىمدىلىگىن كورسەتتى دەيدى.
–30 جىل ىشىندە شىمكەنتتە قالا حالقىنىڭ جالپى ءولىم-ءجىتىم كورسەتكىشى 6,9-دان 4,8-گە دەيىن ءتۇستى. ال انا ءولىمى 10 ەسەگە (79,8-دەن 7,4-كە دەيىن تومەندەدى), نارەستەلەر ءولىمى 3 ەسە ازايدى. تۋبەركۋلەزدەن بولاتىن ءولىم-ءجىتىم كورسەتكىشى 100 مىڭ تۇرعىنعا شاققاندا 7,7-دەن 0,9-عا دەيىن جانە قاتەرلى ىسىكتەرمەن سىرقاتتانۋشىلىق، ولاردان بولاتىن ءولىم-ءجىتىم جاعدايى تومەندەدى، - دەدى ب.پوزيلوۆ.
ەلىمىزدە 2005 جىلدان باستاپ حالىقتىڭ جەكەلەگەن ساناتتارىن، سونداي-اق اۋرۋلاردىڭ بەلگىلى ءبىر تىزبەسى بويىنشا ناۋقاستاردى امبۋلاتوريالىق دەڭگەيدە جەڭىلدىكپەن ءدارى-دارمەكپەن قامتاماسىز ەتۋ، پروفيلاكتيكالىق سكرينينگتەر جۇرگىزۋ شاراسى قولعا الىندى. بۇل تۇرعىنداردا اۋرۋلاردى ۋاقتىلى انىقتاۋعا جانە ەمدەۋگە مۇمكىندىك بەردى. 2020 جىلى قابىلدانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن دامىتۋدىڭ 2020-2025 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسى شەڭبەرىندە 1 جالپى پراكتيكا دارىگەرىنە جۇكتەمە 2500-دەن 1600 ادامعا دەيىن تومەندەگەن.
سالادا تۇرعىندارعا ساپالى مەديتسينالىق كومەك بەرۋ مەن قولجەتىمدىلىكتى ارتتىرۋدا مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىكتىڭ ماڭىزدىلىعىن ايتپاي كەتپەۋگە بولمايدى. 2015 جىلى ەلىمىزدە «مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك تۋرالى» زاڭ قابىلداندى. مۇنداعى ماقسات – مەملەكەت پەن جەكە سەكتور اراسىنداعى ۇزاقمەرزىمدى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ. وسى مەملەكەتتىك-جەكەشەلىك ارىپتەستىك ارقىلى قازىرگى كۇنى رەسپۋبليكادا مەديتسينالىق مەكەمەلەر، امبۋلاتوريالىق كلينيكالار اشىلىپ، مەديتسينالىق تەحنيكالار ساتىپ الىنۋدا، جاڭارتىلىپ، پايدالانىلۋدا.
جالپى شىمكەنتتە 120 مەديتسينالىق ۇيىم بولسا، ونىڭ 41-ءى ەمحانا. قالادا 14 مەملەكەتتىك، 27 جەكەمەنشىك ەمحانا حالىققا ساپالى قىزمەت كورسەتەدى. سونداي جەكەمەنشىك مەكەمەنىڭ ءبىرى – «سىمبات-نۇر» مەديتسينالىق ورتالىعى. اشىلعانىنا ءتورت جىل بولعان ورتالىق اقجايىق شاعىناۋدانىندا تاعى ءبىر عيماراتىن اشقان. ەمحاناعا 7 مىڭ تۇرعىن تىركەلگەن. مىندەتتى مەديتسينالىق الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورى ارقىلى تۇرعىندار اتالعان جەكەمەنشىك ورتالىقتا تەگىن ەم قابىلداي الادى. كلينيكا سوڭعى ۇلگىدەگى زاماناۋي قاجەتتى مەديتسينالىق قۇرال-جابدىقتارمەن تولىق قامتاماسىز ەتىلگەن. مۇندا كوزگە، جۇرەككە وتا دا جاسالادى.
