دەنساۋلىق ساقتاۋ – قوعامنىڭ الەۋمەتتىك ءومىرىنىڭ ەڭ ماڭىزدى سالاسى. ەلىمىزدە تاۋەلسىزدىك العان 30 جىل ىشىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى جەتىلدىرىلىپ، جاڭادان اۋرۋحانا مەن ەمحانالار سالىندى، زاماناۋي جابدىقتارمەن قامتىلۋ كورسەتكىشى ءوستى، دارىگەرلەر شەت ەلدە تاجىريبە الماستى. سونىڭ ىشىندە وتاندىق مەديتسينانىڭ قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى – ترانسپلانتالوگيا سالاسى قارقىندى دامىدى. ال شىمكەنتتە اعزا الماستىرۋ وتاسى العاش رەت 2013 جىلى قولعا الىندى. مىنە، سودان بەرى، رەسپۋبليكاداعى ماڭىزدى ءۇشىنشى قالادا 172 بۇيرەك، 24 باۋىر الماستىرۋ وتاسى جاسالدى.
جىلىنا 300-دەي وتا جاسالادى
وسىدان ءبىر عاسىر بۇرىن ءبىر ادامنىڭ باۋىر، بۇيرەك نە جۇرەگىن ەكىنشى ناۋقاس ادامعا الماستىرۋ ارقىلى ءومىرىن ساقتاپ، ۇزارتۋعا بولادى دەگەندى ايتسا، ەشكىم سەنبەس ەدى. دەسە دە، 1904 جىلى الەمدىك مەديتسينا تاريحىنداعى توڭكەرىس بۇل ءسوزدى جوققا شىعارىپ، اقش-تاعى چيكاگو ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ كلينيكاسىندا شەتەلدىك حيرۋرگتەر بۇيرەك الماستىرۋ وتاسىن جاسادى. ءسويتىپ وتكەن عاسىردان بەرى الەم عالىمدارىنىڭ ىزدەنىسىنىڭ ناتيجەسىندە اعزا الماستىرۋداعى تىڭ جاڭالىقتار ادامزاتتى جىلدان جىلعا تاڭقالدىرىپ كەلەدى.
كاسىبي شەبەر، كانىگى قازاقستاندىق حيرۋرگتەر اعزا الماستىرۋ وتاسىن كەڭەس ءداۋىرى كەزىنەن قولعا الدى. 1978 جىلى الماتىداعى ا.ن. سىزعانوۆ اتىنداعى حيرۋرگيا عىلىمي ورتالىعىندا حيرۋرگتەر بۇيرەك الماستىرۋ وتاسىن ءساتتى وتكىزدى. ودان كەيىن 1997 جىلى اتالعان ينستيتۋتتا ناۋقاستىڭ باۋىرى الماستىرىلدى.
وسىلايشا، قازاقستاندىق حيرۋرگتەر ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى اراسىندا العاش رەت باۋىر، بۇيرەك، جۇرەك، سۇيەك كەمىگىن الماستىرۋ وتالارىن ءساتتى ىسكە اسىرىپ، ۇلكەن تابىستارعا قول جەتكىزدى. تاۋەلسىزدىك العان جىلداردان كەيىن مەملەكەت مەديتسينا سالاسىنىڭ جاقسارۋىنا مەيلىنشە قولداۋ جاساپ، سالانىڭ دامۋى، ماتەريالدىق تەحنيكالىق بازانىڭ زامان تالابىنا قاراي جابدىقتالۋى مەن شەتەلدىك دارىگەرلەرمەن تاجىريبە الماسۋدىڭ ناتيجەسى بولار قازاقستاندا 11 ترانسپلانتاتسيا ورتالىعى جۇمىس ىستەگەن. رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، جىل سايىن ەلىمىزدە 300-دەي اعزا الماستىرۋ وپەراتسياسى جۇرگىزىلەدى. 2012 جىلدان بەرى رەسپۋبليكادا 1,5 مىڭ وتا جاسالىپ، دالىرەك ايتقاندا – 1500-دەن استام بۇيرەك، باۋىر، جۇرەك، وكپە جانە ءبىرلى-جارىم ۇيقى بەزىن الماستىرۋ وتاسى ءساتتى وتكەن.
قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە نۇر-سۇلتان، الماتى، شىمكەنت قالالارىندا عانا حيرۋرگتەر ترانسپلانتاتسيا ورتالىقتارىندا اعزا الماستىرۋ وتاسىن جاسايدى.
دونور سىيلاعان ءومىر
شىمكەنتتىك رايحان بەكمۇرزاەۆاعا (سۋرەتتە) 2012 جىلى باۋىر تسيرروزى دياگنوزى قويىلادى. جانىنا شيپا ىزدەگەن كەلىنشەك تابانىنان توزىپ، بارماعان اۋرۋحاناسى قالمايدى. بويىن دەرت مەڭدەگەن سىرقات كەسىرىنەن كورەر تاڭدى كوزىمەن اتىرىپ، شاراسىز كۇي كەشەدى. از عانا عۇمىرى قالدى دەگەن ءسوز بولاشاقتى ودان سايىن بۇلىڭعىر ەتتى دە قويدى. سوڭعى ۇمىتىمەن قالالىق جۇقپالى اۋرۋلار اۋرۋحاناسىندا جاتقاندا دارىگەرلەردەن شىمكەنتتە اعزا الماستىرۋ وتاسىنىڭ قولعا الىنىپ جاتقانىنان حاباردار بولادى.
سول ۋاقىتتارى «روششا» اتالىپ جۇرگەن اۋرۋحاناعا ءمان-جايدى بىلۋگە كەلگەن رايحان باۋىردى الماستىرۋعا بولاتىنىن ەستيدى. بىراق دونور كەرەك. ارىسى ماسكەۋدەن بەرىسى ەلىمىزدەن شارق ۇرىپ دونور ىزدەپ جۇرگەندە ارادا ءبىر جارىم جىلداي ۋاقىت كەتەدى. باۋىرىنا باۋىرىن ءبولىپ بەرۋگە رايحاننىڭ تۋعان ءسىڭىلىسى شەشىم قابىلدايدى. ءسويتىپ، 2014 جىلى شىمكەنتتە العاش رەت جەدەل مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ اۋرۋحاناسىنىڭ بازاسىندا بىلىكتى حيرۋرگ ءمادي قوجاۇلىنىڭ جەتەكشىلىگىمەن، جەرگىلىكتى دارىگەرلەر بەلارۋستىك ترانسپلانتولوگتارمەن بىرلەسە 34 جاستاعى رايحان بەكمۇرزاەۆانىڭ باۋىرىن الماستىردى. وتا 16 ساعاتقا سوزىلدى. بەلارۋس ەلىنەن التى، جەرگىلىكتى جەتى دارىگەر جاساعان وتا ءساتتى.
– ءبىرىنشى بولۋ قاشاندا قورقىنىشتى. دارىگەرلەردىڭ بىلىكتىلىگىنە سەندىم. ءبىرىنشى اللا، ەكىنشى دارىگەرلەردىڭ كومەگىمەن دەرتىمنەن ايىقتىم. جالپى اعزا الماستىرۋ وتە كۇردەلى پروتسەسس ەكەن. مۇندا دارىگەرلەردىڭ ۇلكەن ەڭبەگى جاتىر. سەبەبى، دونور – ءسىڭىلىم بولسا، مەن – رەتسيپيەنت. ەكەۋمىزدى دە ماماندار قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا تىرناقتىڭ تۇبىنەن، شاشتىڭ ۇشىنا دەيىن ەمدەپ، وتادان كەيىن ەشبىر اسقىنۋسىز اياقتان تىك تۇرعىزدى، مىنە سودان بەرى جەتى جىل ءوتتى. ءالى كۇنگە دەيىن اي سايىن دارىگەرلىك تەكسەرىستەن ءوتىپ تۇرامىن. الدىمەن شىمكەنتتىڭ مەديتسيناسىنا ۇلكەن جاڭالىق ەنگىزىپ، ترانسپلانتولوگيا سالاسىنىڭ نەگىزىن قالاپ كەتكەن ءمادي بيعاليەۆتىڭ ەڭبەگىن باسا ايتقىم كەلەدى. قانشاما ادامعا ءومىر سىيلاپ كەتتى. سول جىلداردا ەڭبەك ەتكەن دارىگەر ەردەن قاراتاەۆ، قازىر اي سايىن دەنساۋلىعىمىزدى قاداعالاپ وتىراتىن ءسابيت بايتەمىروۆ، راحىمجان ۇمبەتجانوۆ، ۇلجان مۇقانوۆا، داۋرەن قابىلوۆقا العىسىم شەكسىز، - دەيدى رايحان.
رايحان بەكمۇرزاەۆا ءۇشىنشى مەگاپوليستە باۋىر ترانسپلانتاتسياسىنان كەيىن ومىرگە ءسابي اكەلگەن جالعىز پاتسيەنت. بۇل تاۋەلسىز قازاق ەلىندەگى رەسپۋبليكالىق ماڭىزعا يە ءۇشىنشى قالا دارىگەرلەرىنىڭ بىلىكتىگى مەن مەديتسيناسىنىڭ دامۋىن كورسەتەدى. ويتكەنى دەرتىنە شيپا ىزدەگەن شەتەلدىكتەردىڭ ءوزى شىمكەنتتىڭ مەديتسيناسىنا يەك ارتا باستادى.
شىمكەنت مەديتسيناسىنىڭ جاڭا ءداۋىرى
شىمكەنتتە قالالىق №1 كلينيكالىق اۋرۋحانانىڭ بازاسىندا 2013 جىلدان كۇنى بۇگىنگە دەيىن ترانسپلانتولوگ-دارىگەرلەر 172 بۇيرەك، 24 باۋىر الماستىرۋ وتاسىن ءساتتى جاساپ، بۇگىن نە ەرتەڭ ومىرمەن قوشتاسادى دەگەن وسىنشاما ناۋقاستىڭ جانىنا اراشا ءتۇستى.
2012 جىلى سول كەزدەگى وقو دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك، 300-دەن استام ناۋقاس «سوزىلمالى بۇيرەك اۋرۋلارىنىڭ سوڭعى ستادياسى» دياگنوزىمەن باعدارلامالىق دياليزگە تاۋەلدى بولعان ەكەن.
– شىمكەنتتە ترانسپلانتولوگيالىق ورتالىقتىڭ اشىلۋىنا تاۋەلسىزدىكتىڭ ەكىنشى ونجىلدىعىندا وڭىردە بۇيرەك جەتىسپەۋشىلىگى جانە باۋىر تسيرروزى دەرتىنە شالدىققان ناۋقاستاردىڭ سانىنىڭ كوبەيۋى سەبەپ بولدى، - دەيدى شىمكەنت قالالىق №1 كلينيكالىق اۋرۋحانانىڭ باس دارىگەرى، ترانسپلانتولوگ ابىلاي دونباي.
– سول جىلداردا ءوڭىردىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ الدىندا بۇيرەك جەتىسپەۋشىلىگى مەن باۋىر تسيرروزىنا شالدىققان ناۋقاستاردىڭ ءولىم-ءجىتىم سانىن ازايتۋ، مۇگەدەكتەر سانىن كەمىتۋ، ولاردىڭ ءومىر جاسىن ۇزارتۋ ماسەلەسى تۇردى. تىعىراقتان شىعار جول – مەديتسيناداعى كۇردەلى اعزا الماستىرۋ سالاسىن قولعا الۋ. ال ترانسپلانتاتسيا – ادام ءومىرىن ۇزارتادى، سىرقاتقا دەرتىنەن ايىعىپ، تولىققىندى ءومىر ءسۇرۋ قۋانىشىن سىيلايدى. 2012 جىلى وقو دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن، تاجىريبەلى حيرۋرگ، شىمكەنت قالالىق جەدەل مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ اۋرۋحاناسىنىڭ باس دارىگەرى ءمادي بيعاليەۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن اعزا الماستىرۋ وتاسىنا دايىندىق باستالادى. الدىمەن جەرگىلىكتى ماماندار وڭتۇستىك كورەيانىڭ انام كلينيكاسىنىڭ دارىگەرلەرىمەن تاجىريبە الماسادى. 2013 جىلى انام گوسپيتالىنىڭ ترانسپلانتولوگيا ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، پروفەسسور پاك كۆان تە وڭىرگە كەلىپ، كورەيالىقتارمەن بىرلەسە شىمكەنتتە جاسالعان العاشقى بۇيرەك الماستىرۋ وتاسى ءساتتى ءوتتى. 2014 جىلى بەلورۋسسيانىڭ مينسك قالاسىنىڭ باس ترانسپلانتولوگى ولەگ رۋممومەن جەرگىلىكتى دارىگەرلەر باۋىر الماستىرۋ وتاسىن جاسادى. بۇگىندە كلينيكا ماماندارى وزىق تاجىريبە جيناپ، ءوز بەتىنشە ترانسپلانتاتسيا جاساۋعا ماشىقتاندى، - دەيدى ابىلاي دونباي.
ورگانداردى ترانسپلانتاتسيالاۋ تەحنيكالىق تۇرعىدان كۇردەلى ءارى مامانداردىڭ كاسىبيلىگىن تالاپ ەتەدى. اۋرۋحانانىڭ انەستەزيولوگ-دارىگەرى قىرعىزباي ايتۋوۆ اعزا الماستىرۋ وتاسىنىڭ بارلىعىنا اتسالىسقان بىردەن-ءبىر تاجىريبەلى مامان.
– اعزا الماستىرۋ وپەراتسياسى كوماندالىق جۇمىس. ءبىر وتاعا ترانسپلانتولوگ، حيرۋرگ، انەستەزيولوگ، رەانيماتولوگ، گەپاتولوگ، ترانسفۋزيولوگتاردان بولەك زەرتحانا، مرت، كت، ۋدز ماماندارى دا قاتىسادى. ولاردىڭ ارقايسىسى وتاعا ساقاداي ساي تۇرۋى قاجەت. دارىگەرلەردەن قۇرالعان ءبىر كوماندا دوناردىڭ دەنساۋلىعىنا، ەكىنشىسى رەتسيپيەنتكە جاۋاپتى بولادى. شىمكەنتتەگى العاشقى بۇيرەك ترانسپلانتاتسياسى ءبىز ويلاعاننان دا جاقسى ءوتتى. كورەيالىق دارىگەرلەردى قوسقاندا 15-16 مامان قاتىستىق. ول 2013 جىلى بولاتىن. ول ازاماتتىڭ ەسىمى - اسقار اۆگۋست. مىنە، قالامىزدا ترانسپلانتاتسيانى قولعا العالى 10 جىلعا جۋىقتاپ وتىر. قازىر ماماندارىمىز ءوز بەتىنشە بۇيرەك، باۋىر الماستىرۋ وتالارىن جاساۋدى تولىققىندى يگەردى، - دەيدى قىرعىزباي ايتۋوۆ.
ءيا، بۇگىندە شىمكەنتتىك ترانسپلانتولوگ ماماندار رەسپۋبليكادا كاسىبيلىگى جاعىنان الدا كەلەدى. سولاردىڭ ءبىرى – ابىلاي دونباي. ول قازاقستاندا باۋىر الماستىرۋ وتاسىن جاسايتىن ساناۋلى ماماننىڭ ءبىرى. التىن قولدى حيرۋرگ 600-دەن اسا ناۋقاسقا وپەراتسيا جاساعان. حيرۋرگيا باعىتىنا يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردى ەندىرىپ، ترانسپلانتولوگيا سالاسىن دامىتۋدا. ءوزى باسقارىپ وتىرعان اۋرۋحاناداعى بىلىكتى ماماندارمەن بىرگە ابىلاي ءابدىجاپپارۇلى 2019 جىلى باۋىر ترانسپلانتاتسياسى وتاسىن 5 ساعات 48 مينۋتتا جاساپ، قازاقستاندىق رەكوردتى جاڭارتتى.
ءتۇيىن.
شىمكەنت مەديتسيناسىنىڭ تاعى ءبىر جەتىستىگى – شەت ەلدىكتەردىڭ اعزا الماستىرۋدا شىمكەنتتىك دارىگەرلەرىنە سەنىم ارتۋى. ورتالىقتا 23 شەتەلدىك ازاماتقا وتا جاسالىپ، ەم الۋشىلاردىڭ ىشىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى دامىعان گەرمانيا، كانادا، يزرايل جانە رۋمىنيا ەلدەرىنىڭ ازاماتتارى دا بار.
شىمكەنت قالاسى اكىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى شىڭعىس جۇمابەكۇلى: «№1 قالالىق كلينيكالىق اۋرۋحانا ەندىگى جەردە قازاقستاندا جاسالاتىن ترانسپلانتاتسيانىڭ باسىم بولىگىن جاساپ جاتسا، تاڭعالماڭىز. ادام ءوز مۇشەلەرىن كولىكتىڭ بولشەكتەرى سياقتى اۋىستىرىپ جۇرە بەرەتىن عىلىمي-فانتاستيكالىق بولاشاق الىس ەمەس. ەگەر سول راس بولسا، شىمكەنت كوش باستايدى. ورگاندارىن اۋىستىرعىسى كەلەتىندەر بۇكىل قازاقستاننان شىمكەنتكە اعىلاتىن بولادى» دەپ اتاپ وتكەن بولاتىن.
ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى رەفورمالار وسىنداي مۇمكىندىكتەرگە جول اشتى. بۇعان دەيىن حالىق بۇرىن كۇردەلى وتا تۇرلەرىن جاساتۋ ءۇشىن شەتەل اسىپ ەم ىزدەيتىن بولسا، ەندى رەسپۋبليكاداعى ءۇشىنشى مەگاپوليستەگى ترانسپلانتاتسيالىق ورتالىق الەمنىڭ ۇزدىك مەديتسينالىق مەكەمەلەرىمەن باسەكەگە تۇسۋگە قاۋقارلى.
