«مىناۋ تەحنولوگيا عاسىرىندا قازاقتىڭ ەسكىرگەن ءسوزى كىمگە ءدارى، ونىڭ قانداي ماڭىزى بار؟» – دەيتىن قاساڭ پىكىرلەر ايتىلىپ ءجۇر. ءدال وسى عاسىرعا ءسوز ونەرى، شەشەندىك ونەر بىردەن ءبىر قاجەتتى ءھام ماڭىزدى ونەر. عالامتوردىڭ تورىندا ارزان ۆيزۋالعا الدانىپ، رۋحاني قۇلدىراۋعا ۇشىراپ بارا جاتقان قوعامنىڭ اسفالتتاي جانىن تەسىپ شىعار ءبىر شوق شەشەك البەتتە كەرەك. شەشەندىك ءسوز ەستەتيكاسى، ءسوز قۇدىرەتى توڭازىعان جۇرەككە جىلۋ بەرىپ، رۋحاني بولمىسىمىزعا ورالىپ، ۇلتتىق مىنەزىمىزدى بويىمىزعا قايتارۋعا كومەكتەسەدى.
وسى ورايدا كوكتوبەنىڭ ەتەگىندە ورنالاسقان قارا شاڭىراق اباي اتىنداعى رەسپۋبليكالىق دارىندى بالالارعا ارنالعان مەكتەپ-ينتەرناتتا «ءسوز قادىرىن - ءوز قادىرىم» دەپ بىلەتۇعىن دارىندى وقۋشىلار بابادان قالعان باي مۇرا – شەشەندىك ونەردى جاڭعىرتۋعا باعىتتالعان، ءداستۇرلى تۇردە ءوتىپ كەلە جاتقان ءۇشىنشى «ءدىلمار» رەسپۋبليكالىق شەشەندىك ونەر سايىسىندا باق سىنادى. بايقاۋ تەك سايىس تۇرىندە عانا ەمەس، ويلى ادامعا مول عيبرات بەرەرلىك، ەستى كىسى ەسكەرەرلىك ساباق ىسپەتتەس ءوتتى.
بۇل شەشەندىك سايىس پىكىرسايىستان (دەباتتان) وزگەشە بولدى، تىڭ تالاپتار قويىلىپ، وقۋشىنىڭ ءبىلىمى مەن بولمىسىن تۇگەلدەي اشۋعا سەپتىگىن تيگىزدى. اتاپ ايتقاندا، ءتىل تازالىعى، بي-شەشەندەردىڭ سوزدەرىن، ماقال-ماتەل قولدانۋ سەكىلدى تالاپتار انا ءتىلىمىزدىڭ دامۋىنا، تازا كۇيىنە ورالۋىنا ىقپال ەتەرى داۋسىز. وقۋشىلاردىڭ اراسىندا ديالەكتىلەر مەن ورىسشا سوزدەردى قوسۋ، قازاق سوزدەرىن بۇزىپ ايتۋ، دىبىس ۇندەستىگىن ساقتاماۋ سەكىلدى تۇيىتكىلدى ماسەلەلەر بايقالىپ جاتتى.
الايدا، سايىس شارتىندا ءتىل تازالىعى بولعاندىقتان كەيبىر قاتىسۋشىلار دەر كەزىندە كەتكەن قاتەلىكتى تۇزەي ءبىلدى. ادىلقازىلار القاسى دا ءار سايىس اياقتالعان سايىن سىن-پىكىرلەرىن ايتىپ وتىردى. ءاربىر قاتىسۋشىنىڭ كيگەن كيىمى، ساحنادا ءوزىن ۇستاۋىنان باستاپ سويلەۋ مانەرى، وي ورەسى مەن ءسوز كوركەمدىگىنە باعا بەرىلدى، كەمشىلىكتەرىن تىلگە تيەك ەتتى.
مۇنىڭ ءوزى كەلەسىدە ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرىپ، كەمشىلىكتى تۇزەۋگە اسەر ەتەتىنى انىق. جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىنا ءتىل تازالىعى، قازاقي سانا، كوركەم، باي ءتىلىمىزدىڭ جاۋھارلارىن قولدانا وتىرىپ سويلەۋ داعدىسىن سىڭىرۋدە بۇل سايىستىڭ ۇلەسى زور. جارىستىڭ وتكىزىلۋ ءتارتىبىن، ۇلگىسىن كورمەگەندىكتەن ءبىرشاما قاتىسۋشىلاردىڭ ءسوزى جۇتاڭداۋ شىعىپ جاتسا، كەيبىرى تاقىرىپتان اۋىتقىپ كەتتى. الايدا، تاقىرىپتىڭ تامىرىن ءدوپ باسىپ، ونى جاقسى اشىپ، كوسىلە سويلەگەندەر دە بولدى.
مىسالى،«بايلىعىڭىزدى ەل يگىلىگىنە جۇمسايسىز با؟» دەگەن تاقىرىپتى سايىستىڭ ءبىرىنشى ورىن يەگەرى اسەم جاناتوۆا بايلىق دەگەنىمىز اۋەلى رۋحاني بايلىق، دەنساۋلىق ەكەنىن، «ەل يگىلىگىنە وزىندە بار بايلىقتى جۇمسايمىن» دەپ كەڭىنەن تۇجىرىمداي ءبىلدى. ءماندى دە ءدامدى سايىس ۇلگىسىن اباي اتىنداعى رممي-ءدىڭ وقۋشىلارى جالعاس قازىبەك پەن ايكوركەم نۇرلانقىزى كورسەتتى.
«قازاق الەم تانيتىن برەند قالىپتاستىرا الا ما؟» تاقىرىبىنا ارنايى ماقال-ماتەل، شەشەندەردىڭ ءسوزى بولماسا دا، قيىننان قيىستىرىپ، كوركەم جەتكىزۋگە بارىنشا تىرىستى. كۇلدىرە وتىرىپ، سالماعى التى اتانعا جۇك بولار تاقىرىپتا سۇبەلى ءسوز، ۇتىمدى وي ايتتى. جالعاستىڭ ايتقان ايشىقتى سوزدەرىنە وراي ايكوركەم دە تاپقىر ءۋاج ايتا الدى.
الماتىلىق قالدىبەك ديلناز ساحنادا ءوزىن ەركىن ۇستاپ، كەڭ كوسىلدى، ايتار ويىن حالىققا جەتكىزۋدە شەشەندىك شەبەرلىكتىڭ وزىق ۇلگىسىن كورسەتتى. ەكىنشى كەزەڭ سۇراق-جاۋاپپەن سايىسۋ بولدى. «ءدىلمار» بايقاۋىنىڭ باس جۇلدە يەگەرى، اباي اتىنداعى رممي-ءدىڭ وقۋشىسى ناۋرىزحان شىڭعىس شەشەندىك سوزدەردى قولدانا وتىرىپ، ۇستانىمىن وتە تاماشا جەتكىزىپ قانا قويماي، «ۇلتتىق مىنەزدى بولمىسىمىزعا قايتارۋ ارقىلى رۋحاني جاڭعىرا الامىز با؟» دەپ بەرىلگەن تاقىرىپقا ساي، وزەكتى سۇراق قويدى.
«ونداي-ونداي حاننىڭ قىزىندا دا بولادى» دەمەكشى، سايىستاعى قاتىسۋشىلار دايىندىعىنىڭ از بولۋى، كەيبىر ايماقتاردىڭ ىرىكتەۋسىز كەلە سالعانى سەكىلدى «جۇرە تۇزەلەتىن كوشتىڭ» ءبىر جاعىنا اۋىپ تۇرعان تۇستارى كەزدەسىپ جاتتى.
ويىمىزدى قورىتىندىلاي كەلسەك، سايىس جوعارى دەڭگەيدە ءوتىپ، قازاق رۋحانيات مۇحيتىنا قوسىلعان جاڭا بۇلاق سەكىلدى سەزىلدى.
«تويدىڭ بولعانىنان، بولادىسى قىزىق» دەگەندەي وسى دارەجەگە جەتۋ ءۇشىن قانشاما جۇمىستار ىستەلىپ، تالاي تەر توگىلگەنىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەس. شەشەندىك ونەردى دامىتۋعا بارىن سالىپ، قارلىعاشتاي تۇمسىعىمەن سۋ تاسىپ جۇرگەن، سايدىڭ تاسىنداي، سەن تۇر مەن اتايىن دەيتىندەي دارا وقۋشىلاردى دايىنداعان جارقىن سالەنۇلىنىڭ ولشەۋسىز ەڭبەگىن ايتپاي كەتۋگە بولمايدى.
وسىنداي تاماشا جوبا، كەرەمەت باستاما دۇنيەگە كەلىپ، قالىپتاسىپ كەلەدى. وزگەنىڭ قاڭسىعىنا تاڭسىق بولماي، ءتول مۇرامىزدى دامىتايىق. بارشا قازاق ەلىن اسىل مۇرا شەشەندىك ونەردى قولداۋعا، قاستەرلەۋگە، بيىك شىڭعا شىعۋىنا، كەڭىنەن قانات جايۋىنا ۇلەس قوسۋعا شاقىرامىن.
ءابدىرامانحان مارات،
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 4-كۋرس ستۋدەنتى،
«ءدىلمار» ۇيىرمەسىنىڭ تالىمگەرى
