ءار ادام ومىرىندە ءتۇرلى ساتسىزدىكتەرگە كەزدەسەتەنى قالىپتى جاعداي. الايدا ساتسىزدىكتى جاۋ ەمەس، ۇستاز دەپ قابىلداعان ءجون. ءار ساتسىزدىك - ساتتىلىكتىڭ باستاۋى. ءار ساتسىزدىك - تابىسقا باستار جول. ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ دامۋىنا كەلەلى ۇلەس قوسىپ جۇرگەن ۇلاعاتتى ۇستاز ءومىر شىنىبەكۇلىنىڭ ەسىمى قالىڭ كوپشىلىككە ەتەنە تانىس. ول – زامان تالابىنا ساي جاڭاشىل ۇستاز، شىمكەنت قالاسىنداعى №41 مەكتەپ-ليتسەيىنىڭ تاريح ءپانى مۇعالىمى، قوعام بەلسەندىسى، شىمكەنت قالاسى اكىمىنىڭ شتاتتان تىس كەڭەسشىسى. حالىق قالاۋلىسى قاشاندا بەلسەندى ازاماتتىق ۇستانىمىمەن، قايىرىمدىلىعىمەن ەل نازارىنا ىلىگىپ، سانا وتارسىزدىعى مەن تاريحتى تارازىلاۋ باعىتىندا ولشەۋسىز تەر توگىپ كەلەدى.
البەتتە، ءومىر شىنىبەكۇلىنا اتاق تا، ابىروي دا، حالىقتىڭ ىستىق ىقىلاسى مەن شىن پەيىلى دە وڭاي كەلگەن جوق. ءبىلىم نارىمەن تابىستىڭ تولاعايىن تۋ ەتكەن ءومىر شىنىبەكۇلى اتاعى شىققانعا دەيىن ۇستاز بولامىن دەگەن ارمان جولىندا باسىن تاۋعا دا، تاسقا دا سوعىپ، سوڭىنا دەيىن كۇرەستى. داعدارىستان كوز اشپاي، بازاردا قاپ ارقالاپ ءجۇرىپ، «ەندى قالعان ءومىرىم وسىلاي وتەدى مە؟» - دەپ كوپ ۋايىمدايتىن... كامپيتتەن باستاپ، گۇل، اراق-شاراپ، پياز-ورامجاپىراققا دەيىن ساتىپ، ادال ەڭبەك ەتتى. سلەسار بولىپ تا جۇمىسقا كىرىپ، 2 جىل قۇبىر جاعالاپ قالانى جاياۋ ارالاعان كەزدەرى دە بولعان. بىراق ول ەشقاشان مويىعان ەمەس...
Adyrna.kz ۇلتتىق پورتالى نازارلارىڭىزعا ءومىر شىنىبەكۇلىنىڭ ساتسىزدىكتەن كەيىنگى تۇيگەن #5 ومىرلىك ساباعىن ۇسىنادى.
1. قانشا قۇلاساڭ دا، ارمانىڭا، ماقساتىڭا ادال بول!
1979 جىلى مەكتەپتى ءتامامداپ، شىمكەنت پەدوگيكالىق ينستيتۋتىنا «تاريح» فاكۋلتەتىنە تاپسىرعان ەدىك... ءبىر سوزبەن ايتساق، «ۇشىپ» كەتتىك! ۆۋندەركيند بولماساڭ، وزىڭنەن كور... تاريحتى سول زاماننىڭ كىلەڭ "ىعايى" مەن "سىعايىنىڭ" ۇل قىزدارى وقۋ كەرەك ەكەن. اۋىلعا قايتقىم جوق. ول جاقتا مەندەيلەرگە ەكى-اق جۇمىس بار. ءبىرى قوي باعۋ، ەكىنشىسى تراكتور ايداۋ... مەنىڭ ەكەۋىنە دە يكەمىم بولمادى. ءسويتىپ، ءبىر بالالارمەن ىلەسىپ، وزبەكستاننىڭ مىرزاشولىنە تارتىپ كەتتىم دە، ءبىر سوۆحوز-تەحنيكۋمعا ءتۇستىم. قىزىقپاعان ءبىلىم قونبايدى ەكەن. الگى تەحنيكۋمدى 3 جىلدا يتشىلەپ ارەن ءبىتىرىپ، شىمكەنتكە كەلىپ باياعى شپي-ڭ تاريح فاكۋلتەتىنە تاعى تاپسىردىم. تاعى قۇلادىم. كەلەر جىلى تاعى تاپسىردىم. تاعى قۇلادىم. ءسويتىپ جۇرگەندە 1984 جىل كەلىپ، 22 جاسقا كەپ قالدىم. ەندى ماعان ءوزىم قالاعان تاريح ەمەس، كەز-كەلگەن جوعارى وقۋ ورنىنا ءتۇسىپ، جوعارى ءبىلىم الۋ كەرەك. امالسىز قاز حتي-ڭ (قازىرگى م.اۋەزوۆ ات. وقمۋ) كەشكى بولىمىنە ادام جولامايتىن «تومەنگى تەمپەراتۋرالار فيزيكاسى مەن تەحنيكاسى» دەگەن ماماندىق بويىنشا وقۋعا ءتۇستىم. دەگەنمەن اراعا جىلدار سالىپ، تاريحتىڭ جانىما جاقىن ەكەنىن ەتەنە ءتۇسىنىپ، 2002 جىلى وقمۋ-ڭ تاريح جانە گەوگرافيا بولىمىنە سىرتتاي وقۋعا ءتۇستىم. ناتيجەسىندە 2003 جىلى 41 جاسىمدا بالا كۇنگى اسقاق ارمانىم ورىندالىپ، مەكتەپكە تاريح ءپانىنىڭ مۇعالىمى بولىپ جۇمىسقا تۇردىم. قانشا قۇلاساڭ دا، ارمانىڭا، ماقساتىڭا ادال بول! سوندا عانا كوزدەگەنىڭە جەتەسىڭ...
2. ادال ەڭبەكتەن ارلانبا!
وقۋ وقىپ جۇرگەنىمدە كۇندىز جوبالاۋ ينستيتۋتىندا قازىرگى كسەروكس (ول كەزدىڭ كسەروكسى داۋىسى دارىلداعان جانە ۇلكەندىگى ادام بويىنان بيىك بولاتىن) اپپاراتى سەكىلدى اپپاراتتا جۇمىس ىستەيمىن. كەشكى ساعات 19-00-ن تۇنگى ساعات 22.30-عا دەيىن ساباق. وقۋ مەرزىمى 6 جىل. 4 كۋرسقا بارعان كەزىمدە ءوزىم ىستەيتىن جوبالاۋ ينستيتۋتىنا ماماندىعىم بويىنشا ينجەنەر جوبالاۋشى بولىپ اۋىستىم. 1991 جىلدان باستاپ ينستيتۋتقا تاپسىرىستار ازايىپ، بىرنەشە ايلاپ جالاقى المايتىن جاعدايعا جەتتىك... بالا-شاعا باعۋ كەرەك... كامپيتتەن باستاپ، گۇل، اراق-شاراپ، پياز-كاپۋستاعا دەيىن ساتتىم. ساۋدا جاساۋ وڭاي ەمەس. بازاردا قاپ ارقالاپ ءجۇرىپ، «ەندى قالعان ءومىرىم وسىلاي وتەدى مە؟» - دەپ ۋايىمدايتىنمىن... كەشكە ۇيگە كەلسەڭ ۇيدە گاز جوق، جارىق جوق. قالا تاس قاراڭعى. ۇيدە 3-4 ساعات دەمالاسىڭ دا، تاۋار الۋعا كوتەرمە بازارعا كەتەسىڭ... وسىنداي كەزەڭدەردى باستان كەشتىك... 2000 جىلى «قازترانسگاز» مەكەمەسى شىمكەنتكە كەلىپ سوعان سلەسار بولىپ جۇمىسقا كىرىپ، 2 جىل قۇبىر جاعالاپ قالانى جاياۋ ارالاپ شىقتىم... ادال ەڭبەكتەن ارلانبا!
3. ازات مۇعالىمنەن ءبىلىم العان بالا ازات بولادى!
2003 جىلدان بەرى ءبىر مەكتەپتە جۇمىس ىستەپ كەلەمىن. 1985 جىلى تازا ورىس مەكتەبى بولىپ اشىلعان مەكتەپكە مەن جۇمىسقا كىرگەندە بىرەر جىل بولعان ەكەن، قازاق سىنىپتارى اشىلىپتى. ديرەكتوردىڭ وزىنەن باستاپ، 7 ورىنباسارىنىڭ 6-ۋى وزگە ۇلت وكىلدەرى، ەدەن جۋشىلار دا وزگە ۇلت وكىلدەرى. سولار جاس مۇعالىم قازاق قىزدارعا اكىرەڭدەپ جاتقانىن كورەتىنمىن. 5-6 جىل ءۇنسىز شىدادىم. 2009 جىلى زاۆحوز ءبىر مۇعالىمگە «يا تەبيا ۋۆوليۋ» - دەپ جاتقانىنىنىڭ ۇستىنەن ءتۇسىپ، الگى زاۆحوزعا «شۆابرا مەن ترياپكالارىڭا يە بول» - دەپ ايتىپ تاستادىم. سودان ديرەكتوردىڭ قىرىنا ىلىكتىم. بۇرىن مەنىڭ جۇمىسىما ەشكىم سىن تاعا المايتىن. ەندى تىرناق استىنان كىر ىزدەي باستادى. ءار پەد.كەڭەستە مەنىڭ ءتارتىبىم قارالادى. وندا دا جۇمىسىما قاتىستى ەمەس. «گورونوعا بىرەۋ مەكتەپتە اقشا جيناپ جاتىر - دەپ زۆونداپتى. ءومىر شىنىبەكۇلىنان باسقا ەشكىم ەمەس. ستۋكاچ وسى» - دەگەن سەكىلدى قاجاۋلار عوي... 2011 جىلى ديرەكتورمەن اشىق سوعىسقا شىعىپ، اقىرى ديرەكتور جىلاپ وتىرىپ، كەشىرىم سۇرادى. 2012 جىلى تۇڭعىش نەمەرەم دۇنيەگە كەلگەن سوڭ «مەنىڭ نەمەرەلەرىمدى قازىرگى سەكىلدى ەزىلگەن مۇعالىمدەر وقىتپاۋ كەرەك. ازات مۇعالىمنەن ءبىلىم العان بالا ازات بولادى» - دەگەن ويمەن مۇعالىمدەر قۇقىعى ءۇشىن كۇرەستى باستادىم. 2016 جىلى رەسپۋبليكانىڭ ءبىر توپ مۇعالىمى «اعارتۋشى» اتتى قوعامدىق قوزعالىس قۇردىق. ارىپتەستەرىم مەنى توراعا ەتىپ سايلادى. ناتيجەسىندە 2019 جىلدىڭ سوڭىندا «پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭ قابىلداندى. دەگەنمەن كۇرەس ءالى توقتاعان جوق. «پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭدى اياققا تاپتاپ جاتقان بالاباقشا، مەكتەپ باسشىلارى ءالى دە جەتەرلىك...
4. ادام بالاسىنا قيانات جاساما!
جاستارعا الدىمەن ايتارىم – ءبىلىمسىز كۇنىڭ جوق. ىزدەنۋدى توقتاتقان ادام ءومىر ءسۇرۋدى دە توقتاتادى. ەكىنشى ايتارىم – ادام بالاسىنا قيانات جاساما، قيانات كورگەن ادامنىڭ جانىنان كورمەگەنسىپ ءوتىپ كەتۋ دە قيانات. جولىڭدى اشىپ، ۇرپاعىڭدى رۋلى ەلگە اينالدىرار باتا-العىستار بولادى. جولىڭدى كەسىپ، تۇقىمىڭدى تۇزداي قۇرتار نالا-قارعىستار بولادى. قازاقتا «وبال»، «كوز جاسى»، «نالا» دەگەن ۇعىمدار بار. الىسقا اۋرە بولماي قولىما شەجىرە مەن ارحيۆ دەرەكتەرىن ۇستاپ ءجۇرىپ، ءوز اۋىلىمنىڭ تاريحىن زەرتتەدىم. 1920-30 جىلدارى ءبىزدىڭ اۋىلدا دا قىزىل كوميسسارلاردىڭ ايتاعىنا ەرىپ، ءوز اعايىندارىن زار جىلاتقان نەبىر "شولاقبەلسەندىلەر" وتكەن. بىراق، ەشبىرىنىڭ ارتى جاقسى بولماعان. كوبىنەن ۇرپاق قالماعان. ۇرپاق قالسا ىشكىش-جۇرگىش، مۇگەدەك... "پاتريوتيزم" دەسە ءبارىمىز "وتاندى ءسۇيۋ" - دەپ تاق ەتە قالامىز... "وتان" دەگەن نەمەنە؟ قولمەن ۇستاي المايتىن، قۇشاعىڭ جەتپەيتىن نارسەنى قالاي سۇيۋگە بولادى؟ مەنىڭشە، "وتان وتباسىنان باستالادى" - دەگەندى ايتقان ادام ناعىز دانىشپان. پاتريوتيزم دەگەن ەڭ الدىمەن ءوز وتباسىڭدى قورعاۋ. "قورعاۋ" دەگەنىمىز كەڭ ۇعىم. دۇرىس تاربيە بەرۋمەن قاتار، مۇمكىندىگىڭ جەتكەنىنشە ولاردىڭ ءومىر سۇرۋىنە قولايلى ورتا جاساۋ كەرەك. "حالىق ءۇشىن", "ەلىم ءۇشىن" دەگەن ۇران ابستراكتسيا، ياعني كوزگە كورىنبەيتىندى ءوبۋ نەمەسە قۇشاعىڭ جەتپەيتىندى قۇشاقتاۋ...
5. قانداي جاعداي بولماسىن ادالدىقتى ساقتا!
«ادالدىق» دەگەنىمىز: ءوزىڭ ءۇشىن، باۋىرىڭ، ۇل-قىزىڭ ءۇشىن ەڭبەك ەتۋ. جاقسى ازامات تاربيەلەۋدىڭ ەڭ باستى شارتى - ادال ەڭبەك، ماڭداي تەرىمەن تابىلعان نان جەگىزۋ. بىرەۋدىڭ كوز جاسى مەن نالاسى ارقىلى تابىلعان دۇنيە ەشكىمگە وپا بەرمەيدى. ءوزىڭ شالقىپ ءومىر ءسۇرۋىڭ مۇمكىن. بىراق كوز جاسى مەن نالا 7 ۇرپاعىڭا دەيىن ءبارىبىر تابادى. «بالاڭدى تاربيەلەمە، ءوزىڭدى تاربيەلە. بالاڭ ءبارىبىر وزىڭە تارتادى!» - دەگەن قاعيدانى ادامزات تاريحى سان مارتە دالەلدەگەن. مۇمكىندىگىڭ وتباسىڭنان اسىپ بارا جاتسا، الەۋەتىڭ مەن قىزمەتىڭ مۇمكىندىك بەرسە، ۇل-قىزىڭ ءۇشىن قولايلى ورتا قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ەڭبەكتەن! سەنىڭ وتباسىڭنىڭ ىشكەن-جەگەنىنە كورشىڭ سۇقتانىپ وتىرسا ول سىڭە قويۋى ەكىتالاي... ءارى-بەرىدەن كەيىن كورشىڭنىڭ اشقۇرساق بالاسى بالاڭنىڭ كۇلشەسىن تارتىپ السا، ءوزى ءۇيىڭدى توناۋى مۇمكىن... "قولايلى ورتا" دەگەنىمىز كورشى-كولەمىڭ، اعايىن-تۋىسىڭ، ەلىڭ... قىسقاسى "ادالدىق" دەگەنىمىز اينالاڭدا قولايلى ورتا قۇرۋ ءۇشىن قىزمەت ەتۋ. مەنىڭشە، دەپرەسسيادان قۇتقاراتىن دا وسىلار... ال ءومىر بولعان جەردە سترەسس بولماي تۇرمايدى... كۇن سايىن جاقسىنى عانا ەمەس، جاماندى دا كورەسىڭ. سوندا سترەسس دەگەن ءومىردىڭ تەك جاقسىدان عانا تۇرمايتىنىن سەزدىرۋ ءۇشىن كەرەك تە شىعار...
جوبا اۆتورى: زارينا اشىربەك،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
