بۋكەر سىيلىعىنىڭ ادەبي كوميتەتى ۇلىبريتانيادا ۇسىنىلاتىن ەڭ بەدەلدى ادەبي سىيلىقتاردىڭ بىرىنە ۇمىتكەرلەردىڭ ءتىزىمىن جاريالاعان بولاتىن. ۇمىتكەرلەر كىم، ولاردىڭ شىعارمالارى قانداي؟
التى روماننان تۇراتىن قىسقا ءتىزىمدى بەكىتكەن قازىلار القاسىنا جازۋشى، 1993 جىلعى بۋكەر سىيلىعىنىڭ يەگەرى روددي دويل توراعالىق ەتتى. ول تاڭدالعان اۆتورلاردىڭ «اعىلشىن ءتىلى مەن بايانداۋ ىرعاعىن جەتىك مەڭگەرگەنىن» جانە ولاردىڭ كىتاپتارىنىڭ «تاماشا جازىلعانىن جانە ادامگەرشىلىككە تولى ەكەنىن» اتاپ وتكەن. 2025 جىلعى بۋكەر سىيلىعىنىڭ جەڭىمپازى 10 قاراشادا لوندوندا وتەتىن سالتاناتتا جاريالانادى. جەڭىمپازعا 50 مىڭ فۋنت ستەرلينگ (ەكۆيۆالەنتتە – 34 ملن 889 مىڭ تەڭگە) سىيعا تارتىلادى.
تىزىمدەگى شىعارمالار قانداي؟
1) «قولشىراق» (Flashlight). اۆتورى: Susan Choi, تەگى – وڭتۇستىك كورەيالىق امەريكا ازاماتى. اقش مەملەكەتتىك كىتاپ سىيلىعىنىڭ يەگەرى. ونداعان جىل ۋاقىت جانە بىرنەشە قۇرلىقتى اۋقىمدى قامتي وتىرىپ، وتباسى، جوعالتۋ، ەستەمەلەر جانە ءوزىمىز دە بايقاي المايتىن نارسەلەر جاعىنان قالاي قالىپتاساتىنىمىز جونىندە ەگجەي-تەگجەيلى تەكسەرۋ-زەرتتەۋ جۇرگىزگەن. وتباسىنىڭ ويران بولۋىنان تۋىندايتىن قاسىرەت پەن قاتە كوزقاراستاردى اشالاپ، وتباسىنىڭ ارقاۋى سۇيىسپەنشىلىك ەكەنىن يشارالايدى.
مامىراجاي جازدىڭ ءبىر كەشىندە لۋيسا اكەسىمەن بىرگە جاعالاۋدا سەرۋەندەپ جۇرەدى. اكەسىنىڭ قولىندا – قولشىراق. اكەسى مالتۋ بىلمەيدى. ەلدەر كەيىن لۋيسانى تەڭىز جاعاسىندا مالمانداي سۋ بولىپ، شالا جانسار جاتقان جەرىنەن تاۋىپ الادى. ون جاستاعى ونى اكەسى تاستاپ كەتە باردى. ونىڭ اكەسىنە نە بولدى؟ ۋاقىت پەن كەيىپكەرلەر اراسىنداعى نازار تۇرعىسىنىڭ وزگەرىسى ارقىلى، تەڭىز جاعاسىنداعى سول ءبىر كەشكە قايتا ورالىپ، ءبىر وتباسىنىڭ باقىتسىزدىق جاعدايىنا ۇڭىلە وتىرىپ، ولاردىڭ تاريحتىڭ جاسىرىن يرىمىنە باتىپ كەتە بارعانىن باياندايدى.
2) «قىسقى جەر» (The Land in Winter).
اۆتورى: Andrew Miller – ۇلىبريتانيا جازۋشىسى. 1962 جىلى جەلتوقساندا، ۇلىبريتانيانىڭ شالعاي ءبىر اۋىلىنداعى ەلدى مەكەنگە قونىس تەپكەن كورشى ەكى وتباسى اعارىپ اتقان اق تاڭدا ءوز تىرلىكتەرىنە كىرىستى. دارىگەر ەرىك پارري قىستاقتى ارالاۋعا كەتتى. ونىڭ اي-كۇنى تاياپ وتىرعان ايەلى ەيرەنە كۇيەۋى ەكەۋىنىڭ بارعان سايىن الشاقتاپ بارا جاتقان ەرلى-زايىپتىلىق قاتىناسىنا باسى قاتىپ، اياداي ۇيدە كۇيبەڭدەپ ءجۇر. فەرماعا جاقىن ماڭدا تۇراتىن ريتا دا اۋىر اياق. ول فەرما قوجايىنىنىڭ زايىبى بولۋعا قانشا قۇلشىنىپ باقسا دا، كوز الدىنان كۇيەۋى بيللدىڭ بەتالدى بايبالام سالاتىن بەينەسى كەتەر ەمەس.
بۇل كىتاپ نەكە جانە ادامي قارىم-قاتىناستاعى كىلتەڭ بۋىندارعا ىجداعاتپەن زەر سالىپ، وقىرماندى وي يىرىمىنە ءۇيىرىپ الا جونەلەدى. ەگەر ادامدار قىسقى جەردەي سۋىق بولسا، بەرىسى جەكە تۇلعا، ارىسى مەملەكەتتە جايسىز وزگەرىستەر تۋىندايدى دەگەن وي تۇيىندەگەن.
3) «سارقىندى ءومىر سارىنى» (The Rest of Our Lives).
اۆتورى: امەريكالىق Ben Markovits. اقش-تاعى نەكەدەن اجىراسقان ورتا جاستاعىلاردىڭ داعدارىسى، اداسۋى، الجاسۋى، قايعى-قاسىرەتى ءسوز بولادى. ادام تىرلىگى جولايرىعىنا جولىققاندا، تۇرمىستى پايىمداپ، بايىپتى شەشىم قابىلداۋعا جەتەلەيتىن قىبىلاناما سپەتتى رومان. ايەلى ون ەكى جىل بۇرىن كوڭىلدەس تاۋىپ العاندىقتان، توم لەۆەردت ء«سۇت كەنجەم دۇنيەگە كەلگەن كۇنى قاتىنىمنان جىراقتايمىن» دەگەن شەشىمگە كەلەدى. قىزىن ۋنيۆەرسيتەتكە اپارا جاتقان ونىڭ ويىنا ءوزىنىڭ وسى شەشىمى ورالا كەتتى. سونىمەن ول ۇيىنە قايتۋدىڭ ورنىنا، جوسپارسىز جولعا شىعىپ، باتىستى بەتكە الىپ ۇدەرە تارتىپ، ۋنيۆەرسيتەتتەگى سىردەستە دوسىنا، كونە عاشىعىنا، اعا-ىنىلەرىنە، ۇلىنا بارادى. ودان ءارى كاليفورنياعا كەتۋدى دە ويلايدى. ول ءۇش ۇيىقتاسا تۇسىنە ەنبەگەن بۋالدىر بولاشاققا اتتانىپ بارا جاتىپ، وتكەن ءومىرى مەن قازىرگى تالعامى جونىندە ويعا شومادى. وسى تالعامى ونى قازىرگى رەالدىققا جەتەلەپ اكەلەدى.
بۇل كىتاپ سارقىندى ءومىرىمىز تىڭ ءبىر حيكايامىزدىڭ باستالۋى بولعان كەزدە نە ىستەۋ كەرەكتىگىمىزدى باياندايتىن حيكايا.
4) «تىڭداۋ» (Audition).
اۆتورى: Katie Kitamura, تەگى – جاپوندىق امەريكا ازاماتى. ەكەۋى مانحەتتەنداعى ءبىر دامحاناعا تۇسكى اسقا وتىرادى. بىرەۋى – الداعى قويىلىمعا دايىندالىپ جۇرگەن تاماشا اكتريسا. ال ۋىزداي جاس جىگىت ونىڭ ۇلى سەكىلدى. ايەل – جىگىتتىڭ كىمى؟ جىگىت – ايەلدىڭ شە؟ قۇرىلىمى شىمىر، ويى تەرەڭ بۇل روماندا ەكى وقيعا تالاسا-تارماسا ءوربي وتىرىپ، كۇندەلىكتى ومىردە ويناپ جۇرگەن ءرولىمىز جونىندەگى تۇسىنىككە – جار، اتا-انا، جاراتۋشى، پايعامبار، سونداي-اق ءار جولعى قويىلىم بۇركەمەلەگەن اقيقات، اسىرەسە ءتاۋىر تۇسىنەمىن دەپ سانايتىن ادامدارىمىز جاسىرعان شىندىق سەكىلدىلەرگە باسقا تۇرعىدان تۇسىنىكتەمە بەرگەندەي…
رومان مىنا قوعامدىق شىندىقتى ايقىندايدى: بۇل كۇندە جەكە تۇلعالاردىڭ تۇرمىس-تىرلىگى بارعان سايىن الەۋمەتتىك ماسەلە رەتىندە قاراستىرىلاتىندىقتان، ءاربىر ادام امالسىز ءارتىستىڭ ءرولىن سومداۋدا.
5) ء«تان» (Flesh).
اۆتورى: David Szalay, تەگى – ۆەنگريالىق ۇلىبريتانيا ازاماتى. باس كەيىپكەردىڭ جاستىق شاعىنان ورتا جاسقا دەيىنگى، ۆەنگريادان لوندونعا دەيىنگى كەشىرمەلەرى ءسوز بولادى. ون نەشەدەگى يستۆان مەن اناسى ۆەنگريادا تىپ-تىنىش كۇن كەشىرىپ كەلەدى. وتە ۇيالشاق بۇل بالا قالاعا كەلگەن كەزدە ساباقتاستارىمەن ءتىل تابىسا الماي، ەكى ورتادا وقشاۋ قالادى. ول بىرقىدىرۋ وقيعالارعا دۋشار بولىپ، قۇرداستارىنىڭ، اناسىنىڭ جانە ءوزىنىڭ بەيتانىس ادامىنا اينالادى. بالالىق بال داۋرەنىنە ەرتە قوشتاسقان ول رۋحى باسقاعا وزگەرگەن ءتانىن سۇيرەي ءجۇرىپ كۇن كەشىرەدى.
جازۋشى نانىمدى وقيعالار ارقىلى قاجىماس ادام تىرلىگىن، اۋىر تراگەديالاردى ايشىقتايدى. روماندا جاھاندانۋ داۋىرىندەگى قوعامدىق تۇراقسىزدىق، زورلىق-زومبىلىق جانە ونىڭ ادام جانىنا سالار وشپەس جاراسى كورىنىس تابادى.
6) «سونيا مەن ساننيدىڭ عارىپتىعى» (The Loneliness of Sonia and Sunny).
اۆتورى: Kiran Desai – ۇندىستاندىق جازۋشى. ول بۇل شىعارماسىن 20 جىل جازعان. سونيا مەن سانني پويىزدا العاش جولىققاندا-اق ءبىر-بىرلەرىن ۇناتىپ قالادى. بۋالدىر بولاشاق ولاردى تابىستىرسا دا، اتا-اجەلەرىنىڭ باسقاعا قۇدا بولىپ قويعاندىعى سەبەپتى، امالسىز ايىرىلىسادى. شىعارما جازۋعا قۇلىقتى سونيا قارلى تاۋلارعا بارىپ، جۇمىسىن اياقتاپ، ۇندىستانداعى وتباسىنا ورالعان. ول ءبىر كەزدەرى ءوزى جاقىندىق تانىتىپ، شابىت العان سۋرەتشىنىڭ ۋلى تىرناعىنا ىلىنۋدەن قورقادى. ال سانني بولسا، نيۋ-يورككە قونىستانعان بوسقىن جۋرناليست. اناسىنىڭ تەپەرشىگى مەن اۋلەتتەرىنەن جالعاسىپ كەلە جاتقان زورلىق-زومبىلىقتان قاشىپ شىققان.
بۇل كىتاپتا ەكى جاستىڭ ءوز ومىرلەرىن قالىپتاستىرۋ بارىسىندا ءدوپ كەلگەن ۇلت، تاپ، ءناسىل، تاريح جانە ۇرپاقتار ارا بايلانىستار سىندى ماسەلەلەر كورىنىس تابادى.
قوعامدىق رەاليزم مەن سىرلى رەاليزمدى تىعىز قابىستىرعان بۇل رومان ماحاببات پەن وتباسى، ءۇندىستان مەن امەريكا، ءداستۇر مەن قازىرگى زامان جونىندەگى تاريحي داستان.
قىتاي تىلىنەن اۋدارعان: قاۋسىلحان قاسىمحانۇلى
