ادامزات تاريحىنداعى ەكى قاقتىعىستى توقتاتۋ ساياساتتانۋ عىلىمى بويىنشا وتە قيىن، ءتىپتى مۇمكىن ەمەس. ول ءدىني نەگىزدەگى جانە ەتنيكالىق قايشىلىقتار بويىنشا تۋىنداعان قاقتىعىستار. وكىنىشكە وراي اتالمىش قاقتىعىستاردى شەشۋ كوپ جاعدايدا مۇمكىن بولماي، ونىڭ تاريحى عاسىرلارعا سوزىلىپ، قايعىلى وقيعالارعا ارقاۋ بولىپ جاتادى. بۇعان مىسالدار ادامزات تاريحىندا وتە كوپ. مىسالى الىس تاريحتىڭ قويناۋىن شارلاماي-اق تاياق تاستام جەردەگى تاياۋ شىعىس ەلدەرىنە قاراساق، ءدىني پرينتسيپ بويىنشا سوعىسقان مەملەكەتتەردىڭ قاندى قىرعىنى كەمى قىرىق جىلدان اسىپ كەتتى. ال ەۋروپاداعى ەتنيكالىق قاقتىعىستار تۇتاس مەملەكەتتەردىڭ قۇلاۋىنا اكەلدى. مىسالى بۇرىنعى يۋگوسلاۆيانىڭ ىدىراۋى قيان-كەسكى سوعىسپەن جالعاستى. بۇل پوستكەڭەستىك مەملەكەتتەر ءبىلۋى ءتيىس، ساباق الۋى قاجەت وقيعا بولاتىن. الايدا كسرو-دان شىققان 15 مەملەكەتتىڭ ىشىندە قوعامدىق كەلىسىم مەن تاتۋلىقتى ساقتاۋ ساناۋلى ەلدىڭ عانا قولىنان كەلدى. سونىڭ ءبىرى قازاقستان بولاتىن.
كورشىلەس ەلدەردە دە ەتنيكالىق جانجالدار بولىپ، مىڭداعان ادامدار قىرىلىپ جاتتى. قىرعىزستانداعى وش وقيعاسى مەن وزبەكستانداعى تۇرىك-مەسحەتين ۇلتىنىڭ قايعىلى تاريحىن ءبىر ەسكە الساق، سونىڭ ءوزى جەتكىلىكتى. قازاقستان بۇل قاقتىعىستاردان ساباق الىپ، 1995 جىلى 1 ناۋرىزدا قازاقستان حالىقتارى اسسامبلەياسىن قۇردى. بۇل ۋاقىت تالاپ ەتكەن قوعامدىق قاتىناستى رەتتەۋ ينستيتۋتى بولاتىن. كسرو-نىڭ باسىپ-جانشۋ ساياساتىنان سان ءتۇرلى ۇلت قازاق جەرىنە كۇشتەپ قونىس اۋدارىلدى، ايدالدى، دەپورتاتسيالاندى. ولاردىڭ ءوز مادەنيەتى مەن ەرەكشەلىكتەرى بار. قازاقستان بۇل ۇلتتاردىڭ قوعامدا الاتىن ورنى مەن ءرولىن ەسكەرە وتىرىپ، ەرەكشە مودەلدى جاسادى. ول بارلىق ۇلتتىڭ ءۇنىن، مۇڭىن تىڭدايتىن ارنايى ينستيتۋت. ولارعا قوعامدا ءوز ءرولىن سەزىنىپ، ەل دامۋىنا ۇلەس قوسۋ ءۇشىن ارنايى پارلامەنتتەن ورىن بەرىلدى. بۇل دەموكراتيالىق قۇندىلىقتارعا دا، ادامگەرشىلىك زاڭىنا دا ساي قادام ەدى. سونىڭ ارقاسىندا قازاقستان ءىرى ەتنيكالىق قاقتىعىستاردىڭ الدىن الا ءبىلدى. ويتكەنى كەڭەستىك جۇيە ەلىمىزدىڭ ءار ايماعىنا ءار ءتۇرلى ۇلتتاردىڭ تىعىز توپتاستىرىپ، بولاشاقتا جارىلۋى مۇمكىن ەتنيكالىق بوما تاستاپ كەتتى. بىراق قازاقستان ول بومبانى زالالسىزداندىرا ءبىلدى. بىلىكتى ساياسات پەن تەرەڭ پايىم ارقاسىندا.
قازاقستانداعى حالىقتاردىڭ تاتۋلىعىن ساقتاۋدى العاشقى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ باستى ورىنعا قويدى. سەبەبى ەتنيكالىق قاقتىعىس مەملەكەتتى شايقالتىپ، ەلدى تۇتاس قۇردىمعا جىبەرەتىنىن جاقسى ءتۇسىندى. وسى ماقساتتا قوعامدىق كەلىسىمدى قالپىنا كەلتىرۋدىڭ مودەلىن جاساقتاپ شىقتى. مودەل بىلاي قۇرىلدى:
- ەتنيكالىق، كونفەسسيالىق، مادەني جانە تىلدىك ارتۇرلىلىك.
- قازاقستانداعى ەتنوستار مادەنيەتى مەن تىلدەرىنىڭ دامۋى ءۇشىن بارلىق جاعداي جاساۋ.
- توزىمدىلىك پەن جاۋاپكەرشىلىك.
- قازاق حالقىنىڭ شوعىرلاندىرۋشى ءرولى.
- قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگى.
راسىمەن دە بۇل ەرەكشەلىكتەر تولىق ساقتالدى دەۋگە نەگىز بار. ونىڭ ىشىندە ەلىمىزدەگى ۇلتتاردىڭ ءتىلى مەن مادەنيەتىن، ءداستۇرىن ساقتاۋعا جاعداي جاسالۋدا. ارنايى مەكتەپتەر اشىلىپ، گازەتتەر شىعارىلىپ تۇرادى. ءار ۇلتتىڭ ءدىني جانە ۇلتتىق مەرەكەلەرىن تويلاۋعا ەش قىسىم مەن تىيىم جوق. ۇلتتاردىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن توزىمدىلىگى مەن جاۋاپكەرشىلىگىن دە ارتتىرۋ ءۇشىن ارنايى جۇمىستار جاسالىپ كەلەدى. قازاقستان ۇلتتىق كەلىسىم مەن تاتۋلىقتى جوعارى باعالايدى جانە ۇلتتىق كەلىسىم بويىنشا جاسالعان نەگىزگى قۇندىلىقتاردى قولدايدى.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
