ەكونوميكاعا جانە مەملەكەتتىلىككە تونگەن ۇلكەن قاۋىپ

4333
Adyrna.kz Telegram

قارجى رەتتەۋشىلەرى قوعامنىڭ الەۋمەتتىك جىكتەلۋى قوعامعا، ەكونوميكا مەن مەملەكەتتىلىككە باستى قاۋىپ ەكەنىن تۇسىنبەيدى – بۇل تۋرالى ازات پەرۋاشەۆ بۇگىن ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا ايتىلعان دەپۋتاتتىق ساۋالدا مالىمدەدى دەپ حابارلايدى «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى پارتيانىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ بيىلعى 1 قىركۇيەكتەگى جولداۋىندا «ەكونوميكانىڭ زارداپ شەككەن سەكتورلارىندا شوب-تىڭ بارلىق قولدانىستاعى كرەديتتەرى بويىنشا پايىزدىق مولشەرلەمەلەردى جىلدىق 6%-عا دەيىن سۋبسيديالاۋدى قامتاماسىز ەتۋدى» تاپسىردى.

4 قاراشادا ءبىزدىڭ فراكتسيا ۇكىمەتكە، ۇلتتىق بانككە جانە قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنە وسى تاپسىرمانىڭ كىدىرىسسىز جانە تولىق ورىندالۋىن سۇراپ دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى.

سونىمەن قاتار، «كوروناكريزيس» باستالعاننان بەرى «اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ فراكتسياسى حالىق پەن شوب ءۇشىن نەسيەلەردىڭ جالپى پايىزىن تومەندەتۋ بويىنشا، ونىڭ ىشىندە ۇلتتىق بانكتىڭ بازالىق مولشەرلەمەسىن 4-5%-عا دەيىن تومەندەتۋ ارقىلى شارالار قابىلداۋدى بىرنەشە رەت تالاپ ەتتى.

پايىزدار وسى دەڭگەيگە دەيىن تومەندەگەن كەزدە نەسيەلەردى سۋبسيديالاۋعا بيۋدجەتتەن جۇزدەگەن ميلليارد ءبولۋ قاجەتتىلىگى بولماس ەدى.

مۇنداي ساۋالدار مەن وتىنىشتەردى ءبىز 11 ناۋرىزدان باستاپ التى رەت جىبەردىك (!): اعىمداعى جىلدىڭ 5 ءساۋىرى، 22 ماۋسىمى، 13 تامىزى، 4 جانە 30 قىركۇيەگى.

الايدا مەملەكەتتىك ورگانداردان العان جاۋاپتاردا قارجى رەتتەۋشىلەرىنىڭ شوب-تى قۇتقارۋ ءۇشىن تۇبەگەيلى شارالارعا بارۋعا دايىن ەمەستىگى كورسەتىلگەن.

مىسالى، ۇلتتىق بانكتىڭ جاۋابىندا ول «ينفلياتسيالىق تارگەتتەۋ قاعيداتتارىن ۇستانادى» دەپ ايتىلعان، ونىڭ نەگىزگى ماقساتى «باعا تۇراقتىلىعىن ساقتاۋ بولىپ تابىلادى».

وسىعان بايلانىستى رەسپۋبليكانىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتىنىڭ 2017 جىلعى 31 قاڭتارداعى «قازاقستاننىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋى» جولداۋىندا وسىعان ماسەلەگەن بايلانىستى ناقتى ايتىلعانىن ەسكە سالۋعا ءماجبۇرمىن، ول كەلەسىدەي: «ۇلتتىق بانك ينفلياتسيا ءۇشىن عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ۇكىمەتپەن بىرلەسىپ ەكونوميكانىڭ ءوسۋى ءۇشىن جاۋاپ بەرۋى ءتيىس».

ۇلتتىق بانك تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرمالارىن ورىنداۋدى قاي ۋاقىتتان باستاپ توقتاتتى؟

قنردا بەرگەن جاۋاپتار ودان دا قىزىق، ويتكەنى ولاردا بازالىق مولشەرلەمە دەگەن نە جانە ونىڭ تابيعاتىن ءتۇسىنۋ قانشالىقتى قيىن ەكەندىگى تۋرالى تەرەڭ ويلار بار.

بىراق بۇل پايىمداۋلار «نەگە مۇنداي پاراساتتى قارجىگەرلەر قازاقستاننىڭ بازالىق ستاۆكاسىن 9,25% بەلگىلەپ، ينفلياتسيانى 8,5% دەڭگەيىندە (بۇل تەك رەسمي تۇردە) ۇستاپ تۇرا المايدى» دەگەنگە جاۋاپ بەرمەيدى.

ال ەۋروپاداعى «ساۋاتسىز» بانكيرلەر، مىسالى، تەرىس ايماقتا Euribor بانكارالىق قارجىلاندىرۋدىڭ بازالىق ستاۆكاسىن -0,5/-0,55% بەلگىلەي وتىرىپ، ينفلياتسيانى 0,5-0,8% ۇستايدى.

ياعني، وندا ءسىز 100 ەۋرو كولەمىندە نەسيە الا الاسىز، ال بەس جىلدان كەيىن 97 ەۋرو ەتىپ قايتاراسىز. ال بىزدە بەس جىلدان كەيىن 200 ەۋرونىڭ بارلىعىن قايتارۋ كەرەك.

اقش فرج جانە باسقا دا كوپتەگەن باتىس جانە شىعىس ەلدەردىڭ ورتالىق بانكتەرى، سونىڭ ىشىندە كورشىلەس رەسەي دە ساندىق جۇمسارتۋدىڭ ۇقساس ساياساتىن ۇستانادى.

نەلىكتەن داعدارىس كەزىندەگى بارلىق قالىپتى ەلدەردە بانكيرلەر ءوز بيزنەستەرىن قولدايدى جانە نەسيە بەرەدى، ال ءبىزدىڭ بانكيرلەر قازىردىڭ وزىندە ونسىز دا السىرەگەن تۇرعىندار مەن بيزنەسكە «اۋىر جۇك ارقالاتۋدى» جالعاستىرۋدا؟

ينفلياتسيامەن كۇرەسۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى قۇرالى - ءوز تاۋارلارىمىزدى ءوندىرۋ. ال ءبىزدىڭ قارجى رەتتەۋشىلەرىمىز ونى جويۋدا.

باسقا جاۋاپتاردا بازالىق مولشەرلەمەنى تومەندەتۋدەن باس تارتۋ دەپوزيتتەردىڭ كىرىستىلىگىن ۇستاپ تۇرۋعا نەگىزدەلەدى. ولاي بولسا دەپوزيتتەردىڭ نەگىزگى يەلەرى كىم ەكەنىن اشىق جاريالاڭىز؟ قانشا ازاماتتىڭ، ايتالىق، 10 ملن تەڭگەدەن استام جيناقتارى بار (ياعني سالىمداردى كەپىلدەندىرۋ كوبىرەك)?

«الپاري» اگەنتتىگىنىڭ وتكەن جىلعى زەرتتەۋى بويىنشا قر-دا ەرەسەك تۇرعىنداردىڭ تەك 3,5%-ى (نەمەسە 380 مىڭ ادام) جىلىنا 10 مىڭ اقش دوللارىنان استام تابىس تاپقان (ياعني 4 ملن. تگ). ءيا، مۇمكىن، وسى 380 مىڭ ادامنىڭ دەپوزيتتەرى بار شىعار. ولاردى قولداۋ جانە قورعاۋ كەرەك، بىراق بۇل باسقالاردى كەدەيلىلىككە الىپ كەلمەۋى ءتيىس. حالىقتىڭ 3,5%-ى ءۇشىن دەپوزيتتەر بويىنشا جوعارى تابىستى قامتاماسىز ەتۋگە ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىزدىڭ قالعان 96%-ى كرەديتتەر بويىنشا ۇلكەن پايىزداردى تولەۋى قانشالىقتى ءادىل؟

ءبىز دەپوزيتتەر ۇلتتىق كومپانيالاردا، مەملەكەتتىك كاسىپورىنداردا، مەملەكەتتىك دامۋ ينستيتۋتتارىندا، شيكىزات الىپتارىندا جانە مونوپوليستەردە بار ەكەنىن مويىندايمىز. بىراق ولاردىڭ دەپوزيتتەرىندەگى جوعارى كىرىستەر ءۇشىن بانكتەر شاعىن جانە ورتا بيزنەستى نەلىكتەن جويادى؟ كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور، دامۋ ينستيتۋتتارى، جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلار مەن مونوپوليستەردىڭ قاراجاتى زاڭدى تۇلعالاردىڭ دەپوزيتتەرىندەگى قانشا ۇلەسكە يە ەكەندىگى تۋرالى اقپارات بەرۋىڭىزدى سۇرايمىز. سوندا ءبىز وسىنداي ۇلكەن پايىزداردى تولەي وتىرىپ، وتاندىق كاسىپكەرلەر مەن حالىقتىڭ كىمگە جۇمىس ىستەيتىنىن تۇسىنەمىز.

ەسەپ كوميتەتى ۇلتتىق كومپانيالار، مەملەكەتتىك كاسىپورىندار نەمەسە دامۋ ينستيتۋتتارى مەملەكەتتەن الىنعان اقشانى ماقساتى بويىنشا ينۆەستيتسيالاۋدىڭ ورنىنا ولاردى دەپوزيتتەرگە ورنالاستىرۋدى، سودان كەيىن وسى پايىزدارعا ميلليونداعان سىياقى جازۋدى ءجون كورەتىن فاكتىلەردى ۇنەمى انىقتاپ وتىراتىنى كەزدەيسوق ەمەس.

ال بانكتەردىڭ وزدەرى ەركىن قاراجاتتى ەكونوميكاعا ەمەس، تابىستىلىعى بازالىق مولشەرلەمەگە بايلانىستىرىلعان ۇلتتىق بانكتىڭ نوتالارىنا سالعاندى ءجون كورەدى.

وسىلايشا، بارابار جوعارى بازالىق مولشەرلەمە ينۆەستيتسيالىق بەلسەندىلىكتى تەجەيدى جانە ءبىزدىڭ ازاماتتار مەن كاسىپكەرلەرگە اۋىر جۇك ءتۇسىرىپ، ولاردى بانكروتتىققا دەيىن جەتكىزەدى. بىراق بورىشكەرلەردىڭ ەڭ تومەنگى الەۋمەتتىك كەپىلدىكتەرىن قورعايتىن جەكە تۇلعالاردىڭ بانكروتتىعى تۋرالى زاڭدى مەملەكەتتىك ورگاندار قابىلداعىسى كەلمەيدى.

ۇلتتىق بانك پەن قارجى نارىقتارى جونىندەگى اگەنتتىك مۇنداي ساياسات بايلار باي بولىپ، ال كەدەيلەر كەدەي بولىپ قالا بەرەتىن الەۋمەتتىك جىكتەلۋگە الىپ كەلەتىنىن تۇسىنبەيدى مە؟

ءدال وسى تەندەنتسيا قوعامعا، ەكونوميكاعا جانە ءتىپتى مەملەكەتتىلىككە ۇلكەن قاۋىپ بولىپ كەلە مە؟

ءارى قاراي. پرەزيدەنتتىڭ شوب-ءتىڭ بارلىق قولدانىستاعى نەسيەلەرىن سۋبسيديالاۋ تۋرالى تاپسىرماسىن ورىنداۋعا قاتىستى جاۋاپتاردا 4 مىڭ شوب سۋبەكتىسى ءۇشىن 8 مىڭ نەسيە بويىنشا سۋبسيديالار ماقۇلدانعانى حابارلانادى. الايدا قانشا كاسىپكەر كومەك سۇراپ جۇگىنگەنى، ولاردىڭ قانشاسى قايتا قارجىلاندىرۋدان باس تارتقانى تۋرالى مالىمەتتەر كەلتىرىلمەگەن.

ۇكپ مالىمەتىنشە، كارانتين كەزەڭىندە 1 ملن-نان استام بيزنەس سۋبەكتىسى زارداپ شەكتى; ولاردىڭ 430 مىڭنان استامى جابىلدى نەمەسە قىزمەتىن توقتاتتى. 430 مىڭنىڭ 4 مىڭىن قولداۋ دەگەن نە؟ پايىزدىڭ وننان ءبىر بولىگىنەن دە از!

بۇل بيزنەسكە قولداۋ كورسەتۋ نەمەسە باس تارتۋ تۋرالى شەشىمدى مەملەكەتتىك ورگاندار، ءتىپتى «دامۋ» نەمەسە باسقا دا دامۋ ينستيتۋتتارى ەمەس، بانكتەردىڭ وزدەرى قابىلدايتىندىعىنان بولىپ وتىر. قورقىتىپ الۋشىلىق جانە نەگىزسىز باس تارتۋ جاعدايلارى بويىنشا كاسىپكەرلەردىڭ بىزگە جۇگىنگەنى تەگىننەن تەگىن ەمەس.

ءىس جۇزىندە مەملەكەتتىك ورگاندار شوب قولداۋ سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتى بانكتەرگە بەرىپ قويعان. بۇگىندە ۇلتتىق بانك پەن قرقنردا-ءنىڭ باستاماشىل ۇستانىمىنىڭ ارقاسىندا بيزنەستى قولداۋ جانە حالىقتىڭ ساتىپ الۋ قابىلەتى سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتى مەملەكەتتىك ورگاندار ەمەس بانكتەر ايقىندايدى.

بىراق بۇل مەملەكەتتىك مۇددەلەر تۇرعىسىنان قانشالىقتى دۇرىس؟ «اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسى مۇنداي جاعدايدى ەكونوميكا مەن بيزنەستى دامىتۋ مۇددەلەرىنە سايكەس كەلمەيدى دەپ سانايدى. ايتا كەتەيىك، پرەزيدەنت ق.توقاەۆ 430 مىڭنىڭ 4 مىڭىن ەمەس، بارلىق زارداپ شەككەن شوب سۋبەكتىلەرىنە كرەديتتەردى 6%-عا دەيىن تومەندەتۋدى تاپسىرعان بولاتىن.

جوعارىدا باياندالعاننىڭ نەگىزىندە، «اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ دەپۋتاتتىق فراكتسياسى تومەندەگىلەردى ۇسىنادى:

1) ۇلتتىق بانككە – بازالىق مولشەرلەمەنى 4-5%-عا دەيىن تومەندەتۋ;

2) قارجى نارىقتارى اگەنتتىگىنە – حالىق پەن شوب ءۇشىن بارلىق نەسيەلەر بويىنشا پايىزداردى تومەندەتۋگە قول جەتكىزۋ;

3) بانكتەرگە قايتا قارجىلاندىرۋ ءۇشىن ءوتىنىش جاساعان شاعىن جانە ورتا كاسىپورىندارعا پايىزداردى 6%-عا دەيىن تومەندەتۋدەن باس تارتۋعا تىيىم سالسىن. نەمەسە، كەم دەگەندە، ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردى كاسىپكەرگە نەسيەنى قايتا قارجىلاندىرۋدان باس تارتۋدى جازباشا تۇردە ۋاجدەۋ، مۇنداي باس تارتۋدى سوت تارتىبىمەن داۋلاۋ قۇقىعىمەن مىندەتتەۋ كەرەك.

فوتو اشىق دەرەككوزدەن الىندى.

پىكىرلەر