Qarjy retteýshileri qoǵamnyń áleýmettik jiktelýi qoǵamǵa, ekonomıka men memlekettilikke basty qaýip ekenin túsinbeıdi – bul týraly Azat Perýashev búgin Májilistiń jalpy otyrysynda aıtylǵan depýtattyq saýalda málimdedi dep habarlaıdy «Adyrna» ulttyq portaly partııanyń baspasóz qyzmetine silteme jasap.
Memleket basshysynyń bıylǵy 1 qyrkúıektegi joldaýynda «ekonomıkanyń zardap shekken sektorlarynda ShOB-tyń barlyq qoldanystaǵy kredıtteri boıynsha paıyzdyq mólsherlemelerdi jyldyq 6%-ǵa deıin sýbsıdııalaýdy qamtamasyz etýdi» tapsyrdy.
4 qarashada bizdiń frakııa Úkimetke, Ulttyq Bankke jáne Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttigine osy tapsyrmanyń kidirissiz jáne tolyq oryndalýyn surap depýtattyq saýal joldady.
Sonymen qatar, «koronakrızıs» bastalǵannan beri «Aq jol» demokratııalyq partııasynyń frakııasy halyq pen ShOB úshin nesıelerdiń jalpy paıyzyn tómendetý boıynsha, onyń ishinde Ulttyq Banktiń bazalyq mólsherlemesin 4-5%-ǵa deıin tómendetý arqyly sharalar qabyldaýdy birneshe ret talap etti.
Paıyzdar osy deńgeıge deıin tómendegen kezde nesıelerdi sýbsıdııalaýǵa bıýdjetten júzdegen mıllıard bólý qajettiligi bolmas edi.
Mundaı saýaldar men ótinishterdi biz 11 naýryzdan bastap alty ret jiberdik (!): aǵymdaǵy jyldyń 5 sáýiri, 22 maýsymy, 13 tamyzy, 4 jáne 30 qyrkúıegi.
Alaıda memlekettik organdardan alǵan jaýaptarda qarjy retteýshileriniń ShOB-ty qutqarý úshin túbegeıli sharalarǵa barýǵa daıyn emestigi kórsetilgen.
Mysaly, Ulttyq Banktiń jaýabynda ol «ınflıaııalyq targetteý qaǵıdattaryn ustanady» dep aıtylǵan, onyń negizgi maqsaty «baǵa turaqtylyǵyn saqtaý bolyp tabylady».
Osyǵan baılanysty Respýblıkanyń Tuńǵysh Prezıdentiniń 2017 jylǵy 31 qańtardaǵy «Qazaqstannyń úshinshi jańǵyrýy» joldaýynda osyǵan máselegen baılanysty naqty aıtylǵanyn eske salýǵa májbúrmin, ol kelesideı: «Ulttyq bank ınflıaııa úshin ǵana emes, sonymen birge Úkimetpen birlesip ekonomıkanyń ósýi úshin jaýap berýi tıis».
Ulttyq bank Tuńǵysh Prezıdenttiń tapsyrmalaryn oryndaýdy qaı ýaqyttan bastap toqtatty?
QNRDA bergen jaýaptar odan da qyzyq, óıtkeni olarda bazalyq mólsherleme degen ne jáne onyń tabıǵatyn túsiný qanshalyqty qıyn ekendigi týraly tereń oılar bar.
Biraq bul paıymdaýlar «nege mundaı parasatty qarjygerler Qazaqstannyń bazalyq stavkasyn 9,25% belgilep, ınflıaııany 8,5% deńgeıinde (bul tek resmı túrde) ustap tura almaıdy» degenge jaýap bermeıdi.
Al Eýropadaǵy «saýatsyz» bankırler, mysaly, teris aımaqta Euribor bankaralyq qarjylandyrýdyń bazalyq stavkasyn -0,5/-0,55% belgileı otyryp, ınflıaııany 0,5-0,8% ustaıdy.
Iaǵnı, onda siz 100 eýro kóleminde nesıe ala alasyz, al bes jyldan keıin 97 eýro etip qaıtarasyz. Al bizde bes jyldan keıin 200 eýronyń barlyǵyn qaıtarý kerek.
AQSh FRJ jáne basqa da kóptegen batys jáne shyǵys elderdiń ortalyq bankteri, sonyń ishinde kórshiles Reseı de sandyq jumsartýdyń uqsas saıasatyn ustanady.
Nelikten daǵdarys kezindegi barlyq qalypty elderde bankırler óz bıznesterin qoldaıdy jáne nesıe beredi, al bizdiń bankırler qazirdiń ózinde onsyz da álsiregen turǵyndar men bızneske «aýyr júk arqalatýdy» jalǵastyrýda?
Inflıaııamen kúresýdiń eń tıimdi quraly - óz taýarlarymyzdy óndirý. Al bizdiń qarjy retteýshilerimiz ony joıýda.
Basqa jaýaptarda bazalyq mólsherlemeni tómendetýden bas tartý depozıtterdiń kiristiligin ustap turýǵa negizdeledi. Olaı bolsa depozıtterdiń negizgi ıeleri kim ekenin ashyq jarııalańyz? Qansha azamattyń, aıtalyq, 10 mln teńgeden astam jınaqtary bar (ıaǵnı salymdardy kepildendirý kóbirek)?
«Alparı» agenttiginiń ótken jylǵy zertteýi boıynsha QR-da eresek turǵyndardyń tek 3,5%-y (nemese 380 myń adam) jylyna 10 myń AQSh dollarynan astam tabys tapqan (ıaǵnı 4 mln. tg). Iá, múmkin, osy 380 myń adamnyń depozıtteri bar shyǵar. Olardy qoldaý jáne qorǵaý kerek, biraq bul basqalardy kedeılilikke alyp kelmeýi tıis. Halyqtyń 3,5%-y úshin depozıtter boıynsha joǵary tabysty qamtamasyz etýge bizdiń azamattarymyzdyń qalǵan 96%-y kredıtter boıynsha úlken paıyzdardy tóleýi qanshalyqty ádil?
Biz depozıtter ulttyq kompanııalarda, memlekettik kásiporyndarda, memlekettik damý ınstıtýttarynda, shıkizat alyptarynda jáne monopolısterde bar ekenin moıyndaımyz. Biraq olardyń depozıtterindegi joǵary kirister úshin bankter shaǵyn jáne orta bıznesti nelikten joıady? Kvazımemlekettik sektor, damý ınstıtýttary, jer qoınaýyn paıdalanýshylar men monopolısterdiń qarajaty zańdy tulǵalardyń depozıtterindegi qansha úleske ıe ekendigi týraly aqparat berýińizdi suraımyz. Sonda biz osyndaı úlken paıyzdardy tóleı otyryp, otandyq kásipkerler men halyqtyń kimge jumys isteıtinin túsinemiz.
Esep komıteti ulttyq kompanııalar, memlekettik kásiporyndar nemese damý ınstıtýttary memleketten alynǵan aqshany maqsaty boıynsha ınvestıııalaýdyń ornyna olardy depozıtterge ornalastyrýdy, sodan keıin osy paıyzdarǵa mıllıondaǵan syıaqy jazýdy jón kóretin faktilerdi únemi anyqtap otyratyny kezdeısoq emes.
Al bankterdiń ózderi erkin qarajatty ekonomıkaǵa emes, tabystylyǵy bazalyq mólsherlemege baılanystyrylǵan Ulttyq Banktiń notalaryna salǵandy jón kóredi.
Osylaısha, barabar joǵary bazalyq mólsherleme ınvestıııalyq belsendilikti tejeıdi jáne bizdiń azamattar men kásipkerlerge aýyr júk túsirip, olardy bankrottyqqa deıin jetkizedi. Biraq boryshkerlerdiń eń tómengi áleýmettik kepildikterin qorǵaıtyn jeke tulǵalardyń bankrottyǵy týraly zańdy memlekettik organdar qabyldaǵysy kelmeıdi.
Ulttyq Bank pen Qarjy naryqtary jónindegi agenttik mundaı saıasat baılar baı bolyp, al kedeıler kedeı bolyp qala beretin áleýmettik jiktelýge alyp keletinin túsinbeıdi me?
Dál osy tendenııa qoǵamǵa, ekonomıkaǵa jáne tipti memlekettilikke úlken qaýip bolyp kele me?
Ári qaraı. Prezıdenttiń ShOB-tiń barlyq qoldanystaǵy nesıelerin sýbsıdııalaý týraly tapsyrmasyn oryndaýǵa qatysty jaýaptarda 4 myń ShOB sýbektisi úshin 8 myń nesıe boıynsha sýbsıdııalar maquldanǵany habarlanady. Alaıda qansha kásipker kómek surap júgingeni, olardyń qanshasy qaıta qarjylandyrýdan bas tartqany týraly málimetter keltirilmegen.
UKP málimetinshe, karantın kezeńinde 1 mln-nan astam bıznes sýbektisi zardap shekti; olardyń 430 myńnan astamy jabyldy nemese qyzmetin toqtatty. 430 myńnyń 4 myńyn qoldaý degen ne? Paıyzdyń onnan bir bóliginen de az!
Bul bızneske qoldaý kórsetý nemese bas tartý týraly sheshimdi memlekettik organdar, tipti «Damý» nemese basqa da damý ınstıtýttary emes, bankterdiń ózderi qabyldaıtyndyǵynan bolyp otyr. Qorqytyp alýshylyq jáne negizsiz bas tartý jaǵdaılary boıynsha kásipkerlerdiń bizge júgingeni teginnen tegin emes.
Is júzinde memlekettik organdar ShOB qoldaý salasyndaǵy memlekettik saıasatty bankterge berip qoıǵan. Búginde Ulttyq Bank pen QRQNRDA-niń bastamashyl ustanymynyń arqasynda bıznesti qoldaý jáne halyqtyń satyp alý qabileti salasyndaǵy memlekettik saıasatty memlekettik organdar emes bankter aıqyndaıdy.
Biraq bul memlekettik múddeler turǵysynan qanshalyqty durys? «Aq jol» demokratııalyq partııasy mundaı jaǵdaıdy ekonomıka men bıznesti damytý múddelerine sáıkes kelmeıdi dep sanaıdy. Aıta keteıik, Prezıdent Q.Toqaev 430 myńnyń 4 myńyn emes, barlyq zardap shekken ShOB sýbektilerine kredıtterdi 6%-ǵa deıin tómendetýdi tapsyrǵan bolatyn.
Joǵaryda baıandalǵannyń negizinde, «Aq jol» demokratııalyq partııasynyń depýtattyq frakııasy tómendegilerdi usynady:
1) Ulttyq Bankke – bazalyq mólsherlemeni 4-5%-ǵa deıin tómendetý;
2) Qarjy naryqtary agenttigine – halyq pen ShOB úshin barlyq nesıeler boıynsha paıyzdardy tómendetýge qol jetkizý;
3) Bankterge qaıta qarjylandyrý úshin ótinish jasaǵan shaǵyn jáne orta kásiporyndarǵa paıyzdardy 6%-ǵa deıin tómendetýden bas tartýǵa tyıym salsyn. Nemese, kem degende, ekinshi deńgeıli bankterdi kásipkerge nesıeni qaıta qarjylandyrýdan bas tartýdy jazbasha túrde ýájdeý, mundaı bas tartýdy sot tártibimen daýlaý quqyǵymen mindetteý kerek.
Foto ashyq derekkózden alyndy.
