قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ قىركۇيەكتىڭ 12-ءسى كۇنى الەۋمەتتىك جەلىدەگى Facebook پاراقشاسىندا: «ءاربىر ءبىلىم ءبولىمىنىڭ نەمەسە ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى تۋىنداعان ماسەلەلەردى ءوز دەڭگەيىندە ۋاقتىلى جانە ساپالى شەشۋى قاجەت. وڭىردەگى سالاعا قاتىستى بارلىق جاعدايدان حاباردار بولىپ، حالىقتىڭ سۇراعىنا دەر كەزىندە جاۋاپ بەرۋى ءتيىس. سوندىقتان باسشىلاردىڭ بارلىعىنا ءوز WhatsApp نومىرلەرىن جاريالاپ، تۇسكەن سۇراقتار مەن تۋىنداعان ماسەلەلەر بويىنشا شەشىمدەردى شۇعىل قابىلداۋ تاپسىرىلدى» دەگەن جازبا قالدىرىپ، نۇر-سۇلتان جانە الماتى قالاسى، سونداي-اق بارلىق وبلىستىق ءبىلىم باسقارمالارى باسشىلارىنىڭ سۋرەتىمەن قوسا تولىق اتى-ءجونى، بايلانىس نومىرلەرىن جاريالادى.
بۇل – ەل ىشىندەگى ءبىلىم سالاسىنا قاتىستى ماسەلەلەردى قولما-قول انىقتاپ، دەرەۋ قولعا الۋ ماقساتىندا قابىلدانعان قۇپتارلىق جانە دەر كەزىندە قابىلدانعان كەرەك شەشىم بولدى جانە ءمينيستردىڭ ەل ىشىندەگى قوردالانعان ماسەلەنى حالىقپەن تىعىز قارىم-قاتىناس جاساي وتىرىپ شەشۋگە دەگەن تالپىنىسى ەكەنى داۋسىز. ويتكەنى وسى كۇنگە دەيىن اتقارىلىپ جاتقان يگى ىستەردىڭ بارلىعىنا قاراماستان، اتالمىش سالاعا قاتىستى ماسەلە شاش ەتەكتەن. سول ءۇشىن الداعى ۋاقىتتا تەك وبلىستىق ءبىلىم باسقارمالارىنىڭ باسشىلارى عانا ەمەس، ءوز كەزەگىندە اۋداندىق ءبىلىم ءبولىمى جەتەكشىلەرىنىڭ دا ەلمەن ەتەنە بايلانىس جاسايتىن تەلەفون نومىرلەرى دە تولىققاندى قىزمەتكە قوسىلۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىز. حالىقپەن تىكەلەي بايلانىس جاساۋدىڭ ماڭىزدىلىعى - شەنەۋنىكتەردىڭ قوردالانعان ماسەلەنى ءوز قۇلاقتارىمەن ەستىپ، ءوز كوزدەرىمەن كورىپ، ناقتى شارالاردى قولعا الىپ، شۇعىل شەشىمدەر شىعارىپ، ناتيجەلى جۇمىس ىستەۋ ەكەنىن جەتە تۇسىنگەن ءبىلىم ءمينيسترىنىڭ بۇل قادامىن قولداي وتىرىپ، ەل ىشىندەگى باستان وتكەن، قازىر ورىن الىپ، كەم-كەتىگى تولماي وتىرعان ماڭىزدى ماسەلەلەردى ايتپاقپىز.
سونىمەن ەل جاۋىردى جابا توقىپ، اۋرۋدىڭ ازابىن تارتىپ، زور قيىندىق كورىپ جۇرگەندە، ەل ءىشىن الاتايداي بۇلدىرگەن اتى جامان كەسەلدىڭ كەسىرى ءبىلىم سالاسىنا دا وراسان زور قيىندىق تۋعىزعانى اقيقات. سول ۋاقىتتا قايراڭدا قالعان قايىقتىڭ كۇيىن كەشكەن ءبىر سالا بولسا، ول – ءبىلىم سالاسى ەكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز... «باسقا تۇسكەن باسپاقشىل» عوي، قولدا بار مۇمكىندىكتەردى پايلالانىپ، Zoom-مەن وقىماق بولدىق، بولمادى. مۇعالىم مەن بالا ول باعدارلامادا جوسپارلى ساباعىن تولىق وقىماق تۇگىلى، ءبىر-ءبىرىن تاپپاي قالدى. WhatsApp-قا كوشتىك، ول دا جوقتان گورى جوعارى بولىپ جاتىر. ساباقتىڭ باسىندا جىلت ەتىپ كورىنگەن بالانىڭ اياعىنا دەيىن قاتىسىپ وتىرعانىنا دا ەش كەپىلدىك جوق. قاسىندا باقىلاپ وتىرعان اتا-اناسى بارلار مۇعالىمنىڭ ايتقانىن ۋاقىتىندا ورىنداپ، تىڭداپ وتىرعانىمەن، جالعىز وتىرعان، اسىرەسە باستاۋىش سىنىپ وقۋشىسىنىڭ ساباقتى تولىق مەڭگەرە الماي جۇرگەنى دە راس. جالپى ءارتۇرلى پلاتفورمالاردا ساباق ءوتىلىپ، سىناقتان وتكىزىپ، تاجىريبە جاسالعانىمەن ولاردىڭ ەشقايسىسىنىڭ ءبىزدىڭ ەلدىڭ قاشىقتان وقۋ جۇيەسىندە تيىمدىلىگى بايقالىپ وتىرعان جوق. سوندىقتان مينيسترلىكتىڭ الدىندا قازاقستاننىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن تولىق يگەرە الاتىن جەكە پلاتفورماسىن جاساپ شىعۋ ماسەلەسى تۇرعانى انىق. ولاي بولماعان كۇندە الدا قانداي ۋاقىتتاردىڭ بولارىن بولجاي المايمىز، سوندىقتان كۇڭكىلدەپ قويىپ، كۇندەلىكتى كۇيبىڭنىڭ اراسىندا حابارلاما مەن WhatsApp-تىڭ اۋديوجازباسىنان اسا الماي ءالى قانشا جۇرەتىنىمىزدى كەسىپ ايتۋدىڭ ءوزى قيىن.
«بالاڭ بالا بولسىن دەسەڭ وقىت، مال اياما» دەگەن اباي سوزىنە سۇيەنگەن اتا-انا بالاسىنىڭ جايىن ويلاپ نەشە ءتۇرلى پلانشەتتەر مەن سمارتفونداردى، نوۋتبۋكتار مەن نەتبۋكتاردى جاپاتارماعاي قارىزدانىپ-قاۋعالانىپ الۋىن الدى. بىراق بالاسىنىڭ قاجەتىنە جارايدى دەپ العان دۇنيەسىن كەرەگىنشە پايدالانا المادى. باعدارلامالار شاشتان كوپ بولعانىمەن مىنا ەلەكتروندى تەحنيكانىڭ دامىعان ۋاقىتىندا ءالى كۇنگە دەيىن سونىڭ ءبارىن جۇيەلى تۇردە ىسكە اسىراتىن ينتەرنەتتىڭ بارلىعىنا بىردەي قولجەتىمسىزدىگى قولبايلاۋ بولدى. الەۋمەتتىك جەلىدە شاتىر دا، توبە-توبەنىڭ باسىندا، Wi-Fi-ى باردىڭ قاسىندا تەلەفونىن ۇستاپ، كىتابىن قۇشاقتاپ بايلانىسى بار جەردى شارق ۇرىپ ىزدەپ جۇرگەن بالا-شاعانىڭ سۋرەتتەرى تولىپ كەتكەن ءبىر شاقتان وتسەك تە، تولىق شەشىمىن تاپپاعان ماسەلەنىڭ باسى اشىق كۇيىندە قالىپ وتىر. ءداستۇرلى وقۋداعى جىل سايىن جاسالا بەرەتىن كەرەگى بارى بار، جوعى بار، تۇسىنىكتى-تۇسىنىكسىزى تاعى بار وزگەرىستەرگە ەتى ۇيرەنگەن ەل بۇل جولى دا «قۇداي سالدى – قۇل كوندىنىڭ» كەبىن كيىپ شىعا كەلدى. قاپتاعان ماسەلەمەن بەتپە-بەت قالعان جۇرت جىپىلىقتاپ مينيسترلىككە قارادى، مينيسترلىك ۇكىمەتكە، ۇكىمەت ەلگە قارادى. سونىمەن اۋپىرىمدەپ ءجۇرىپ كومتەمگى كارانتيندى ەڭسەردىك، ەپتەپ ەسىمىز ءبىر بار، ءبىر جوق ءجۇرىپ جازدى وتكىزدىك تە، كۇزدە تاعى كۇلدى كومەشتىڭ كۇيىن كەشۋدەمىز. بۇل ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ عانا ەمەس، ۇكىمەتتىك دەڭگەيدە قولعا الىنىپ، شارا قولدالىنۋعا ءتيىستى جانە كەزەك كۇتتىرمەي شەشىمىن تابۋى كەرەك ماسەلە ەكەنى بەسەنەدەن بەلگىلى. بىراق قاي كەزدە دە ايتۋىن ايتقانمەن، سوڭى سيىرقۇيمىشاقتانىپ كەتەتىن ادەت بويىنشا وقۋ پروتسەسى باستالعانىنا باقانداي ءۇش اپتا وتسە دە ساباق وقىماق تۇگىلى، بار سمارتفونىمەن بايلانىس جاساي الماي وتىرعان ەلدىمەكەندەر مەن اۋىلدار بارشىلىق. تومەندەگى اقپارعا كوز جۇرگىتسەڭىز، مۇنداي جاعداي ەلىمىزدە مىڭداپ سانالاتىنىن كورەسىز.
وسىدان ءبىر جىلداي بۇرىن (28.10.2019 - اۆت.) تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى اسقار قۋانىشۇلى جۇماعاليەۆ. «قازىرگى كەزدە ەلىمىزدە 117 قالا مەن 3324 اۋىلدا كەڭ جولاقتى ينتەرنەت قولجەتىمدى. 2018 جىلى قازاقستان الەمدىك رەيتينگتە ۇيالى بايلانىس ابونەنتتەرى بويىنشا 21-ورىنعا يە بولدى. قازاقستاندا ينتەرنەت پايدالانۋشىلار سانى 2018 جىلى 81,3%-دى قۇرادى جانە الەمدىك رەيتينگتە 45-ءشى ورىنعا يە بولدى. 2019 جىلدىڭ اياعىنا دەيىن 685 اۋىل ينتەرنەت جەلىسىنە قوسىلادى، ال 2020 جىلى قالعان 509 اۋىلدى قوسۋ جوسپارلانعان. LTE, ياعني 4G ستاندارتىنداعى ءموبيلدى جەلىلەردى 2020-2022 جىلداردا 3143 اۋىلعا: 2020 جىلدىڭ اياعىنا دەيىن تۇرعىندار سانى 250-دەن اساتىن 880 اۋىل، 50-دەن جوعارى 885 اۋىل ينتەرنەت جەلىسىنە قوسىلماق. جالپى 2020 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن 5089 اۋىل مەن ەلدى مەكەن ينتەرنەت جەلىسىنە قوسىلادى» دەگەن اقپار بەردى. ال بيىل قىركۇيەكتىڭ 2-سىندە تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى باعدات باتىربەكۇلى مۋسين تاعايىندالعانىن ەسكەرسەك، الدا تاعى دا اقپاراتتىق جانە اتقارىلار ىسكە قاتىستى وزگەرىستەردىڭ بولۋى بەك مۇمكىن، ونى وزدەرىڭىز دە ءبىلىپ وتىرعان بولارسىزدار.
الايدا تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى تەلەكوممۋنيكاتسيالار كوميتەتىنىڭ توراعاسى ۆيتالي يار ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار ورتالىعىندا وتكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا (27.08.2020 ج.): «قازىرگى ۋاقىتتا كەڭ جولاقتى ينتەرنەتكە قولجەتىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتەتىن جەلىلەر 6459 ەلدىمەكەننىڭ 4646-سىندا سالىنعان. قازىر ينتەرنەتپەن قامتىلماعان 883 اۋىل قالدى. تالشىقتى-وپتيكالىق بايلانىس جەلىسى تەحنولوگياسى بويىنشا كەڭ جولاقتى قولجەتىمدىلىكپەن قامتۋ» جوباسى بويىنشا وسى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن 1257 اۋىلداعى 3718 مەملەكەتتىك ورگان مەن بيۋدجەتتىك ۇيىمدار قامتاماسىز ەتىلەدى» دەگەن اقپار ايتقان. ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز، ءالى كۇنگە دەيىن ينتەرنەتسىز وتىرعان اۋىل مەن شالعاي ەلدىمەككەندەردىڭ قاشىقتان وقۋ بارىسىنداعى باس اۋرۋىنا اينالعان باستى ماسەلەلەرى بولعاندىقتان، جوعارىداعى تسيفرلار مەن اقپارلاردىڭ ايىرماشىلىعى مەن دالدىگىن سارالاۋدى، كوزقاراقتى وقىرمان، سىزگە قالدىردىق.
بىرەۋ بىلەر، بىرەۋ بىلمەس، «ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ 2020-2025 جىلعا دەيىنگى مەملەكەتتىك باعدارلاماسى: وقۋ باعدارلامالارىن جاڭارتۋ، عىلىمدى قولداۋ جانە ەلەكتروندى ۇبت» دەگەن باعدارلاما قابىلدانىپ، ول قر ۇكىمەتىنىڭ 2019 جىلعى 27 جەلتوقسانىنداعى № 988 قاۋلىسىمەن بەكىتىلگەن. وندا عىلىم مەن بىلىمگە بارىنشا قولداۋدىڭ جاسالىپ، مۇعالىمدەردىڭ بارلىق ماسەلەلەرى وڭتايلى شەشىلەتىنى تۋرالى ايتىلا كەلە، قالا مەن اۋىل مەكتەپتەرى اراسىنداعى ءبىلىم ساپاسىنىڭ الشاقتىعىن ازايتۋ ماقساتىندا كەشەندى شارالاردىڭ قولعا الىناتىنى ءسوز بولعان. ماسەلەن، «شاعىن مەكتەپتەردى بىلىكتى پەداگوگيكالىق كادرلارمەن قامتاماسىز ەتۋ، ەڭبەكاقى تولەۋ جۇيەسى وزگەرتۋ، اۋىل مەكتەپتەرىن وقۋ ماتەريالدارىمەن جانە تسيفرلىق قۇرىلعىلارمەن تولىق قامتاماسىز ەتۋ كوزدەلگەن. بۇل ماقساتتا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 150 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان. بولجام بويىنشا 2025 جىلعا قاراي ورىندار تاپشىلىعى 500 ورىندى قۇرايدى. بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن مەكتەپتەر مەملەكەت پەن جەكە سەكتوردىڭ ەسەبىنەن سالىنادى. اتاپ ايتقاندا مەملەكەتتىك بيۋدجەت جانە جەكە ينۆەستورلار تارتۋ ەسەبىنەن 650 مىڭنان استام ورىنعا ارنالعان 800 جاڭا مەكتەپ سالۋ جوسپارلانۋدا. بۇل ءۇشىن 876 ملرد تەڭگە بولىنەدى... سونىمەن قاتار اۋىل مەكتەپتەرىن قولداۋ بويىنشا «اۋىل - بەسىگى» باعدارلاماسى اياسىندا اۋىلدىق تىرە مەكتەپتەر ءۇشىن 114 ينتەرنات قۇرىلىسىنا 53 ملرد تەڭگە ءبولۋ جوسپارلانۋدا. جاڭا باعدارلاما اياسىندا بارلىق مەكتەپتەردى زاماناۋي فيزيكا، حيميا، بيولوگيا، STEAM پاندىك سىنىپتارىمەن قامتاماسىز ەتۋگە 100 ملرد تەڭگە بولىنەدى، ال پاندىك كابيگنەتتەردى كومپيۋتەرلەرمەن 100% قامتۋعا 50 ملرد تەڭگە بولىنەدى. «جاس مامان» جوباسى اياسىندا 180 كوللەدجدىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسى جاڭارتىلادى، وعان 58 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان» دەلىنگەن.
قاراپ وتىرساق، قاراجات بولۋدەن كەندە، دامۋدان كەنجە قالىپ وتىرعان جايىمىز جوق، بىلاي قاراعاندا ءبارى جاقسى سياقتى، الايدا وڭ وزگەرىس دەمدە ەمەس ەكەنىن دە ەسكەرگەنىمىز ءجون... بىراق قاراجات بار، باعدارلاما كوپ بولعانىمەن ناتيجەگە كەلگەندە كوڭىل كونشىتەرلىك ماردىمدى دۇنيە از. سەبەبى وسى كۇنگە دەيىن شەشىمىن تاپپاعان شاشتان كوپ ماسەلەنى ءبىر كۇندە، ءتىپتى ءبىر جىلدا شەشە سالۋ مۇمكىن ەمەس ەكەنى داۋسىز. حالىققا قاي سالادا بولماسىن كىمنىڭ قاشان، قايدا ارناپ قانشا ميلليوندار مەن ميللياردتاردى بولگەنى، ونى كىمدەردىڭ ۇپتەپ كەتكەنى جايلى وتىرىك-شىندى اقپارلاردىڭ قاجەتى شامالى ەكەنىن ەسكەرسەك، ەل سول بولىنگەن قاراجاتتاردىڭ يگەرىلگەننەن كەيىنگى يگىلىككە جارايتىن ناقتى ناتيجەسىنە و باستان ءزارۋ. وسىعان وراي وزگەلەردى جامانداماق نيەتىمىز جوق، بىراق بۇل ماقساتتا قازىرگى ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆتىڭ ايتارلىقتاي نىق قادامدار جاساپ، شۇعىل شەشىمدەر شىعارىپ، ناقتى ىستەردى قولعا الۋى ناتيجەسىندە ايتارلىقتاي جاقسى جانە ناتيجەلى وزگەرىستەردىڭ كورىنە باستاعانىن ايتا كەتپەسكە بولمايدى.
قازىرگى احۋالعا بايلانىستى ءبىلىم سالاسىندا قاشىقتان وقۋدىڭ ماشاقاتىن كورىپ، جەتپەيتىن وقۋلىقتىڭ مەحناتىن تارتىپ وتىرساق، ول كەشە كەلگەن ءبىلىم ءمينيسترى ا.ايماعامبەتوۆتىڭ كىناسى ەمەس. وندا ۇكىمەت پەن وسىعان دەيىن سان مارتە اۋىسقان مينيسترلەردىڭ بارلىعىنىڭ «ۇلەسى» بار ەكەنىن اشىق ايتۋىمىز كەرەك. سەبەبى قاي سالادا بولماسىن شەتەلدىك كوشىرمە باعدارلامالارعا «اۋەسپىز»، ادەمى ۇراندارعا تولى ۋادەلەر مەن عاجايىپ باعدارلامالار قابىلداعىشپىز، بىراق سولاردىڭ ءبارى بىردەي اياعىنا جەتپەي جەلكەسى قيىلىپ، تولىق ورىندالىپ بىتپەي جاتىپ «شالا باۋىزدالىپ» جارتى جولدا قالا بەرەتىنى وكىنىشتى. سوندىقتان ونسىز دا شاتقاياقتاپ شەشىمىن كۇتىپ تۇرعان ماسەلەلەردىڭ ۇستىنە ماسەلە جامالىپ، ارى كەتكەندە، ءبارى كەرەمەت دەگەن ەسەپ بەرۋمەن عانا شەكتەلىپ، شىندىعىندا، سالا بويىنشا كەزەك كۇتتىرمەي شەشىلۋگە ءتيىستى ماسەلەلەرلەردىڭ جينالىپ قالاتىنى دا جاسىرىن ەمەس. ويتكەنى كەز كەلگەن باسشى اۋىسقان كەزدە ناتيجە بەرە باستاعان جوبالاردى دەرەۋ قىسقارتىپ، اتىن شىعارىپ، اتاعىن ءوسىرۋ ءۇشىن ءوز باعدارلامىسىمەن كەلەدى دە، ەل الدىڭعىسىنا ەندى ۇيرەنە بەرگەندە تاعى دا «باستان سالىپ قالادى». وكىنىشكە قاراي، بۇل جۋىق ارادا توقتايتىن ءۇردىس دەپ تاعى ايتا المايمىز. ءمينيستردى كەزەك-كەزەك اۋىستىرا بەرگەننەن گورى، جامىراي ايتىلسا دا جالپىلاما جاۋاپتىڭ كولەڭكەسىندە قالا بەرەتىن قوردالانعان ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ ناقتى جولدارىن قاراستىرعان ابزال. اسىرەسە ءبىلىم مينيسترلىگىنە قاتىستى ماسەلەدە بارىنشا اباي بولىپ، باسشىلىعىندا بولسىن، قابىلدانىپ جاتقان باعدارلامالارىندا بولسىن تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىز. ساۋاتتى باسشى مەن بىلىكتى ماماندى ءجونسىز ماقتاۋ مەن جاعىمپاز جاندايشاپتار جانە جوق جەردەن بالە ىزدەپ، كىنا ارتىپ، تىرناق استىنان كىر تاپقىشتار قۇرتادى. سوندىقتان قاي سالادا بولماسىن بىلىكتى ماماندار مەن ساۋاتتى باسشىلاردىڭ تولىققاندى جۇمىس ىستەۋىنە مۇمكىندىك بەرىلىپ، كەدەرگى كەلتىرىلمەۋى كەرەك. قىسقاسى، ءبىلىم ءمينيسترى تۇراقتى بولماي، ءبىلىم سالاسى تۇرالاۋىن قويمايدى...
جانبوتا سۇلتانمۇراتقىزى،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
