«ۇلتىمنىڭ ىنتىماعى مەن ۇيىتقىسىنا، ەلىمنىڭ ەگەمەندىگى مەن ەركىندىگىنە سىزات ءتۇسىپ، سىنا قاعىلا قويماسىنشى» دەپ جۇرگەن جاننىڭ ءبىرىمىن.
بىراق كوپۇلتتى مەملەكەت دەگەن سايىن نامىسىن وزگە ۇلتقا تاپتاتىپ، جىگەرىن جاسىتىپ، بوتەن حالىققا نەگە قازاقتى جىعىپ بەرەمىز؟ “قيادان قىران ۇشسا، قياعى كۇيەتىن، قۇلان جورتسا تۇياعى توزاتىن” قيالدا عانا بولاتىن قيان ولكەمىز بار.
جاسىراتىنى جوق سول ولكەنىڭ سۋى مول، مايەگىنەن مايى شىققان جەرلەرى قازاقتىڭ وزىنە بۇيىرماعان. سوعان قاراماستان سوعىس جىلدارى اشارشىلىقتا جەر اۋىپ كەلگەن قانشاما بوتەن حالىقتى قوينىنا الدى، تورىنە شىعاردى، نەسىبە-ىرىزدىعىن ءبولىپ بەردى. قازاقتاي مەيىرىمدى حالىقتى الەمنەن شام الىپ ىزدەسە دە تاپپايدى ەشكىم... سويتە تۇرا سۇتتەي ۇيىعان ۇلتىمنىڭ قۇتىن قاشىرىپ، جۇرتىمدى جۇندەي تۇتكىسى كەلەتىندەرگە نە دەيمىز؟! دالەل ىزدەسەڭىز ءبىر عانا الماتىنىڭ توڭىرەگىندە بولعان وقيعالار جەتىپ جاتىر. توقسان ءتۇرلى ۇلتتىڭ وكىلى تۇراتىندىقتان «ۇلتارازدىق نارازىلىققا ۇلاسپاسىن، ۇلى دالانىڭ ەگەمەندىگى قىمبات» دەپ كوپ نارسەگە كوز جۇما قارادىق. ەشقاشان قىزىن جىلاتپاعان ۇلت ەدىك، كىرمەلەر قىزىمىزدى زورلاپ قورلاعاندا دىمىمىزدى شىعارماي تىنىشتىق ساقتادىق.
بىراق ناقاق توگىلگەن كوز جاسىنا نۇرلانداي ارلى جىگىتتەر شىداماي، جەردىڭ يەسى قازاق ەكەنىن جايلاپ قانا تۇسىندىرگەن بولاتىن، قازاقتىڭ سۇراۋى بار ەكەنىن ۇقتىرا العان. مۇنىمىزدى قازاقتىڭ سۋىن ءىشىپ، نانىن جەپ وتىرعاندار تۇسىنگىسى كەلمەپتى بىراق. ال ەڭ سوراقىسى، جالتاقتاپ، «تولەرانتتى بولامىزدىڭ» سوڭى ىنجىقتىققا، نامىسسىزدىققا، ۇلتتىق مۇددەنىڭ اياقاستى تاپتالۋىنا، كەي جاعدايدا مازاق ەتۋگە دەيىن بارىپ جەتتى.
اقىرى، مىنە! وزدەرىنىڭ قازاقتىڭ جەرىنە كىرمە ەكەنىن ۇمىتىپ اتپالداي ازاماتتى ءوز اۋلاسىندا ءولتىرىپ كەتتى. قۇشاعىمىزدى جايىپ، تورگە وزدىرعانىمىزدى وسىلاي باسىنعانى شەكتەن شىقتى. ءبىز وسىعان لايىق پا ەدىك؟ ەشبىر مەملەكەتتە بولماعاندى جاساپ، ءۇي ىشىنەن ءۇي تىگىپ بەرگەن اسسامبلەيا قايدا؟ نەگە وسىندايدا تەنتەگىن تەزگە سالىپ بەرەكە-بىرلىكتى ويلاپ، كەرىسىنشە سولار ۇلتارازدىق قاقتىعىسقا جول بەرمەۋدى ويلامايدى؟ قازىر جۇرتتى قورقىتىپ قويعان. ەلدى قورقىتىپ-ۇركىتىپ باسقارۋ دا دۇرىس ەمەس. قورقىنىش قازاقتىڭ جاسامپازدىعى مەن وركەنيەتكە ۇمتىلىسىن ءولتىرىپ تاستايدى.
ءبىزدىڭ قازىر ايتقىمىز كەلگەندى ايتا الماي اۋزىمىزدى جاۋىپ وتىرعان جايىمىز بار.
ازۋلىمىزدى اۋىزدىقتاپ، بىلىكتىمىزدى بۇعاۋلاپ، القىمىمىزعا قانجار تىرەگەن وزگەلەر دە قازاققا ءوز جەرىندە دەس بەرمەي كەلەدى. كەۋدەڭنەن باسىپ تۇنشىقتىرىپ، قۇلاعىڭنان باسىپ تۇقىرتىپ، ءبىرىڭدى ەمەس ءبارىڭدى قۇردىمعا جىبەرەم دەگەن سولاردىڭ نوقتاسىنا دا، جۇگەنىنىنە دە كوز جۇمىپ، باسىمىزدى توسا بەرمەكپىز بە... «جامان ءۇيدىڭ قوناعى بيلەيدى» دەگەندى ايتقان دا، ۇققان دا ەل ەدىك قوي. بۇلقىنايىن دەسە، موينىنا سالعان بۇعالىعىمەن تۇنشىقتىراتىن ءبىرتۇرلى تارتىپپەن بۇقاراسىن تىرپ ەتكىزبەيتىن بيلىك تاعى بار...
ۇندەمەي قالسام –ۇتىلعانىم، ازاماتتىعىما دا سىن دەپ تۇسىنەتىن وسى قوعامنىڭ ءبىر مۇشەسىمىن. دەمەك:
«قىلمىسكەردى تاپ باسىپ، تاپجىلتپاي تۇزاقتار دەپ تۇسىنەتىن پوليتسياداعى سۇلەيلەرىمىز كىمدى كۇزەتىپ تۇر؟ قازاق جىگىتىنە قاۋىپ ءتونىپ تۇرعانىن ءبىلدى، نەگە قورعامادى؟» – دەپ سۇراۋعا قازاقتىڭ بالاسى رەتىندە سۇراۋعا قاقىم بار شىعار. نامىسىن نانعا ساتپاعان ۇلتشىل ارلى جىگىتتىڭ، ءبىر اۋلەتتىڭ باس كوتەرەر ازاماتى، ءبىر شاڭىراقتىڭ يەسى – نۇرلانداي قازاقتىڭ قۇنى جوق پا؟ ىزدەۋسىز-سۇراۋسىز با ەدى؟ بىزدەگى زيالىلارعا شە؟ ولارعا ءوزى از قازاقتىڭ وسىلاي وزگە ۇلتتىڭ قولىنان جان تاپسىرعانى اسەر ەتپەي مە؟ نەگە ءۇنسىز ءبارى؟ بۇل – مەنىڭ جانايعايىم، جالعىز ەمەستىگىمە دە سەنەم. اق-ادال پەيىلىڭدى كورسەتىپ، تازا نيەتپەن كەلسە قازاقتىڭ قۇشاعى كەڭ، بەيبىت ەلمىز. اسىنا ءىشىپ، اياعىنا تۇكىرۋگە بولادى دەگەن تۇسىنىكتە جۇرسە، قازاقتىڭ وزىندە دە، داستارقانىندا دا كيە بار - ارۋاعى مەن ءدامى اتادى. سىزدەر دە قالىس قالماڭىزدار، ۇلكەن بۋىن. ەندى ۇلتتىق ماسەلەگە كەلگەندە كەز كەلگەن دياسپورانىڭ كوڭىلىنە قاراعاندى قويۋ كەرەك. ەردىڭ قۇنىن وتەمەسە، تەنتەگىن تىيماسا، سونشا قارجى كەتىرىپ ۇستاپ وتىرعان قحا تاراتىلسىن دەگەن ۇسىنىس ايتام. وزگە ۇلتتى كەمسىتكەمىز جوق، قازاقتىڭ مۇددەسىنە جۇمىس ىستەلىنۋى كەرەك ۋاقىتتىڭ جەتكەنى دە راس...
بەكجان تۇرىس
