«Ūltymnyŋ yntymaǧy men ūiytqysyna, elımnıŋ egemendıgı men erkındıgıne syzat tüsıp, syna qaǧyla qoimasynşy» dep jürgen jannyŋ bırımın.
Bıraq köpūltty memleket degen saiyn namysyn özge ūltqa taptatyp, jıgerın jasytyp, böten halyqqa nege qazaqty jyǧyp beremız? “Qiiadan qyran ūşsa, qiiaǧy küietın, qūlan jortsa tūiaǧy tozatyn” qiialda ǧana bolatyn qiian ölkemız bar.
Jasyratyny joq sol ölkenıŋ suy mol, mäiegınen maiy şyqqan jerlerı qazaqtyŋ özıne būiyrmaǧan. Soǧan qaramastan soǧys jyldary aşarşylyqta jer auyp kelgen qanşama böten halyqty qoinyna aldy, törıne şyǧardy, nesıbe-yryzdyǧyn bölıp berdı. Qazaqtai meiırımdı halyqty älemnen şam alyp ızdese de tappaidy eşkım... Söite tūra süttei ūiyǧan ūltymnyŋ qūtyn qaşyryp, jūrtymdy jündei tütkısı keletınderge ne deimız?! Dälel ızdeseŋız bır ǧana Almatynyŋ töŋıregınde bolǧan oqiǧalar jetıp jatyr. Toqsan türlı ūlttyŋ ökılı tūratyndyqtan «ūltarazdyq narazylyqqa ūlaspasyn, ūly dalanyŋ egemendıgı qymbat» dep köp närsege köz jūma qaradyq. Eşqaşan qyzyn jylatpaǧan ūlt edık, kırmeler qyzymyzdy zorlap qorlaǧanda dymymyzdy şyǧarmai tynyştyq saqtadyq.
Bıraq naqaq tögılgen köz jasyna Nūrlandai arly jıgıtter şydamai, jerdıŋ iesı qazaq ekenın jailap qana tüsındırgen bolatyn, qazaqtyŋ sūrauy bar ekenın ūqtyra alǧan. Mūnymyzdy qazaqtyŋ suyn ışıp, nanyn jep otyrǧandar tüsıngısı kelmeptı bıraq. Al eŋ soraqysy, jaltaqtap, «tolerantty bolamyzdyŋ» soŋy ynjyqtyqqa, namyssyzdyqqa, ūlttyq müddenıŋ aiaqasty taptaluyna, kei jaǧdaida mazaq etuge deiın baryp jettı.
Aqyry, mıne! Özderınıŋ qazaqtyŋ jerıne kırme ekenın ūmytyp atpaldai azamatty öz aulasynda öltırıp kettı. Qūşaǧymyzdy jaiyp, törge ozdyrǧanymyzdy osylai basynǧany şekten şyqty. Bız osyǧan laiyq pa edık? Eşbır memlekette bolmaǧandy jasap, üi ışınen üi tıgıp bergen assambleia qaida? Nege osyndaida tentegın tezge salyp bereke-bırlıktı oilap, kerısınşe solar ūltarazdyq qaqtyǧysqa jol bermeudı oilamaidy? Qazır jūrtty qorqytyp qoiǧan. Eldı qorqytyp-ürkıtıp basqaru da dūrys emes. Qorqynyş qazaqtyŋ jasampazdyǧy men örkenietke ūmtylysyn öltırıp tastaidy.
Bızdıŋ qazır aitqymyz kelgendı aita almai auzymyzdy jauyp otyrǧan jaiymyz bar.
Azulymyzdy auyzdyqtap, bılıktımızdı būǧaulap, alqymymyzǧa qanjar tıregen özgeler de qazaqqa öz jerınde des bermei keledı. Keudeŋnen basyp tūnşyqtyryp, qūlaǧyŋnan basyp tūqyrtyp, bırıŋdı emes bärıŋdı qūrdymǧa jıberem degen solardyŋ noqtasyna da, jügenınıne de köz jūmyp, basymyzdy tosa bermekpız be... «Jaman üidıŋ qonaǧy bileidı» degendı aitqan da, ūqqan da el edık qoi. Būlqynaiyn dese, moinyna salǧan būǧalyǧymen tūnşyqtyratyn bırtürlı tärtıppen būqarasyn tyrp etkızbeitın bilık taǧy bar...
Ündemei qalsam –ūtylǧanym, azamattyǧyma da syn dep tüsınetın osy qoǧamnyŋ bır müşesımın. Demek:
«Qylmyskerdı tap basyp, tapjyltpai tūzaqtar dep tüsınetın polisiiadaǧy süleilerımız kımdı küzetıp tūr? Qazaq jıgıtıne qauıp tönıp tūrǧanyn bıldı, nege qorǧamady?» – dep sūrauǧa qazaqtyŋ balasy retınde sūrauǧa qaqym bar şyǧar. Namysyn nanǧa satpaǧan ūltşyl arly jıgıttıŋ, bır äulettıŋ bas köterer azamaty, bır şaŋyraqtyŋ iesı – Nūrlandai qazaqtyŋ qūny joq pa? Izdeusız-sūrausyz ba edı? Bızdegı ziialylarǧa şe? Olarǧa özı az qazaqtyŋ osylai özge ūlttyŋ qolynan jan tapsyrǧany äser etpei me? Nege ünsız bärı? Būl – menıŋ janaiǧaiym, jalǧyz emestıgıme de senem. Aq-adal peiılıŋdı körsetıp, taza nietpen kelse qazaqtyŋ qūşaǧy keŋ, beibıt elmız. Asyna ışıp, aiaǧyna tükıruge bolady degen tüsınıkte jürse, qazaqtyŋ özınde de, dastarqanynda da kie bar - aruaǧy men dämı atady. Sızder de qalys qalmaŋyzdar, ülken buyn. Endı ūlttyq mäselege kelgende kez kelgen diasporanyŋ köŋılıne qaraǧandy qoiu kerek. Erdıŋ qūnyn ötemese, tentegın tyimasa, sonşa qarjy ketırıp ūstap otyrǧan QHA taratylsyn degen ūsynys aitam. Özge ūltty kemsıtkemız joq, qazaqtyŋ müddesıne jūmys ıstelınuı kerek uaqyttyŋ jetkenı de ras...
Bekjan Tūrys
