اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى ساپارحان كەسىكبايۇلى وماروۆتىڭ نازارىنا!
«كوك شىققانعا ءبىر قۋانىپ، ءشوپ شىققانعا ءبىر قۋانىپ» دەپ ولەڭدەتسەك تە، كوك شىققانعا دا، ءشوپ شىققانعا دا قۋانا الماي وتىرمىز. سەبەبى ءبىر عانا ەلدى مەكەندە ەمەس، قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى ءشوپ باعاسى شارىقتاپ تۇر. قۇددى ءبىر «اۋىلدى ءھام اۋىلشارۋاشىلىعىن قۇلدىراتۋ» باعدارلاماسى قارقىندى تۇردە جۇزەگە اسىپ جاتقانداي، ءبىرىنشى ورىنداعى ءبىر بۋما ءشوپتىڭ باعاسى اقتاۋدا 1500, جامبىل وبلىسىندا 1000, ماڭعىستاۋدا 800, قىزىلوردادا 700 تەڭگەنىڭ اينالىسىندا ەكەن. ال ەكىنشى، ءۇشىنشى ورىنداعى ءشوپ باعالارى بۇدان ەكى ەسە بولماسا، كەمي تۇسەيىن دەمەيدى. بۇل باعانى ەستىپ، ىشتەرىنە ۋ ءتۇسىپ كەتكەندەي كۇي كەشكەن شارۋالاردىڭ باسىم كوپشىلىگى جاپپاي مالدارىن ساتۋعا كوشكەن. الايدا كارانتينگە بايلانىستى ءۇي-ۇيدە ساتىلىپ جاتقان مال قۇنى دا ءماز ەمەس. امال نە، الدا كۇز كەلە جاتىر. ال كۇزدە بالا-شاعانىڭ جوعىن تۇگەندەپ، وقۋعا جىبەرۋ كەرەك.. ماسەلەن، ابدەن باپتالعان، تۇقىمى مىقتى، سەمىز تانالاردىڭ جامبىل وبلىسىنداعى ورتاشا باعاسى 140-160 مىڭ تەڭگە ارالىعىندا ساتىلاتىن كورىنەدى. «بۇل باعا مال بازارلارى اشىلعاندا 100 مىڭ تەڭگەگە دەيىن تومەندەۋى مۇمكىن» دەيدى الىپ-ساتارلار. قىسقاسى، تاڭدارى مال مەن اتىپ، تۇندەرى ءتورت تۇلىكپەن باتاتىن اۋىل تۇرعىندارى قىمباتشىلىقتى قالتاسى كوتەرمەگەندىكتەن، نە مالدارىن ماردىمدى باعاعا وتكىزە الماعاندىقتان ءتورت-تۇلىكتىڭ جەمىنە قالىڭ قاتىرما قاعاز ارالاستىرىپ بەرۋگە ءماجبۇر. وسىلايشا، قولدارىڭداعى از عانا جەم-ءشوبى تاۋسىلعاندا، اۋىل تۇرعىندارى جۇت كەلە مە دەپ قورقاتىن كورىنەدى. سونىمەن، اعىمداعى جاعدايدى باعامداي كەلە، «مال ازىعى نەگە اسپانداپ كەتتى؟» دەگەن سۇراققا ءبىز دە جاۋاپ ىزدەپ كوردىك.
سويتسەك، ساۋالناما جۇرگىزىلگەن رەسپوندەنتتەردىڭ 40 %-ى «اۋىلدىڭ باي-باعلاندارى، شارۋا قوجالىقتارىنىڭ ياعني ءشوپ وسىرۋشىلەردىڭ جەرلەرىن تارتىپ الىپ، دايىن ءشوپتى قىمباتقا ساتىپ جاتىر» دەپ جاۋاپ بەردى.
ال 30 %-ى «بەنزين باعاسى كوتەرىلگەننەن» دەپ توپشىلاپ وتىر. 10 %-ى «جاۋىن-شاشىننىڭ از تۇسۋىنە بايلانىستى وبلىستىڭ كەي وڭىرلەرىندە ءشوپتىڭ شىعىمى تومەن» دەسە، 15 %-ى «شابىندىق جەرلەردىڭ ازدىعىنان»-, دەيدى. تەك 5%-ى عانا «بارىنە كىنالى كارانتين» دەسەدى. قىسقاسى، ءشوپ باعاسى جىلداعىدان 3 ەسەگە بىراق كوتەرىلگەن. ال ەندى 5 بۇقاسى، 3 تاناسى، 2 سيىرى، جيىنى 10 مالى عانا بار ءۇيدىڭ جاعدايىنا ءۇڭىلىپ كورەلىك. ءبىر قوجالىقتىڭ باعىمىنداعى مالدى قىستان امان الىپ شىعۋعا كەم دەگەندە 1000 تۇك ءشوپ كەرەك. ال ونى اقتاۋدىڭ باعاسىمەن اسپانداتپاي-اق، جامبىلدىڭ 1000 تەڭگەلىك شوبىمەن ەسەپتەپ كورسەك، تۇپ-تۋرا 1 ميلليون شىعا كەلەدى. ەندى ءوزىڭىز ويلانىپ كورىڭىزشى، «جاقسى» دەگەن تانانىڭ ءوزى 140 مىڭنان ساتىلسا، ۇيدەگى 10 مالدى بىراق ەسەپتەپ، الگى شوپكە دەپ جيناعان 1 ميلليونىمىزدى اۋپىرىمدەپ ءجۇرىپ، شىعارىپ الادى ەكەنبىز. الايدا بۇل ءبىر قىسقا عانا ارنالعان ەسەپ. سوندا مال باعاسى قالاي تارتساڭدا، ءوز-ءوزىڭ اقتامايىن دەپ تۇر. بۇعان جوعارىداعىلار «شوشقا تۇرعاندا جىلقى ەتىنىڭ ءوزى تۇككە تۇرعىسىز بولىپ قالدى، سيىر دەگەن نە ءتايىرى» دەپ نەمقۇرايلىلىقپەن قولىن ءبىر سىلتەمەگەن شىعار دەپ ۇمىتتەنەمىز. نە دەسە دە ەجەلدەن كەلە جاتقان اتا-كاسىبىمىزدەن جوعارىداعىلار تاراپىنان باقىلاۋدىڭ ازدىعىنان ايىرىلىپ قالساق، قازاقتىعىمىزدان ايىرىلعانىمىزبەن تەڭ بولارى ءسوزسىز. سوندىقتان لايىم ءشوپ كو-ءو-ءو-ءوپ بولعاي!
(سۋرەت اشىق ينتەرنەت كوزىنەن الىندى)
اقگۇل ايداربەكوۆا،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
