«جاڭعىرۋ جولىندا بابالاردان ميراس بولىپ، قانىمىزعا سىڭگەن، بۇگىندە تامىرىمىزدا بۇلكىلدەپ جاتقان ىزگى قاسيەتتەرىمىزدى قايتا تۇلەتۋىمىز كەرەك»
ن.ءا.نازارباەۆ
قازاقستاننىڭ ءبىرىنشى جاڭعىرۋى 25 جىل بۇرىن كسرو-نىڭ قيراندىسىنان شىعىپ، ءوز جولىمىزدى دەربەس مەملەكەت رەتىندە باستاعانىمىزدان باستالعان بولاتىن.
ەكىنشى جاڭعىرۋ «قازاقستان-2030» ستراتەگياسىنىڭ قابىلدانۋىمەن جانە جاڭا ەلوردا - استانانىڭ سالىنۋىمەن باستالدى. ءۇشىنشى جاڭعىرۋ تۇڭعىش ەلباسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىمەن جالعاسىن تابۋدا. ۇلت ساناسىنىڭ جاڭعىرۋىن ماقسات ەتكەن بۇل ەڭبەك- باعدارلامالىق قۇجات. ۇلكەن ەكى بولىمنەن تۇراتىن ماقالانىڭ ەكىنشى جارتىسىندا ەلباسى كەز - كەلگەن جاڭعىرۋدىڭ ەڭ الدىمەن ۇلتتىق بولمىسقا، ءداستۇردىڭ زامانا سىنىنان سۇرىنبەي وتكەن وزىعىنا نەگىزدەلۋىن قاداپ ايتىپ وتىر.بۇل ىرگەلى ماقالانى حالىق ماڭگىلىك ەل مۇراتىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ ءتۇپ نەگىزدەرىن كورسەتىپ بەرگەن تۇجىرىمدامالىق باعدارلاما رەتىندە قابىلداۋدا.
تۇڭعىش ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلامالىق ماقالاسى ەل دامۋىنىڭ جارقىن ۇلگىسى مەن ناقتى قادامدارىن كورسەتەتىن كەلەلى وي، ساليقالى پىكىر، باتىل شەشىمدەرگە قۇرىلعان ماڭىزدى قۇجات. بۇل ماقالانى وقي كەلە، سانانى جاڭعىرتۋ، ۇلتتىق بولمىستان، ۇلتتىق كودتان ايىرىلىپ قالماي، ونى الەمدىك قۇندىلىقتارمەن ۇيلەستىرىپ، قازاقستاننىڭ يگىلىگىنە جاراتۋ جولىنداعى ماقسات-مۇددەلەر تۋرالى وزەكتى ماسەلە كوتەرىلىپ وتىرعانىن ءتۇسىندىم. ماقالادا تۇڭعىش پرەزيدەنت قازاقستان ءۇشىن قايتا تۇلەۋدىڭ ايىرىقشا ماڭىزدى ەكى ۇدەرىسى – ساياسي رەفورما مەن ەكونوميكالىق جاڭعىرۋدى قولعا الا وتىرىپ، ءبىرتۇتاس ۇلت بولۋ ءۇشىن بولاشاققا قالاي قادام باساتىنىن جانە بۇقارالىق سانانى قالاي وزگەرتەتىنى جونىندە الىستى بولجايتىن كوزقاراستارىمەن بولىسەدى.
قوعامدىق سانانى جاڭعىرتۋعا باعىتتالىپ وتىرعان بۇل يدەيانىڭ ۇسىنىلۋى ۋاقىت تالابى مەن ەل دامۋىنىڭ تاريحي كەزەڭىنە ساي، ماڭىزى زور شەشىم بولىپ وتىر. بۇل يدەيانىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋدىڭ وزەگىنە اينالۋى، ەلىمىزگە مۇلدەم جاڭاشا سيپات، تىڭ سەرپىن اكەلەرى انىق.
نەعۇرلىم تۇتاستىققا جەتۋ ءۇشىن ەلدى ايشىقتاپ تۇرعان ۇلتتىڭ تانىمدىق، تاربيەلىك ماڭىزعا باي ادەت-عۇرىپ، سالت-داستۇرلەرى قاجەت. كەز كەلگەن حالىقتى ءوزىنىڭ ءتولتۋما رۋحاني قۇندىلىقتارى مەن ىزگى قاسيەتتەرى عانا بىرىكتىرە الادى. ەلباسى ماقالادا وسى ۇستانىمدى ايقىن كورسەتىپ بەردى:
«…جاڭعىرعان قوعامنىڭ ءوزىنىڭ تامىرى تاريحىنىڭ تەرەڭىنەن باستاۋ الاتىن رۋحاني كودى بولادى…جاڭا تۇرپاتتى جاڭعىرۋدىڭ ەڭ باستى شارتى – سول ۇلتتىق كودىڭدى ساقتاي ءبىلۋ».
بۇل – تەكتەن تەك ايتىلا سالىنعان جۇرەك قالاۋى ەمەس، بۇگىنگى وركەنيەتتى، وزىق تەحنولوگيالى، جاھاندىق ىقپالداسۋدان، كەرەك دەسەڭىز، ءتۇرلى قاۋىپ-قاتەردەن قورعانۋ جولى. وسى ورايدا ۇلتىمىزدىڭ بەلگىلى ۇستازى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ: «قاسىڭنان دا، دوسىڭنان دا بىردەي ساقتان»، – دەگەن ءسوزى ويعا ورالادى. ساقتانۋدىڭ باسى – وزىڭە قاتىستى رۋحاني قۇندىلىعىڭدى تۇگەندەپ، كەيىنگىگە مۇرا ەتىپ قالدىرۋ.
ەلباسىنىڭ يدەياسى تاريحقا دەگەن كوزقاراستى تۇزەتۋ مەن ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى ساقتاپ، ۇلتتىق سانا-سەزىمنىڭ كوكجيەگىن كەڭەيتۋ جايلى بولىپ وتىر. ەلباسىنىڭ «بىزگە تاريح تۋرالى وزدەرىنىڭ سۋبەكتيۆتى پايىمدارىن تىقپالاۋعا ەشكىمنىڭ قاقىسى جوق»،- دەۋى شەشىمدى پىكىر.
سانانى رۋحاني جاڭعىرتۋعا باسەكەگە قابىلەتتى، ءبىلىمدى ەلدىڭ عانا شاماسى جەتەدى. سول سەبەپتەن ەلباسى رۋحاني جاڭعىرۋداعى ۇلتتىق سانانىڭ رولىنە باسا نازار اۋدارىپ، بىرنەشە مىندەتتەردى ايقىنداپ بەردى. ەلباسى اتالعان ماقالادان جاڭاشا باستاۋ الاتىن «تۋعان ەلگە» ۇلاساتىن «تۋعان جەر» باعدارلاماسىن قولعا الۋدى ۇسىنىپ وتىر. ءاربىر ازاماتتىڭ ءوزىنىڭ تۋعان جەرىنىڭ گۇلدەنۋى ءۇشىن ناقتى ۇلەس قوسۋعا ۇندەيدى.
جاس بۋىن وكىلدەرى حالىقتىڭ يگى داستۇرىنەن ءتالىم الىپ، ەلجاندىلىق، پاتريوتتىق قاسيەتتەردى بويىنا ءسىڭىرىپ ءوسۋ ءۇشىن ناق وسىنداي باعداردىڭ ماڭىزدىلىعى زور.
ەلباسى رۋحاني جاڭعىرۋداعى ۇلتتىق سانانىڭ رولىنە باسا نازار اۋدارىپ، بىرنەشە مىندەتتەردى ايقىنداپ بەردى. ونىڭ ەڭ نەگىزگىسى ۇلتتىڭ تەرەڭ تاريحىنان باستاۋ الاتىن رۋحاني ۇستانىمدى ساقتاپ قالۋ. قۇندىلىقتارىمىز بەن وزىق ءداستۇرىمىزدى تابىستى جاڭعىرۋدىڭ العىشارتىنا اينالدىرا ءبىلۋ. بۇل رەتتە، ەلباسى «جاڭعىرۋ جولىندا بابالاردان ميراس بولىپ، قانىمىزعا سىڭگەن، بۇگىندە تامىرىمىزدا بۇلكىلدەپ جاتقان ىزگى قاسيەتتەرىمىزدى قايتا تۇلەتۋىمىز كەرەك»،- ەكەنىن اتاپ كورسەتتى.
رۋحاني جاڭعىرۋدا قويىلىپ وتىرعان ماڭىزدى ماسەلەنىڭ ءبىرى «سانانىڭ اشىقتىعى». جاھاندانۋ ۇردىسىندەگى باستى تالاپ الەمدىك تىلدەردى يگەرۋگە ۇمتىلۋ. بۇل ءبىزدىڭ عالامدىق ۇردىسكە تولىققاندى ارالاسۋىمىزعا جول اشادى. الەمدىك وزىق تاجىريبە مەن جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزۋىمىزگە مۇمكىندىك تۋعىزاتىنى انىق. بۇل باعدارلامالىق ماقالادا تاريحتىڭ وتكەنىنە كوز جۇگىرتىپ، جاڭا تاريحي كەزەڭدەرگە جان-جاقتى باعا بەرە وتىرىپ، رۋحاني جاڭعىرۋ ارقىلى بولاشاققا دەگەن ەلباسىنىڭ پاراساتتى پىكىرلەرى مەن كوزقاراسىن اڭعارامىز. «ەكى ءداۋىر تۇيىسكەن ءولىارا شاقتا قازاقستانعا تۇبەگەيلى جاڭعىرۋ جانە جاڭا يدەيالار ارقىلى بولاشاعىن باياندى ەتە ءتۇسۋدىڭ تەڭدەسسىز تاريحي مۇمكىندىگى بەرىلىپ وتىر. مەن بارشا قازاقستاندىقتار، اسىرەسە، جاس ۇرپاق جاڭعىرۋ جونىندەگى وسىناۋ ۇسىنىستاردىڭ ماڭىزىن تەرەڭ تۇسىنەدى دەپ سەنەمىن. جاڭا جاعدايدا جاڭعىرۋعا دەگەن ىشكى ۇمتىلىس – ءبىزدىڭ دامۋىمىزدىڭ ەڭ باستى قاعيداسى»، -دەپ ەل كەلەشەگىنە ءۇمىت ارتتى.
تۇڭعىش ەلباسىمىزدىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسى- قوعام دامۋىنا تىڭ سەرپىن بەرىپ، بارشا قازاقستاندىقتاردىڭ جاپپاي قولداۋىنا يە بولار تاريحي باستاما. بۇل يگى باستامانى ەل ىشىندە ناسيحاتتاپ، لايىقتى جۇزەگە اسىرۋ- بارشامىزدىڭ مىندەتىمىز.
ءسوزىمدى قورىتا كەلە، ۇلى مۇرات جولىندا تىزە قوسىپ، ءىس قىلۋ – ءبىزدىڭ پەرزەنتتىك ءھام ازاماتتىق ۇلى بورىشىمىز دەپ بىلەمىن. ەندەشە، رۋحاني جاڭارۋ ارقىلى الەم مويىندار تابىستى ەل بولىپ، جارقىن بولاشاققا دەگەن سەنىم مەن ءۇمىتتى ۇندەستىرە وتىرىپ، بارشامىز بىرلىك تۋى استىندا باقىتقا بىرگە جەتەيىك!
ايدا قارسىبايقىزى،
قازۇۋ فيلولوگيا جانە الەم تىلدەرى فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتى.
ف.اقىنبايقىزى، عىلىمي جەتەكشىسى
قازۇۋ قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى،
