جىل سايىن ورازا ايى كەزىندە حالىق ءپىتىر-ساداقانى مەشىتكە اپارىپ بەرەدى. ورتا عاسىرداعى اراب جۇرتىنىڭ ءداستۇرى بويىنشا قالىپتاسقان ءپىتىر-ساداقا جان باسىنا 2 كگ بيداي نەمەسە سونىڭ قۇنى بولىپ بەلگىلەنگەن. قازاقستان مۇسىلماندارىنىڭ ءدىني باسقارماسى (قمدب) دا وسى داستۇردەن اجىراماي، بيىلعى ءپىتىر-ساداقانى 400 تەڭگە دەپ بەلگىلەدى. وسى دۇرىس پا؟
قاسيەتتى قۇراندى ورىس تىلىنە اۋدارعان قازاقستاندىق ءدىنتانۋشى سەرىك رىسجانوۆ ورازا مەن قۇربان ايتتاعى ساداقا بەرۋ ءداستۇرىنىڭ قاتە ەكەنىن ايتادى. قۇران بويىنشا، كەدەي-كەپشىك، جەتىم-جەسىردىڭ كۇنكورىسى ءۇشىن بەرىلەتىن ساداقانىڭ مولشەرىن ءاربىر مۇسىلمان ءوزى انىقتايدى، ەشقانداي تاريف مىندەتتەلمەگەن (2:219).
قۇراندا ساداقانى مەشىتكە اپارىپ، مولدانىڭ قولىنا بەرۋ (نەمەسە جاشىككە سالۋ) جونىندە جازىلماعان. كەرىسىنشە، ساداقانىڭ جەتىم-جەسىرگە، كەدەيلەرگە، جول ازابىن تارتىپ كەلە جاتقان جولاۋشىلارعا تىكەلەي بەرىلۋى قاداپ ايتىلعان (2:271) (9:60). ەگەر الەۋمەتتىك جاعدايى ناشار ادامداردىڭ ىشىندە ساداقا بەرۋشىنىڭ تۋىستارى كەزدەسسە، وندا ول قايىرىمدىلىقتى ءبىرىنشى كەزەكتە سولارعا جاساۋى ءتيىس (2:215), (17:26).
قۇران ىلىمىنە سۇيەنگەن ءدىنتانۋشى سەرىك رىسجانوۆتىڭ پىكىرىنشە، «كەدەي-كەپشىك، جەتىم-جەسىر، سونداي-اق تۇرمىسى ناشار وتباسى مۇشەلەرى الداعى ورازا ايىندا 400 تەڭگەدەن ءپىتىر-ساداقا بەرۋگە مىندەتتى ەمەس. بۇل اقىلعا قونىمدى شەشىم. كەرىسىنشە، باي، ءال-اۋقاتى جاقسى ادامدار كۇنكورىسى قيىنداپ كەتكەن وتباسىلارعا شاما-شارقىنشا تىكەلەي كومەك بەرسە، قۇراندا جازىلعانداي قۇدايدىڭ ريزاشىلىعىنا بولەنەدى.
دارىگەرلەردىڭ ايتۋىنشا، جۇقپالى ىندەت كەزىندە ادامدار يممۋنيتەتىن جاقسى دەڭگەيدە ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن ءجيى تاماقتانعانى ءجون. سوندىقتان بيىل ورازا ۇستاۋشىلاردىڭ سانى ازايادى، ولار وزدەرىن كىنالى ساناۋى دا مۇمكىن. مۇنىڭ دا شەشىمى قۇراندا بار. سەريك رىسجانوۆتىڭ ماقالاسى مەن بەينەبايانىن باسشىلىققا العان جۋرناليست جانار بايسەمىزوۆا ءتۇرلى سەبەپپەن ورازا ۇستاۋعا مۇمكىندىگى جوق ادامنىڭ «10 كەدەيگە تاماق بەرۋى ونىڭ ورازا پارىزىن وتەۋىنە جاتادى» دەپ بۇعان دەيىن پىكىر ايتقان.
https://m.alashainasy.kz/din_islam/janar-baysemzova-ramazanda-br-ay-boyyi-oraza-tutu-kuranda-123616/
سوندىقتان ورازا پارىزىن وتەۋدىڭ ءبىر ءتاسىلى رەتىندە ونى كۇنكورىسى تومەن جاندارعا بەرىلەتىن كومەكپەن اۋىستىرۋ وتە ورىندى شەشىم.
ەلدى كوروناۆيرۋس ىندەتى جايلاپ، توتەنشە جاعداي جاريالانىپ، كەيبىر ەلدى مەكەندەر كارانتينگە جابىلعان تۇستا كونكورىسى قيىنداعان وتباسىلارعا تىكەلەي كومەكتى قالاي بەرۋگە بولادى؟
بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن فەيسبۋك الەۋمەتتىك جەلىسىندەگى ءومىر شىنىبەكۇلى، ساراش قوڭىرباەۆ، سەرىكجان ءبىلاشۇلى، توقتار جاقاش، وراز الىمبەكوۆ سىندى وزىق ويلى ازاماتتاردىڭ ارەكەتىنەن كورەمىز. ولار كوروناۆيرۋسقا بايلانىستى توتەنشە جاعداي جاريالاعان تۇستا تابىسىنان ايىرىلىپ، كۇنكورىسى قيىنداعان، اشىققان 250 وتباسىنىڭ ارقايسىسىنا 21250 تەڭگەدەن كومەك بەردى. ولار ورتاعاسىرلىق تۇسىنىكتەگى مولدالار سەكىلدى اقشانى وزدەرىنە جيناعان جوق. قينالعان وتباسىلارعا ساداقا-كومەك بەرە الاتىن بىرنەشە كاسىپكەردى (ەسىمىن اتاماۋدى وتىنگەن) تاۋىپ، كۇنكورىسى ناشارلاپ كەتكەن وتباسىلاردىڭ مالىمەتىن سول قايىرىمدى ازاماتقا جىبەرىپ تۇردى. كاسىپكەر ءوزىنىڭ ساداقا-كومەگىن 21250 تەڭگە تۇرىندە ءاربىر وتباسىنىڭ ەسەپشوتىنا اۋدارىپ وتىردى.
قۇران ىلىمىنە سۇيەنگەن بۇل قايىرىمدىلىق شارانىڭ ماڭىزى زور. فەيسبۋكتەگى بەلسەندى توپ كەيبىر ازىق-تۇلىك تاراتۋشىلار سياقتى ادامدارمەن تىكەلەي بايلانىستا بولعان جوق، جۇقپالى اۋرۋدىڭ تارالۋىن جەدەلدەتەتىن ءبىر جەرگە ادامداردىڭ جينالىپ قالۋىنىڭ قاۋپىن تۋدىرمادى. كوروناۆيرۋس ىندەتى جايىلىپ، تۇرعىنداردىڭ دەنساۋلىعىنا قاۋىپ ءتونىپ تۇرعان تۇستا ءپىتىر-ساداقا بەرۋدى وسى تاجىريبە نەگىزىندە جۇزەگە اسىرعان قۇبا-قۇپ.
قۇران ىلىمىنە جانە جاڭارعان قازاق قوعامىنداعى تاجىريبەگە سۇيەنە وتىرىپ، تومەندەگىدەي تۇجىرىم جاساۋعا بولادى.
1. كەدەي-كەپشىك، جەتىم-جەسىرلەر جانە كۇنكورىسى قيىنداپ كەتكەن وتباسى مۇشەلەرىنە ءپىتىر-ساداقا بەرۋ مىندەت ەمەس. قايتا اشىعىپ وتىرعان بالا-شاعاسىنىڭ اۋزىنان جىرىپ الىپ باسقاعا كومەكتەسۋ قۇران ىلىمىنە، مۇسىلماندىققا قايشى.
2. باي، داۋلەتتى ازاماتتار ءپىتىر-ساداقاسىن مەشىتكە ەمەس، اشىققان وتباسىلارعا بەرگەنى جانە كومەكتىڭ كولەمى 400 تەڭگەمەن شەكتەلمەگەنى ءجون. ميللياردەرلەر ميلليونداعان سوماداعى ساداقا بەرۋىنە بولادى، شەكتەۋ جوق.
3. قۇران ءىلىمى بويىنشا، ءپىتىر-ساداقا ورازا جانە قۇربان ايت كەزىندە عانا تارتىلمايدى، ونىڭ مەرزىم ارالىعى كورسەتىلمەگەن، يگى شارانى ءدال قازىر، كەز كەلگەن ۋاقىتتا باستاي بەرسە دە بولادى.
4. ءپىتىر-ساداقا ازىق-تۇلىك تۇرىندە تاراتىلماعانى، ءاربىر وتباسىنىڭ ەسەپشوتىنا اقشا تۇرىندە اۋدارىلعانى ءجون. بۇل ادامداردىڭ ءبىر جەرگە توپتاسۋىنا، كوروناۆيرۋس ىندەتىنىڭ جايىلۋىنا كەدەرگى بولادى.
قوعام بەلسەندىلەرى مەن جۋرناليستەر وزدەرىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىندا جەتىم-جەسىر، كەدەي-كەپشىكتىڭ مالىمەتىن جاريالاپ، ولارعا اقشالاي بەرىلەتىن ءپىتىر-ساداقانى جەتكىزۋگە كومەك كورسەتسە، يگى ءىس بولار ەدى. وسى ىزگى امالدى، يگى باستامانى قوعام بولىپ قولداپ جۇزەگە اسىرساق، حالقىمىزدىڭ باسىنا تۇسكەن قيىن كەزەڭدى جەڭىلدىكپەن ەڭسەرىپ شىعامىز. سوندا عانا ورتاعاسىرلىق دۇمشە داستۇردەن ارىلىپ، ۇلى جاراتۋشىنىڭ كيەلى كىتابىندا كورسەتكەن جولىنا تۇسەمىز...
تۇراربەك قۇسايىنوۆ،
"دەموس"قب توراعاسى
فوتو: اشىق دەرەككوزدەن
