Jyl saiyn Oraza aiy kezınde halyq pıtır-sadaqany meşıtke aparyp beredı. Orta ǧasyrdaǧy arab jūrtynyŋ dästürı boiynşa qalyptasqan pıtır-sadaqa jan basyna 2 kg bidai nemese sonyŋ qūny bolyp belgılengen. Qazaqstan mūsylmandarynyŋ dıni basqarmasy (QMDB) da osy dästürden ajyramai, biylǧy pıtır-sadaqany 400 teŋge dep belgıledı. Osy dūrys pa?
Qasiettı Qūrandy orys tılıne audarǧan qazaqstandyq dıntanuşy Serık Rysjanov Oraza men Qūrban aittaǧy sadaqa beru dästürınıŋ qate ekenın aitady. Qūran boiynşa, kedei-kepşık, jetım-jesırdıŋ künkörısı üşın berıletın sadaqanyŋ mölşerın ärbır mūsylman özı anyqtaidy, eşqandai tarif mındettelmegen (2:219).
Qūranda sadaqany meşıtke aparyp, moldanyŋ qolyna beru (nemese jäşıkke salu) jönınde jazylmaǧan. Kerısınşe, sadaqanyŋ jetım-jesırge, kedeilerge, jol azabyn tartyp kele jatqan jolauşylarǧa tıkelei berıluı qadap aitylǧan (2:271) (9:60). Eger äleumettık jaǧdaiy naşar adamdardyŋ ışınde sadaqa beruşınıŋ tuystary kezdesse, onda ol qaiyrymdylyqty bırınşı kezekte solarǧa jasauy tiıs (2:215), (17:26).
Qūran ılımıne süiengen dıntanuşy Serık Rysjanovtyŋ pıkırınşe, «kedei-kepşık, jetım-jesır, sondai-aq tūrmysy naşar otbasy müşelerı aldaǧy Oraza aiynda 400 teŋgeden pıtır-sadaqa beruge mındettı emes. Būl aqylǧa qonymdy şeşım. Kerısınşe, bai, äl-auqaty jaqsy adamdar künkörısı qiyndap ketken otbasylarǧa şama-şarqynşa tıkelei kömek berse, Qūranda jazylǧandai Qūdaidyŋ rizaşylyǧyna bölenedı.
Därıgerlerdıŋ aituynşa, jūqpaly ındet kezınde adamdar immunitetın jaqsy deŋgeide ūstap tūru üşın jiı tamaqtanǧany jön. Sondyqtan biyl oraza ūstauşylardyŋ sany azaiady, olar özderın kınälı sanauy da mümkın. Mūnyŋ da şeşımı Qūranda bar. Serik Rysjanovtyŋ maqalasy men beinebaianyn basşylyqqa alǧan jurnalist Janar Baisemızova türlı sebeppen oraza ūstauǧa mümkındıgı joq adamnyŋ «10 kedeige tamaq beruı onyŋ oraza paryzyn öteuıne jatady» dep būǧan deiın pıkır aitqan.
https://m.alashainasy.kz/din_islam/janar-baysemzova-ramazanda-br-ay-boyyi-oraza-tutu-kuranda-123616/
Sondyqtan oraza paryzyn öteudıŋ bır täsılı retınde ony künkörısı tömen jandarǧa berıletın kömekpen auystyru öte oryndy şeşım.
Eldı koronavirus ındetı jailap, tötenşe jaǧdai jariialanyp, keibır eldı mekender karantinge jabylǧan tūsta könkörısı qiyndaǧan otbasylarǧa tıkelei kömektı qalai beruge bolady?
Būl sūraqtyŋ jauabyn Feisbuk äleumettık jelısındegı Ömır Şynybekūly, Saraş Qoŋyrbaev, Serıkjan Bıläşūly, Toqtar Jaqaş, Oraz Älımbekov syndy ozyq oily azamattardyŋ äreketınen köremız. Olar koronavirusqa bailanysty tötenşe jaǧdai jariialaǧan tūsta tabysynan aiyrylyp, künkörısı qiyndaǧan, aşyqqan 250 otbasynyŋ ärqaisysyna 21250 teŋgeden kömek berdı. Olar ortaǧasyrlyq tüsınıktegı moldalar sekıldı aqşany özderıne jinaǧan joq. Qinalǧan otbasylarǧa sadaqa-kömek bere alatyn bırneşe käsıpkerdı (esımın atamaudy ötıngen) tauyp, künkörısı naşarlap ketken otbasylardyŋ mälımetın sol qaiyrymdy azamatqa jıberıp tūrdy. Käsıpker özınıŋ sadaqa-kömegın 21250 teŋge türınde ärbır otbasynyŋ esepşotyna audaryp otyrdy.
Qūran ılımıne süiengen būl qaiyrymdylyq şaranyŋ maŋyzy zor. Feisbuktegı belsendı top keibır azyq-tülık taratuşylar siiaqty adamdarmen tıkelei bailanysta bolǧan joq, jūqpaly aurudyŋ taraluyn jedeldetetın bır jerge adamdardyŋ jinalyp qaluynyŋ qaupın tudyrmady. Koronavirus ındetı jaiylyp, tūrǧyndardyŋ densaulyǧyna qauıp tönıp tūrǧan tūsta pıtır-sadaqa berudı osy täjıribe negızınde jüzege asyrǧan qūba-qūp.
Qūran ılımıne jäne jaŋarǧan qazaq qoǧamyndaǧy täjıribege süiene otyryp, tömendegıdei tūjyrym jasauǧa bolady.
1. Kedei-kepşık, jetım-jesırler jäne künkörısı qiyndap ketken otbasy müşelerıne pıtır-sadaqa beru mındet emes. Qaita aşyǧyp otyrǧan bala-şaǧasynyŋ auzynan jyryp alyp basqaǧa kömektesu Qūran ılımıne, mūsylmandyqqa qaişy.
2. Bai, däulettı azamattar pıtır-sadaqasyn meşıtke emes, aşyqqan otbasylarǧa bergenı jäne kömektıŋ kölemı 400 teŋgemen şektelmegenı jön. Milliarderler milliondaǧan somadaǧy sadaqa beruıne bolady, şekteu joq.
3. Qūran ılımı boiynşa, pıtır-sadaqa Oraza jäne Qūrban ait kezınde ǧana tartylmaidy, onyŋ merzım aralyǧy körsetılmegen, igı şarany däl qazır, kez kelgen uaqytta bastai berse de bolady.
4. Pıtır-sadaqa azyq-tülık türınde taratylmaǧany, ärbır otbasynyŋ esepşotyna aqşa türınde audarylǧany jön. Būl adamdardyŋ bır jerge toptasuyna, koronavirus ındetınıŋ jaiyluyna kedergı bolady.
Qoǧam belsendılerı men jurnalister özderınıŋ äleumettık jelıdegı paraqşasynda jetım-jesır, kedei-kepşıktıŋ mälımetın jariialap, olarǧa aqşalai berıletın pıtır-sadaqany jetkızuge kömek körsetse, igı ıs bolar edı. Osy ızgı amaldy, igı bastamany qoǧam bolyp qoldap jüzege asyrsaq, halqymyzdyŋ basyna tüsken qiyn kezeŋdı jeŋıldıkpen eŋserıp şyǧamyz. Sonda ǧana ortaǧasyrlyq dümşe dästürden arylyp, Ūly Jaratuşynyŋ kielı Kıtabynda körsetken jolyna tüsemız...
Tūrarbek Qūsaiynov,
"Demos"QB töraǧasy
Foto: aşyq derekközden
