Jyl saıyn Oraza aıy kezinde halyq pitir-sadaqany meshitke aparyp beredi. Orta ǵasyrdaǵy arab jurtynyń dástúri boıynsha qalyptasqan pitir-sadaqa jan basyna 2 kg bıdaı nemese sonyń quny bolyp belgilengen. Qazaqstan musylmandarynyń dinı basqarmasy (QMDB) da osy dástúrden ajyramaı, bıylǵy pitir-sadaqany 400 teńge dep belgiledi. Osy durys pa?
Qasıetti Qurandy orys tiline aýdarǵan qazaqstandyq dintanýshy Serik Rysjanov Oraza men Qurban aıttaǵy sadaqa berý dástúriniń qate ekenin aıtady. Quran boıynsha, kedeı-kepshik, jetim-jesirdiń kúnkórisi úshin beriletin sadaqanyń mólsherin árbir musylman ózi anyqtaıdy, eshqandaı tarıf mindettelmegen (2:219).
Quranda sadaqany meshitke aparyp, moldanyń qolyna berý (nemese jáshikke salý) jóninde jazylmaǵan. Kerisinshe, sadaqanyń jetim-jesirge, kedeılerge, jol azabyn tartyp kele jatqan jolaýshylarǵa tikeleı berilýi qadap aıtylǵan (2:271) (9:60). Eger áleýmettik jaǵdaıy nashar adamdardyń ishinde sadaqa berýshiniń týystary kezdesse, onda ol qaıyrymdylyqty birinshi kezekte solarǵa jasaýy tıis (2:215), (17:26).
Quran ilimine súıengen dintanýshy Serik Rysjanovtyń pikirinshe, «kedeı-kepshik, jetim-jesir, sondaı-aq turmysy nashar otbasy músheleri aldaǵy Oraza aıynda 400 teńgeden pitir-sadaqa berýge mindetti emes. Bul aqylǵa qonymdy sheshim. Kerisinshe, baı, ál-aýqaty jaqsy adamdar kúnkórisi qıyndap ketken otbasylarǵa shama-sharqynsha tikeleı kómek berse, Quranda jazylǵandaı Qudaıdyń rızashylyǵyna bólenedi.
Dárigerlerdiń aıtýynsha, juqpaly indet kezinde adamdar ımmýnıtetin jaqsy deńgeıde ustap turý úshin jıi tamaqtanǵany jón. Sondyqtan bıyl oraza ustaýshylardyń sany azaıady, olar ózderin kináli sanaýy da múmkin. Munyń da sheshimi Quranda bar. Serık Rysjanovtyń maqalasy men beınebaıanyn basshylyqqa alǵan jýrnalıst Janar Baısemizova túrli sebeppen oraza ustaýǵa múmkindigi joq adamnyń «10 kedeıge tamaq berýi onyń oraza paryzyn óteýine jatady» dep buǵan deıin pikir aıtqan.
https://m.alashainasy.kz/din_islam/janar-baysemzova-ramazanda-br-ay-boyyi-oraza-tutu-kuranda-123616/
Sondyqtan oraza paryzyn óteýdiń bir tásili retinde ony kúnkórisi tómen jandarǵa beriletin kómekpen aýystyrý óte oryndy sheshim.
Eldi koronavırýs indeti jaılap, tótenshe jaǵdaı jarııalanyp, keıbir eldi mekender karantınge jabylǵan tusta kónkórisi qıyndaǵan otbasylarǵa tikeleı kómekti qalaı berýge bolady?
Bul suraqtyń jaýabyn Feısbýk áleýmettik jelisindegi Ómir Shynybekuly, Sarash Qońyrbaev, Serikjan Biláshuly, Toqtar Jaqash, Oraz Álimbekov syndy ozyq oıly azamattardyń áreketinen kóremiz. Olar koronavırýsqa baılanysty tótenshe jaǵdaı jarııalaǵan tusta tabysynan aıyrylyp, kúnkórisi qıyndaǵan, ashyqqan 250 otbasynyń árqaısysyna 21250 teńgeden kómek berdi. Olar ortaǵasyrlyq túsiniktegi moldalar sekildi aqshany ózderine jınaǵan joq. Qınalǵan otbasylarǵa sadaqa-kómek bere alatyn birneshe kásipkerdi (esimin atamaýdy ótingen) taýyp, kúnkórisi nasharlap ketken otbasylardyń málimetin sol qaıyrymdy azamatqa jiberip turdy. Kásipker óziniń sadaqa-kómegin 21250 teńge túrinde árbir otbasynyń esepshotyna aýdaryp otyrdy.
Quran ilimine súıengen bul qaıyrymdylyq sharanyń mańyzy zor. Feısbýktegi belsendi top keıbir azyq-túlik taratýshylar sııaqty adamdarmen tikeleı baılanysta bolǵan joq, juqpaly aýrýdyń taralýyn jedeldetetin bir jerge adamdardyń jınalyp qalýynyń qaýpin týdyrmady. Koronavırýs indeti jaıylyp, turǵyndardyń densaýlyǵyna qaýip tónip turǵan tusta pitir-sadaqa berýdi osy tájirıbe negizinde júzege asyrǵan quba-qup.
Quran ilimine jáne jańarǵan qazaq qoǵamyndaǵy tájirıbege súıene otyryp, tómendegideı tujyrym jasaýǵa bolady.
1. Kedeı-kepshik, jetim-jesirler jáne kúnkórisi qıyndap ketken otbasy múshelerine pitir-sadaqa berý mindet emes. Qaıta ashyǵyp otyrǵan bala-shaǵasynyń aýzynan jyryp alyp basqaǵa kómektesý Quran ilimine, musylmandyqqa qaıshy.
2. Baı, dáýletti azamattar pitir-sadaqasyn meshitke emes, ashyqqan otbasylarǵa bergeni jáne kómektiń kólemi 400 teńgemen shektelmegeni jón. Mıllıarderler mıllıondaǵan somadaǵy sadaqa berýine bolady, shekteý joq.
3. Quran ilimi boıynsha, pitir-sadaqa Oraza jáne Qurban aıt kezinde ǵana tartylmaıdy, onyń merzim aralyǵy kórsetilmegen, ıgi sharany dál qazir, kez kelgen ýaqytta bastaı berse de bolady.
4. Pitir-sadaqa azyq-túlik túrinde taratylmaǵany, árbir otbasynyń esepshotyna aqsha túrinde aýdarylǵany jón. Bul adamdardyń bir jerge toptasýyna, koronavırýs indetiniń jaıylýyna kedergi bolady.
Qoǵam belsendileri men jýrnalıster ózderiniń áleýmettik jelidegi paraqshasynda jetim-jesir, kedeı-kepshiktiń málimetin jarııalap, olarǵa aqshalaı beriletin pitir-sadaqany jetkizýge kómek kórsetse, ıgi is bolar edi. Osy izgi amaldy, ıgi bastamany qoǵam bolyp qoldap júzege asyrsaq, halqymyzdyń basyna túsken qıyn kezeńdi jeńildikpen eńserip shyǵamyz. Sonda ǵana ortaǵasyrlyq dúmshe dástúrden arylyp, Uly Jaratýshynyń kıeli Kitabynda kórsetken jolyna túsemiz...
Turarbek Qusaıynov,
"Demos"QB tóraǵasy
Foto: ashyq derekkózden
