كوروناۆيرۋس بارىنە بەلگىسىز جانە قاۋىپتى جاۋ بولىپ قالا بەرمەك. قازىرگى داعدارىس جاعدايىندا، ەگەر كىمدە-كىم «مىقتى» جانە «ءالسىز» دەگەن ستاتۋس ءۇشىن تالاسسا، ۇلكەن جەتىستىككە جەتۋى ەكىتالاي. وسى قيىن-قىستاۋ ۋاقىتتا ادامزات ءوز ءومىرى ءۇشىن قاتال دا قىمبات باعانى تولەۋدە، ول ءۇشىن بولاشاقتا "بىرەۋلەر" تاريحي جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلادى.
1 ساۋىردە وپەك + مۇناي ءوندىرۋدى ازايتۋ تۋرالى كەلىسىمدى توقتاتتى. جاي عانا توقتاماي الەمدىك نارىقتاعى مۇناي باعاسى ءۇشىن بارلىق جاعىمسىز رەكوردتاردى جويعان جاعدايدا توقتادى. پروتسەستى باقىلاۋدى جوعالتتى. ونىڭ ناقتى دالەلدەرى جوق، تەك اۋىزەكى اڭگىمەلەر عانا ايتىلۋدا، ولاردىڭ ارقايسىسىن اشىپ، تالداۋعا تۋرا كەلەدى، ونىڭ ءوزى قازىر اشىقتىقتىڭ جوقتىعىنان قيىن بولۋدا.
رەسەي ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ باسشىسى الەكساندر نوۆاك مۇناي سوعىسىنىڭ كەزىندە ەشكىم مۇنايعا سۇرانىستىڭ بۇرىن-سوڭدى بولماعان تومەندەۋىنە اكەلەتىن پاندەميا كۇتپەگەنىن ايتتى. نوۆاكتىڭ ايتۋىنشا، «وپەك + اليانسىنداعى ءوندىرىستىڭ كۇتىلەتىن تومەندەۋىنەن ون ەسە كوپ» جانە «باعانىڭ تومەندەۋىنە اسەر ەتكەن نەگىزگى فاكتور بۇكىل الەمدە كوروناۆيرۋستىڭ تارالۋى جانە ۇكىمەتتەردىڭ ەكونوميكالىق بەلسەندىلىكتى شەكتەۋ بويىنشا بۇرىن-سوڭدى بولماعان شارالارىمەن بايلانىستى».
بۇدان شىعاتىن قورىتىندى: پاندەميامەن كۇرەس ءبىرىنشى كەزەكتەگى ماسەلە جانە ادامزاتتىڭ وسى شايقاستاعى جەڭىسى عانا مۇناي نارىعىنداعى جانە بۇكىل الەمدىك ەكونوميكاداعى جاعدايدى وزگەرتە الادى. ياعني، «مۇناي سوعىسى» دەپ ات قويىپ، ايدار تاققان مەملەكەتتىك مۇددەلەر، سونداي-اق ولارمەن بىرگە جۇرەتىن سىرتقى فاكتورلار مەن جاعدايلار باسقا مىندەتتەرمەن الماستىرىلا باستادى. نەگىزگى قاتەردى جويۋ ءۇشىن ءوزارا ارەكەتتەسۋدىڭ ءتيىمدى قۇرالدارى مەن تەتىكتەرىن ىزدەۋ قاجەت ەدى. مۇنداي شارالارعا ەشكىم دايىن بولمادى.
اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ «ءدال وسى ساتتە» «مۇناي سوعىسىنا» ارالاساتىنىن جانە رەسەي مەن ساۋد ارابياسىنا جاعدايدى وزگەرتۋ ءۇشىن قىسىم جاساي الاتىنىن مالىمدەگەندە، ۆاشينگتون تەك ارالاسىپ قانا قويماي، وقيعالاردىڭ بارىسىن باقىلاپ وتىراتىن سياقتى بولدى. وسىعان بايلانىستى امەريكاندىق The Wall Street Journal باسىلىمى ترامپ ەر-ريادتى رەسەيگە قارسى «ەكىنشى سوققى» دايىنداپ، «مۇناي سوعىسىنا» بارۋعا يتەرمەلەگەن نۇسقاسىن العا تارتتى.
ءبىرىنشىسى Nord Stream 2 گاز قۇبىرىنا قاتىستى سانكتسيالار تۇرىندە ءوتتى. ەكىنشىسى: مۇناي ءوندىرىسى تۋرالى ويىن. مۇناي كىرىسى رەسەي مەملەكەتتىك بيۋدجەتىنىڭ 40% قامتاماسىز ەتەتىندىگىن ەسكەرە وتىرىپ، پۋتين رەجيمىنىڭ تۇراقتىلىعىنا تىكەلەي قاۋىپ توندىرەدى. سونىمەن بىرگە، The Wall Street Journal اق ءۇي تاقتاتاس ءوندىرىسىن قۇربان ەتۋگە تاكتيكالىق ماقساتتا دايىن ەكەنىن ايتادى. بەرليننىڭ عىلىم جانە ساياسات قورىنىڭ (SWP) ساراپشىسى يانيس كلۋگە «تاقتاتاس ءوندىرىسى توقتامايدى، ءوندىرىس قاجەتتى جاعدايلارمەن قامتاماسىز ەتىلەدى ». ول سونداي اق رەسەيمەن ۇزاق مەرزىمدى گەوساياسي مۇددەلەس «ۆەنەسۋەلا مەن يراندى قۇربان ەتۋگە» شاقىردى.
مۇنداي پايىمداۋدىڭ قيسىنى ساۋد ارابياسىنىڭ كارتوچكاسى ويناتىلىپ، ەر-ريادتىڭ ىقتيمال سوققىعا ۇشىراعانىن بىلدىرەدى. مۇناي نارىقتارىنداعى تۇراقتاندىرۋ تۋرالى ساۋديالىقتار مەن ماسكەۋمەن تەلەفون ارقىلى سويلەسكەن ترامپ بولدى. ال اق ۇيدە امەريكاندىق مۇناي سالاسىنىڭ باسشىلارىمەن بولعان كەزدەسۋدە ول جاقىندا رەسەي مەن ساۋد ارابياسىنىڭ باسشىلارىمەن سويلەسكەنىن جانە ەكى ەل بىرنەشە كۇن ىشىندە كەلىسىمشارتقا قول جەتكىزۋگە بولاتىندىعىن، بۇل ءوندىرىستى ازايتىپ، قىمباتتاۋىنا ىقپال ەتەتىنىن ايتتى. الايدا، امەريكاندىق ساراپشىلار نازار اۋداردعان جايت جاقىندا مۇناي باعاسىنىڭ قىسقا مەرزىمدى ءوسۋى ەكى فاكتورمەن بايلانىستى بولدى: ترامپتىڭ مالىمدەمەسى جانە قىتاي ءوزىنىڭ ستراتەگيالىق قورلارى ءۇشىن شيكى مۇنايدى ساتىپ الۋدى تەزدەتىپ جىبەردى. بۇل كەزدە، ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، «رەتسەسسيا امەريكاندىق ەكونوميكانى باسىپ وزدى» جانە پاندەميا جۇزدەگەن مىڭ ادامنىڭ ءومىرىن الۋى ونىڭ قانشا ۋاقىتقا سوزىلاتىنىنا بايلانىستى بولادى.
قازىرگى جاعدايدىڭ بىرەگەيلىگى مىنادا: ترامپتىڭ اقش-رەسەي-ساۋد ارابياسى ۇشتىگىن قۇرۋ نەمەسە وپەك + -ءتىڭ مۇناي سەكتورىنداعى قىزمەتىن قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى يدەياسى جۇزەگە اسىرىلسا دا، مۇناي ءوندىرىسىن ازايتۋ جانە الەمدەگى نارىقتىق جاعدايدى قالىپقا كەلتىرۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول جەتكىزۋگە ءبىراز ۋاقىت كەتەدى. سوندىقتان ساياساتكەرلەردىڭ ەنەرگەتيكالىق نارىقتى تۇراقتاندىرۋ ماقساتىندا تالقىلاۋعا جانە ىنتىماقتاستىققا دايىن ەكەندىگى تۋرالى مالىمدەمەلەرى قاراپايىم ساياسي ساياساتتان بولەك شىعۋدا. ەشبىر مەملەكەتتە قيىن جاعدايدان شىعۋدىڭ ناقتى جوسپارى جوق. قاراما-قايشىلىق تۋدىرمايتىن نارسە : كۇن سايىن جانە اي سايىن قۇلدىراۋ ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ جانە جالپى الەمدىك ەكونوميكانىڭ كولەمىن ازايتادى جانە سوعان بايلانىستى ، جۇمىسسىزدىقتى، دەپرەسسيانى جانە ءسۋيتسيدتى كۇشەيتەدى. فرايبۋرگ مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى گەرد انتەستىڭ ايتۋىنشا، «بۇگىندە ءبارى دارىگەرلەر جايلى جازۋدا. ساياساتكەرلەر مەن ەكونوميستەر تۋرالى ەمەس». ولاردىڭ ايتۋىنشا كارانتين ەكى اپتاعا سوزىلمايدى، جازعا دەيىن، جىل سوڭىنا دەيىن نەمەسە ەكى-ءۇش جىلعا دەيىن بولۋى مۇمكىن دەيدى.
كوروناۆيرۋس بەلگىسىز جانە بارىنە قاۋىپتى جاۋ بولىپ قالا بەرەدى. ونىمەن سوعىس مۇناي كەن ورىندارىندا ءجۇرىپ جاتقان جوق. بۇگىنگى كۇنى نوۆاكتىڭ وسى باعىتتاعى كەز-كەلگەن كەلىسسوزدەردىڭ پايداسىزدىعىن بىلدىرەتىنى جايلى مالىمدەمەسى كەزدەيسوق ەمەس. ال ساۋد ارابياسى كەلىسىمگە قاتىسۋشى ەلدەردى مۇناي ءوندىرىسىن ازايتۋعا شاقىرىپ، «مۇناي نارىقتارىنداعى قاجەتتى تەپە-تەڭدىكتى قالپىنا كەلتىرەتىن ءادىل كەلىسىمگە جەدەل قول جەتكىزۋگە» شاقىردى. راس، ەر-رياد بۇل شەشىمدى «ترامپتىڭ جانە اقش-تاعى دوستارىنىڭ وتىنىشىنە قۇرمەتپەن قاراۋ» رەتىندە ۇسىنىپ وتىر. مۇنداي جاعدايدا بارلىق ەلدەر بىرىگىپ ارەكەت ەتۋى كەرەك، ويتكەنى قازىرگى داعدارىس جاعدايىندا مۇنايدىڭ تومەن باعاسى باستى ماسەلە ەمەس جانە بۇل سالادا ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتۋ ءۇشىن جالعىز مەملەكەتكە ەكىتالاي. قازىرگى قيىن-قىستاۋ ۋاقىتتا ادامزات ءوز ءومىرى ءۇشىن قاتال دا قىمبات باعانى تولەۋدە، ول ءۇشىن بولاشاقتا "بىرەۋلەر" تاريحي جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلادى.
ستانيسلاۆ تاراسوۆ،"تسا"
دايىنداعان وڭعار قابدەن
