جۋرناليست قانات تىلەۋحاننىڭ «جاس الاش» گازەتىنىڭ يۋتۋب كانالىندا جاس ساياساتتانۋشى، شالقار نۇرسەيىتتەن العان سۇحباتى جاريالاندى. اتالعان سۇحباتتا بيىلعى بيلىكتىڭ اۋىسۋى مەن ارىستاعى وقيعا سىندى ەڭ ماڭىزدى ماسەلەلەر كوتەرىلگەن. ءبىز سولاردىڭ كەيبىرىنە توقتالىپ وتسەك...
شالقار نۇرسەيىتتىڭ ايتۋىنشا، كوپبالالى انالاردىڭ الاڭعا شىعۋى بيلىك ءۇشىن وتە ۇلكەن «سيگنال» بولدى. ءتىپتى بيلىك مۇنى رەۆوليۋتسيا الدىنداعى بەلگى رەتىندە قابىلداعان كورىنەدى.
«بيلىك بالا-شاعاسىنىڭ جانىندا الاڭسىز سەريال كورىپ وتىرعان انالار كوشەگە شىعادى دەپ ويلاعان جوق. الايدا كەدەيشىلىكتەن شارشاعان انالار جوعارى لاۋازىمدى – توقاەۆ، نازارباەۆتىڭ اتىن اتاپ، تالاپ قويدى. بۇل - ادامداردىڭ دەموكراتيالىق قۇقىقتارىن قورعاۋدان باسقا جولى قالماعانىنىڭ بەلگىسى. سايلاۋ ارقىلى نەمەسە بەيبىت ميتينگكە شىعىپ، ءتىپتى بولماسا ارىز جازىپ ءوزىنىڭ تالاپتارىن ورىنداتۋدىڭ مۇمكىنشىلىكتەرى بولماعان سوڭ حالىق الاڭعا شىقتى. جالپى ميتينگىگە شىعۋ ءبىزدىڭ قوعامداعىداي «قۇبىجىق» نارسە بولماۋى كەرەك. قۋانىشىمىزعا قاراي، كۇن وتكەن سايىن الاڭعا شىعۋ قالىپتى دۇنيەگە اينالىپ بارادى»، – دەيدى ول.
حالىقتىڭ 95 پايىزى قالت-قۇلت ەتىپ ءومىر ءسۇرىپ جاتىر
سونداي-اق، ول بيلىكتىڭ 21 مىڭ تەڭگە بەرىپ حالىقتىڭ نارازىلىعىن باسامىز دەگەنى – ۋاقىتشا شارا ەكەنىن ەسكەرتتى. ويتكەنى ءبىزدىڭ ەلدە مىڭداعان كوپبالالى اتا-انالار بار.
«بيلىك كەزىندە «جەر كولەمى الەمدە 9 ورىن الاتىن مەملەكەتتىڭ حالىق سانى كوپ بولۋى كەرەك» دەپ حالىقتى كوپبالالى بولۋعا ۇندەدى. ءتىپتى شەت ەلدەگى قانداستارىمىزدى ەلگە شاقىراتىن باعدارلامالار دا قابىلدادى. بيلىكتىڭ وسىنداي سوزىنە سەنگەن ازاماتتار وتباسىن قۇرىپ، بالالى-شاعالى بولدى. ياعني، بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسىندا «ءبىز سەنىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەڭدى شەشەمىز. ال سەندەر بىزگە ساياسي تالاپ قويمايسىڭدار» دەگەن بەيرەسمي كەلىسىم بولدى. بيلىك ءوزىنىڭ بەرگەن ۋادەسىن ورىنداماعان سوڭ حالىق ساياسي تالاپتارىن قويۋعا كوشتى. سەبەبى حالىق ساياسي تالاپ قويماسا، الەۋمەتتىك كومەكتىڭ كورسەتىلمەيتىنىن ءتۇسىندى. الايدا بيلىكتىڭ كوپبالالى وتباسىلارعا 21 مىڭ تەڭگە بەرىپ جاعدايدى تۇراقتاندىرامىز دەۋى ۋاقىتشا دۇنيە. مۇنى بيلىكتىڭ ءوزى جاقسى ءتۇسىنىپ وتىر. قازىرگى تاڭدا مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىڭ 55 پايىزى الەۋمەتتىك قولداۋعا كەتەدى. بۇل ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ازاماتتارىنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنىڭ وتە تومەن ەكەنىن كورسەتەدى. بيىل حالىقارالىق زەرتتەۋ ورتالىعى «قازاقستاننىڭ جالپى بايلىعىنىڭ 55 پايىزى 165 اداممنىڭ ەنشىسىنە» دەپ مالىمدەمە جاساعان. ال جىلدىق تابىسى 10 مىڭ اقش دوللاردان از ادامداردىڭ سانى 11-11,5 ميلليون ەكەن. ياعني، بۇل ەڭبەككە جارامدى 4 ميلليون ادامنىڭ 95 پايىزى قالت-قۇلت ەتىپ ءومىر ءسۇرىپ جاتىر دەگەن ءسوز»، – دەيدى ساياساتتانۋشى.
ءماجىلىس سايلاۋى ءادىل وتپەسە رەۆوليۋتسيا بولۋى مۇمكىن
بيىلعى كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىنان كەيىن حالىق قوعام بەلسەندىلەرىنە سەنۋدەن قالدى. ءامىرجان قوسانوۆتىڭ ساتقىندىعىنان كەيىن قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق پارتياسى، «ويان قازاقستان» جانە «رەسپۋبليكا» سياقتى قوعامدىق ۇيىمدارىنىڭ جەتەكشىلىگىنە كۇمانمەن قارايتىنى جاسىرىن ەمەس. بۇل سەنىمسىزدىكتىڭ سالدارى قايدا الىپ بارۋى مۇمكىن؟
«سەنىمسىزدىك جايلاعان باسقا ەلدەردىڭ پراكتيكاسىنا قارايتىن بولساق، مۇنىڭ ارتى جاقسىلىققا اپارمايدى. سەنىمسىزدىك مەملەكەتتىك توڭكەرىسكە الىپ كەلىپ، بىرنەشە جىلعا ەلدىڭ دامۋىن تەجەۋى مۇمكىن. سونداي-اق ەكونوميكاعا ۇلەس قوساتىن ازاماتتاردىڭ ەلدى تاستاپ، شەت ەلگە كوشۋى ءبىزدى قيىن جاعدايعا تىرەيدى. ەڭ قورقىنىشتىسى، ەلدە تۇراقسىزدىق جايلاسا، حالىقتىڭ جاپپاي بوسىپ كەتۋى عاجاپ ەمەس. ءبىر قاراعاندا، مەن قورقىنىشتى ءفيلمنىڭ ستسەناريىن ايتىپ وتىرعان سەكىلدىمىن. بىراق بۇل بولۋى مۇمكىن جاعدايلاردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. ايتسە دە بيلىكتە ازاماتتاردىڭ سەنىمىن ارتتىراتىن ەۆوليۋتسيالىق جول بار. ول – الدا كەلە جاتقان ءماجىلىس سايلاۋىن ادىلەتتى تۇردە وتكىزۋ بولماق. بىراق بيلىك پروپورتسيونالدىق ەمەس، ماجوريتارلىق سايلاۋ جۇيەسى ارقىلى ءماجىلىستى جاساقتاۋى كەرەك. بيلىك پارتياعا تاۋەلسىز ازاماتتاردى سايلاۋعا قاتىستىرۋعا مۇمكىندىك بەرۋى كەرەك»، – دەيدى ول.
جاس ساياساتتانۋشى – شالقار نۇرسەيىتتىڭ ءمىردىڭ وعىنداي ويلارى كوپشىلىكتى ءتانتى ەتتى. بۇعان دەيىن «قازاق ءتىلدى ساياساتتانۋشىلارىنىڭ ىشىندە دوسىم ساتپاەۆ سەكىلدى ازاماتتار نەگە جوق؟» دەپ ويلاۋشى ەدىك. شالقار نۇرسەيىت بيلىكتىڭ اقشاسىنا الدانىپ قالماسا، دوسىم ساتپاەۆ سەكىلدى اۋزى دۋالى ساياساتتانۋشى بولعالى تۇر.
سەرىك جولداسباي
«ادىرنا»
ۇلتتىق پورتالى
