Jýrnalıst Qanat Tileýhannyń «Jas alash» gazetiniń ıýtýb kanalynda jas saıasattanýshy, Shalqar Nurseıitten alǵan suhbaty jarııalandy. Atalǵan suhbatta bıylǵy bıliktiń aýysýy men Arystaǵy oqıǵa syndy eń mańyzdy máseleler kóterilgen. Biz solardyń keıbirine toqtalyp ótsek...
Shalqar Nurseıittiń aıtýynsha, kópbalaly analardyń alańǵa shyǵýy bılik úshin óte úlken «sıgnal» boldy. Tipti bılik muny revolıýııa aldyndaǵy belgi retinde qabyldaǵan kórinedi.
«Bılik bala-shaǵasynyń janynda alańsyz serıal kórip otyrǵan analar kóshege shyǵady dep oılaǵan joq. Alaıda kedeıshilikten sharshaǵan analar joǵary laýazymdy – Toqaev, Nazarbaevtyń atyn atap, talap qoıdy. Bul - adamdardyń demokratııalyq quqyqtaryn qorǵaýdan basqa joly qalmaǵanynyń belgisi. Saılaý arqyly nemese beıbit mıtıngke shyǵyp, tipti bolmasa aryz jazyp óziniń talaptaryn oryndatýdyń múmkinshilikteri bolmaǵan soń halyq alańǵa shyqty. Jalpy mıtıngige shyǵý bizdiń qoǵamdaǵydaı «qubyjyq» nárse bolmaýy kerek. Qýanyshymyzǵa qaraı, kún ótken saıyn alańǵa shyǵý qalypty dúnıege aınalyp barady», – deıdi ol.
Halyqtyń 95 paıyzy qalt-qult etip ómir súrip jatyr
Sondaı-aq, ol bıliktiń 21 myń teńge berip halyqtyń narazylyǵyn basamyz degeni – ýaqytsha shara ekenin eskertti. Óıtkeni bizdiń elde myńdaǵan kópbalaly ata-analar bar.
«Bılik kezinde «Jer kólemi álemde 9 oryn alatyn memlekettiń halyq sany kóp bolýy kerek» dep halyqty kópbalaly bolýǵa úndedi. Tipti shet eldegi qandastarymyzdy elge shaqyratyn baǵdarlamalar da qabyldady. Bıliktiń osyndaı sózine sengen azamattar otbasyn quryp, balaly-shaǵaly boldy. Iaǵnı, bılik pen halyqtyń arasynda «Biz seniń áleýmettik máseleńdi sheshemiz. Al sender bizge saıası talap qoımaısyńdar» degen beıresmı kelisim boldy. Bılik óziniń bergen ýádesin oryndamaǵan soń halyq saıası talaptaryn qoıýǵa kóshti. Sebebi halyq saıası talap qoımasa, áleýmettik kómektiń kórsetilmeıtinin túsindi. Alaıda bıliktiń kópbalaly otbasylarǵa 21 myń teńge berip jaǵdaıdy turaqtandyramyz deýi ýaqytsha dúnıe. Muny bıliktiń ózi jaqsy túsinip otyr. Qazirgi tańda memlekettik bıýdjettiń 55 paıyzy áleýmettik qoldaýǵa ketedi. Bul bizdiń elimizdiń azamattarynyń áleýmettik jaǵdaıynyń óte tómen ekenin kórsetedi. Bıyl halyqaralyq zertteý ortalyǵy «Qazaqstannyń jalpy baılyǵynyń 55 paıyzy 165 adammnyń enshisine» dep málimdeme jasaǵan. Al jyldyq tabysy 10 myń AQSh dollardan az adamdardyń sany 11-11,5 mıllıon eken. Iaǵnı, bul eńbekke jaramdy 4 mıllıon adamnyń 95 paıyzy qalt-qult etip ómir súrip jatyr degen sóz», – deıdi saıasattanýshy.
Májilis saılaýy ádil ótpese revolıýııa bolýy múmkin
Bıylǵy kezekten tys prezıdent saılaýynan keıin halyq qoǵam belsendilerine senýden qaldy. Ámirjan Qosanovtyń satqyndyǵynan keıin Qazaqstannyń demokratııalyq partııasy, «Oıan Qazaqstan» jáne «Respýblıka» sııaqty qoǵamdyq uıymdarynyń jetekshiligine kúmánmen qaraıtyny jasyryn emes. Bul senimsizdiktiń saldary qaıda alyp barýy múmkin?
«Senimsizdik jaılaǵan basqa elderdiń praktıkasyna qaraıtyn bolsaq, munyń arty jaqsylyqqa aparmaıdy. Senimsizdik memlekettik tóńkeriske alyp kelip, birneshe jylǵa eldiń damýyn tejeýi múmkin. Sondaı-aq ekonomıkaǵa úles qosatyn azamattardyń eldi tastap, shet elge kóshýi bizdi qıyn jaǵdaıǵa tireıdi. Eń qorqynyshtysy, elde turaqsyzdyq jaılasa, halyqtyń jappaı bosyp ketýi ǵajap emes. Bir qaraǵanda, men qorqynyshty fılmniń senarıin aıtyp otyrǵan sekildimin. Biraq bul bolýy múmkin jaǵdaılardyń biri bolyp sanalady. Áıtse de bılikte azamattardyń senimin arttyratyn evolıýııalyq jol bar. Ol – alda kele jatqan Májilis saılaýyn ádiletti túrde ótkizý bolmaq. Biraq bılik proporıonaldyq emes, majorıtarlyq saılaý júıesi arqyly Májilisti jasaqtaýy kerek. Bılik partııaǵa táýelsiz azamattardy saılaýǵa qatystyrýǵa múmkindik berýi kerek», – deıdi ol.
Jas saıasattanýshy – Shalqar Nurseıittiń mirdiń oǵyndaı oılary kópshilikti tánti etti. Buǵan deıin «Qazaq tildi saıasattanýshylarynyń ishinde Dosym Satpaev sekildi azamattar nege joq?» dep oılaýshy edik. Shalqar Nurseıit bıliktiń aqshasyna aldanyp qalmasa, Dosym Satpaev sekildi aýzy dýaly saıasattanýshy bolǵaly tur.
Serik Joldasbaı
«ADYRNA»
ulttyq portaly
