جەرىمىزدىڭ ۇلان-اسىر بايلىعى الەمگە ايان. اۋزىمىزدىڭ ىرىس-نەسىبەسى كىم-كىمدى دە قىزىقتىرعانداي. تەك سونى توگىپ-شاشپاي، جونىمەن جاراتا الساق بولعانى. رۋحاني داۋلەتتەن دە كەندە ەمەسپىز. ەڭ باستىلارى – ءسوز، اۋەز، مياسكەرلىك. تاعدىر مەنىڭ ماڭدايىما كوزىمدى اشپاي جاتىپ، بۇل ۇشەۋىنىڭ دە ەڭ ءبىر شىدەر ۇزگەن دۇلدۇلدەرىن كورىپ قالۋدى جازىپتى. سوعىس جىلدارىندا اتىراۋ تەڭىزىنىڭ شىعىس جاعاسىنداعى ءبىر ايلاققا كومىر تاسيتىن تار تاباندى جول وتەتىن قاپى دەيتىن اڭعاردىڭ بويىندا دۇنيە جاراتىلىپ، سۋ اققالىدان بەرمەن قاراي شەجىرە شەرتەتىن تۇمەن اقىننىڭ ۇيىمەن بىرگە وتىرىپپىز. سونداعى جەر قازبالارىمىزدىڭ ورىندارى شۇقىرايىپ ءالى جاتىر. 1945 جىل. مامىر. جەتىنشى شاحتا دەپ اتالاتىن كومىر كەنىشىنىڭ قاسىنداعى كونە اەرودرومنىڭ شىعىس جاعى. بۇلتيعان قىزارىڭقى قاسپاق توبەنىڭ ماڭى. ىزعىنداي حالىق. جەڭىس تويى. ءدۇيىم جۇرتتىڭ الدىندا تارلان اقىن ساتتىعۇل تەبىرەنە جىر تولعادى. سول ارادان ونشا قاشىق ەمەس، سەگىزىنشى شاحتانىڭ جەلكەسىندەگى قۇماق جولدىڭ باسىندا وتكەن ءبىر تويدا تايپالعان جورعانىڭ ۇستىندە كەلە جاتقانداي راحاتتانا تەڭسەلىپ وتىرىپ، تاڭدى تاڭعا ۇرىپ، قۇيقىلجىتا قيسسا سوققان ايگىلى جانجىگىت جىرشىنى تىڭدادىم.ء بىر كەزدە تاراس شەۆچەنكو سۇقتانىپ سۋرەتىن سالعان اتام زامانعى اپاجار قۇدىعىنىڭ ىرگەسىندەگى الاباجاق ادىراسپاندى وي. ەرتەلى-كەش ەسىگى بوسامايتىن ەڭسەگەي قوڭىر ءۇي. ەرتەگىنىڭ كولتاۋىسارىنداي كولبەپ جاتىپ الىپ، ۇرتىن تومپايتىپ، ءۇستى-ۇستىنە وت ۇرلەپ، پىس-پىس ەتكەن كۇمپيمە قارا كورىكتىڭ الدىندا مازداي قوزداعان قىزىل شوققا شىمشۋىرعا تىستەتىپ تەمىر تاباقشا ۇستاپ، شىجىلداتىپ كۇمىس بالقىتىپ، كوز مايى تاۋسىلعانشا سىعىرايا قاراپ، ورنەك سالىپ، سىركە جۇگىرتىپ، ساقينا، بىلەزىك، جۇزىك سوققان ايتۋلى كۇمبەتباي زەرگەردىڭ ونەرىن قىزىقتادىم. ۇشتاعانداعى تاستان ءتۇيىن تۇيگەن نازار ءومىرۇلىنىڭ تالاي رەت قولىن الدىم. بالالارىمەن بىرگە وقىدىم. ولار جاساۋلاعان جۇمىرتقاداي اق وتاۋ بۇگىندە كورگەندەردىڭ كوز جاۋىن الىپ، استاناداعى پرەزيدەنتتىڭ مادەنيەت ورتالىعىندا تۇر.
ال ادەمى اۋەز… كۇمبىرلەگەن كۇي… ازەلگى رۋحاني ىرزىعىم. بەسىكتە جاتقانىمدا تۇسىمدا ۇكىلى دومبىرا ءىلۋلى تۇرىپتى. قارشادايىنان اتاقتى وسكىنباي كۇيشىگە ەرىپ، ونەر قۋىپ، اۋالانىپ وتكەن اكەم جارىقتىق ونى قاشان يىعىنا مىلتىق اسىنتىپ، مايدانعا اتتاندىرعانشا قولىنان تاستاماپتى. مەن تۋعان كۇنى دە ويىن-ساۋىق ىزدەپ كەتىپ، اۋىلدا بولماپتى. ونىڭ ونەرىنە قانىعىپ ۇلگەرمەگەنىممەن، قۇلاعىمنان پەيىش كومەي، پەرىشتە كوكىرەك قارا دومبىرانىڭ قوڭىر ءۇنى ەشقاشان جىراقتاپ كورگەن ەمەس. سوناۋ سوعىس جىلدارىنداعى ىرگەلەس كورشىمىز، بۇگىندە ەڭبەگى سىڭگەن مادەنيەت قايراتكەرى، بۇكىل ءبىر كۇيشىلەر اۋلەتىنىڭ باباسى قۇلساريەۆ ورىن ەدى. ول كەزدە بالا. جەر تۇبىندەگى مەكتەپتەن جاياۋ-جالپىلاپ جەتكەن بويدا، كۇيى تاسىپ بارا جاتقانداي، دومبىراعا جارماساتىن. تاعى ءبىر كورشىم – كۇنى بويى ءتارتىپ قورعاپ، تابانىنان تاۋسىلاتىن قالمۇحان اعاي. قىزمەتى بىتىسىمەن، ۇيىنە كەلىپ، ءمۋنديرىن شەشىپ، ءتور جاق قابىرعاعا سامساتىپ ءىلىپ قويعان گيتارا، ماندولينا، سكريپكا، گارموندى بىرىنەن سوڭ ءبىرىن قولىنا الىپ، شاي قۇيىپ وتىرعان كەلىنشەگى مەن قاقىرا جاۋلىق قارت اناسىنا تىڭداتىپ، ءان شىرقاپ، اقىرىندا دومبىرا شەرتىپ، كۇي ۇستىنە كۇيدى توكپەلەتىپ بارىپ، بايىزدايتىن. ءبىز قارا دومالاق كورشى بالالار، ونىڭ ءۇيىنىڭ ەسىگى مەن ىرگەسىنە توپىرلاپ، ونەرىن تاماشالايتىنبىز.
مەن وسكەن تاۋشىق بويىنىڭ بارلىق ويىن-ساۋىعىن ءوز قولدارىنان وتكەرەتىن كومسومول، ەرعالي دەيتىن جىگىتتەر دە قاي اسپاپتىڭ دا قۇلاعىندا وينايتىن امبەباپ ونەرپازدار ەدى. زاۋال اۋا كولەڭكەگە جيىلعان كورشى اقساقالداردىڭ ورتاسىنا بارىپ، بالبىراتا كۇي شەرتكەن ورداباەۆ سامالايدى تىڭداعاندا قۇلاق بىتكەننىڭ قۇرىشى قانعانداي ەدى.
قاشانعىنى ەسكە سالاتىن ەجەلگى اۋەندەردى قىستان قالعان مەيىز ءسۇردى تۇمسا بيەنىڭ ساۋمالىنا بۇقتىرىپ، دامدەپ اسقانداي، ابدەن بالبىراتىپ، بارشا ءنارى مەن ءارىن تۇگەل كەلىستىرىپ، بابىنا كەلتىرىپ شەرتۋدە ءبىر كەزدە ماسكەۋ بارىپ ونەر كورسەتكەن يبرايىموۆ شامىعۇل قاريا الدىنا جان سالمايتىن. ونىڭ شاكىرتى جولداسباەۆ مىڭباي كۇي شالعاندا، قاپەلىمدە قۇلاعىڭدى كەسىپ السا دا، بىلمەي قالاتىنسىڭ. يتقارانىڭ “مىسىر پيراميداسىنداي” شوقى-شوقى بوپ يرەكتەلە ءتىزىلىپ جاتقان جال-جال شاعىلدارىنىڭ جەلكەسىندەگى اعال-جاعال ينتەرناتتا وقىپ جۇرگەندە، اق قار-كوك مۇزدا الماتىدان كەلىپ، ونەر كورسەتكەن مۇرات وسكەنباەۆتى العاش كورگەندە كوزىمىز تاس توبەمىزگە شىعىپ، اۋزىمىزدى اشىپ، اڭقيدىق تا قالدىق. ءبىز جايلاعان الا قىردىڭ اتام زامانعى سازدارىن بىلايعى قازاقتىڭ ارعى-بەرگى ساڭلاق كۇيلەرىمەن ۇشتاستىرعان ۇلان-عايىر ورىنداۋشىلىق رەپەرتۋارعا يە الىم ءجاڭبىرشيندى ەسكە العاندا، ەسىڭىزگە شوقان ءۋاليحانوۆ تۇسەدى. ەگەر شوقان ومبىنىڭ كادەت كورپۋسىن بىتىرگەن جورىق وفيتسەرى ەمەس، سوربوننا مەن وكسفورتتى تاۋىسقان كاسىبي وقىمىستى بولعاندا شىعىستانۋ عىلىمىن قانداي قۇلپىرتار بولسا، الىم اعاي دا كاسىبي ونەردىڭ سوڭىنا تۇسكەندە قازاق ساحناسىن سونداي جارقىراتار ەدى-اۋ دەپ ويلايسىڭ. بىراق، ستۋدەنت كەزىندە-اق مامانداردىڭ نازارىن وزىنە اۋدارتىپ، سول كەزدەگى ساحنانىڭ جاس پەرىلەرى رىسباي عابديەۆ، ءازيدوللا ەسقاليەۆ، سەيىلحان قۇسايىنوۆ، بوزداق رزاحانوۆتارمەن ونەر جارىستىرىپ وسكەن اسىل اعا ينجەنەر بولىپ، ماڭعىستاۋدىڭ كەن بايلىعىن يگەرۋگە ەلگە ورالىپ، اينالاسىن اعىل-تەگىل كۇيگە كەنەلتىپ، ارمانسىز شالقىپ جۇرگەندە، اۋا جۇتىپ سەرگيىن دەپ، كوشەگە شىقسا، جاستايىنان كوكىرەگىنە دەرت بولىپ جابىسقان دەمىكپەسى ابايسىزدا ۇستاي الىپ، تىنىس اشاتىن ءدارىسى ۇيدە ۇمىت قالىپ، ويدا جوقتا دەمى تاۋسىلادى. ارماندا وپات بولعان ەسىل ازاماتتىڭ ايانىشتى قازاسى كۇي قاۋىمىن دا ويسىراتا كۇيزەلتىپ كەتەدى. ءبىر جاعىنان، بۇعان دەيىن تەك مۇرات وسكەنباەۆ اقساقالدىڭ ارقاسىندا عانا ونەر الەمىنە ءماشھۇر بولا باستاعان ماڭعىستاۋدىڭ كۇيشىلىك مەكتەبىنىڭ قاقپاسى قايتا جابىلىپ، ەكىنشى جاعىنان، الىم جاڭبىرشين اعاي الدىمەن قولعا العان بار ايماقتارداعى كۇيشىلىك ۇردىستەردىڭ باسىن قوسىپ، بارىنە بىردەي جەتىك امبەباپتىق ورىنداۋشىلىق شەبەرلىك تانىتاتىن جاڭا باعىتتىڭ جولى قىرقىلىپ قالعانداي كورىنەدى. الايدا، ات تۇياعىن تاي باسار دەگەندەي، الەكەڭنىڭ جولىن قۋىپ، ءارى كۇيشى، ءارى جۋرناليست، ءارى ينجەنەر بولىپ ءوسىپ كەلە جاتقان ءىنىسى سەرجان شاكىراتوۆ ەسكە ءتۇسىپ، ءۇمىت وتى قايتا شوقتانادى. مىنە، وسىلاي بالا جاستان قازاق كۇيىنىڭ ۋىزىنا مەيلىنشە كەنەلىپ وسكەن مەن كەيىن دە تالاي ساڭلاقتى ءوز كوزىممەن كورىپ، ءوز قۇلاعىممەن تىڭدادىم. تالايىمەن ەتەنە تانىسىپ، ەمەن-جارقىن ارالاسىپ كەتتىم. ايگىلى قالي جانتىلەۋوۆ، نۇرعيسا تىلەنديەۆ، ساميعوللا اندارباەۆ، مىرزاعۇل پاناەۆتاردىڭ ونەرلەرىنە ءوز تورلەرىندە قانىقتىم. ءشامىل ابىلتاەۆ، قارشىعا احمەدياروۆ، ايگۇل ۇلكەنباەۆا، انار مۇزداحانوۆالاردى بالاپان كەزدەرىندە ارقالارىنان قاعىپ، كۇي اسپانىنا قالاي سامۇرىقتاي سامعاپ ۇشقاندارىنا كۋا بولدىم. كاسىبي ساحنادا ەمەس، ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا ەڭبەك ەتكەندىكتەن ءۇش رەت تاۋى شاعىلىپ، كۇدەرىن ابدەن ۇزگەن رىسباي عابديەۆ اياقاستىنان حالىق ءارتىسى اتاعىن العاندا، ءوز قۇلاعىنا ءوزى سەنبەي، ماعان كەلىپ، انىق-قانىعىن ءبىلىپ، بالاشا قۋانعانى الىگە دەيىن كوز الدىمدا.
بۇل تۇرعىدان كەلگەندە، كۇي مەن كۇيشىلەر دۇنيەسىندە ماعان تاڭسىق، ماعان جۇمباق ەشتەڭە جوقتاي. الايدا ساحناعا ۇزاتىلاتىن قالىڭدىقتاي قىزىلدى-جاسىلعا مالىنىپ، ءتۇن ورتاسىندا قىزدى اۋىلدى قىرىنداپ جۇرگەن سۇعاناق بوزبالاداي ۇرلانا باسىپ، سىمپ ەتىپ سەرجان شاكىراتوۆ كىرىپ كەلگەندە بۇيرەگىم بۇلك ەتە قالادى. ءدۇيىم جۇرتتىڭ اراسىندا كەلىنشەگى دە وتىرىپ، ءبارىن كورىپ قويا ما دەپ قىمسىنعانداي، زالعا سىعىرايا ءبىر قاراپ الىپ، الگىندە بۇتارلانعان سەكسەۋىلدىڭ سەرەيگەن كەلتەگىندەي سەكسيىپ تۇرعان وڭ قولىن كەنەت جىلانشا يرەلەڭدەتىپ، تيگەن جەرىنىڭ ءبارىن جالاپ-سۇقتاپ، پەرنە بويلاتىپ، جىلماڭداتا، جورعالاتا جونەلگەندە، قاپەلىمدە كوزبوياۋشىعا تاپ بولىپ اربالىپ قالعانداي، قالاي تاڭدايىمدى قاعىپ، باسىمدى شايقاپ، قاسىمداعى ىزعىنداي حالىقتى تارس ۇمىتىپ، ءوز-وزىمنەن ەلىگىپ بارا جاتقانىمدى سەزبەي قالامىن.
اشەيىندە كوزاينەگى جالتىراپ، اعاش اتقا مىنگەندەي قاقشيىپ، قاۋقيىپ، قاڭعالاقتاپ جۇرەتىن سەرجاننىڭ، قولىنا دومبىرا تيسە بولدى، ايدىن بەتىن قاناتىمەن سيپاي قاشقان اق شاعالاداي ويناق سالىپ قويا بەرەتىن اق سۇيرىك ساۋساقتارىنان كوزىمدى ايىرا المايمىن. سويتسەم، ونىڭ دومبىراشىلىق ونەرىنە ءولىپ-ءوشىپ تاڭعالاتىن ءبىر مەن عانا ەمەس ەكەنمىن. پاريجگە بارعان ساپارلارىنىڭ بىرىندە ەلباسىمىز فرانتسۋز پرەزيدەنتى جاك شيراكتىڭ: “ماڭعىستاۋ دەگەن جەردەن قازاق ارتىستەرى كەلدى. ىشىندە قولىنىڭ قيمىلىنا كوزىڭ ىلەسە المايتىن ءبىر كەرەمەت دومبىراشى بار ەكەن. ونەرىنە ولەردەي قايران قالدىم”، – دەگەنىن ەستىپ، قۋانىپ ايتىپ كەلىپ ەدى. جارايدى، جاك شيراك بۇرىن-سوڭدى مۇندايدى كورمەگەندىكتەن الگىندەي دەپ تاڭدانعان بولسىن دەيىك. مەن ونى كوپتەن بىلەتىندىكتەن ءىش تارتىپ، تاڭداي قاعىپ جۇرگەن-اق بولايىن. ال كادىمگى ءار قازاق بىلەتىن ايگىلى نۇرعيسا تىلەنديەۆ الگى ايتقانىمىزدىڭ ەكەۋى دە ەمەس قوي. ەندەشە، ول دا سەرجاندى تىڭداعاندا ءتىلىن جۇتىپ قويا جازداعان-دى. ول بىلاي بولعان-دى. بىردە الماتى كونسەرۆاتورياسىنىڭ كونتسەرت زالىندا قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى اتاقتى كۇيشىلەر ونەر كورسەتتى. جۇرت اراسىندا ارسالاڭداي كۇلىپ، سامپىلداي سويلەپ، ءماز-ءمايرام بوپ وتىرعان نۇرعيسا اعامىز سەرجان كۇي تارتقاندا اۋزىن اشىپ، قاتتى دا قالدى. كۇيشى ورنىنان تۇرىپ، ساحنا سىرتىنا قايتا بەتتەي بەرگەندە، كومپوزيتور ورنىنان ۇشىپ تۇرا كەلىپ: “اينالايىن، توقتاي تۇر! “ابىلدى” تارتشى!” – دەپ ايقاي سالدى. سەرجان ورنىنا قايتا وتىردى. كۇي بىتكەندە، نۇرعيسا اعا قاسىنداعى مەنى ءتۇرتىپ قالىپ، دۇرديىڭكى ەرىندەرىن اۋەلەتە انتەك ءشۇيىرىپ: “مىناۋىڭ سۇمدىق قوي”، – دەپ، باسىن شايقادى. ارتىنان داستارقان باسىندا اقكوڭىل اعا قاتتى ريزا بولعانىن سەرجاننىڭ وزىنە دە اعىل-تەگىل اقتارىپ ايتىپ جاتتى.
سوعان قاراعاندا، سەرجانعا تاڭعالماۋ ەش مۇمكىن ەمەس سياقتى. ول ءۇشىن ماڭداي شەكەسىن شىتىر جەپ اتاناقتاعان اتان تۇيە اياماي جانشىپ كەتكەن تۇيمە قۇلاق، تومار باس، توپاس بىرەۋ بولۋىڭ كەرەك شىعار.
ول قازىرگى ايتۋلى كۇيشىلەردىڭ رەپەرتۋارىنداعى شىعارمالاردىڭ ءبارىن دە مايىن تامىزىپ تارتىپ بەرە الادى. جانە ولاردى الگىلەردىڭ ەشقايسىسىنا ۇقساتپاي، تەك وزىنشە، سەرجانشا تارتادى. ونىڭ ۇستىنە، قازىرگى كۇيشىلەردىڭ كوبى بىلە بەرمەيتىن تالاي تاڭسىق تۋىندىلاردى دا بىلەدى. ولاردىڭ اراسىندا ماڭعىستاۋ كۇيشىلەرىنىڭ تۇرىكمەن دۋتارشىلارىمەن كۇي جارىستارى، ماڭعىستاۋ، جايىق، ويىل، ارال ورىنداۋشىلارىنىڭ ءبىر-بىرىمەن جەكە-جەكە، توپ-توپ بولىپ ونەر سىناسقان كۇي سايىستارى، اڭىز كۇيلەر توپتامالارى بار… سەرجان ولاردى بىرىنەن سوڭ ءبىرىن وقشانتايدان وق سۋىرعانداي قىلىپ وپ-وڭاي جادىنا ءتۇسىرىپ، قۇيقىلجىتا ويناي جونەلگەندە، ماعان كوزىمىز كورگەن مۇرات، شامىعۇل، رىسباي، الىم، مىرزاعۇلداردى بىلاي قويعاندا، ءبىز كورمەگەن ابىل، قۇلشار، ەسىر، قوشقار، ساۋلەباي، ەسباي، ارال، وسكىنباي، قارتباي، قالداياقتار ءتىرىلىپ كەلىپ، ايىزدارى قانىپ، تاڭعالا تىڭداپ وتىرعانداي كورىنەدى. ويتكەنى، ءوز تۇسىندا ەشكىمگە دەس بەرمەي وتكەن نۇرعيساداي ءدۇلدۇل دومبىراشىنىڭ ءوزى ءدال الگىندەي تاۋسىلا تاڭعالعان ساڭلاق ورىنداۋشىلىق ونەرگە باياعى دۇلدۇلدەر تاڭعالمايدى عوي دەيسىزدەر مە؟ تاڭدانعاندا قانداي! ويتكەنى، سەرجاننىڭ تارتىپ وتىرعانى – سولاردان قالعان قاي-قايداعىنى ەسكە تۇسىرەتىن قايىم كۇيلەر ەدى، كورسەتىپ وتىرعانى – سولاردان قالعان قارالاي كوزىڭدى ارباپ الاتىن عاجايىپ ويىن تەحنيكاسى ەدى.
ال اتالمىش ورىنداۋشىلىق مەكتەپتىڭ ونەرىن تىڭداعاندا كوڭىلىڭدى، كورگەندە كوزىڭدى ەرىكسىز بارلاپ الاتىن ەرەكشە تارتىمدىلىعىنا اتاقتى كينورەجيسسەر گريگوري چۋحراي دا تۇسىندا مەيلىنشە ءتانتى بولعان ەدى… الەم بىلەتىن ايگىلى “قىرىق ءبىرىنشى” ءفيلمىن تۇسىرۋگە كراسنوۆودسك قالاسىنىڭ ماڭىنا بارىپ، قوسىن تىگەدى. ءبىر توي-دۋماندا دومبىرا تارتىپ وتىرعان موسقال سوقىر قازاقتى كورەدى. ادەيىلەپ قوناققا شاقىرىپ، كۇيلەرىن تاسپاعا جازىپ الادى. ارتىنان قايتا وزىنە تىڭداتقاندا، ول ءوز تارتىسىن ءوزى تانىماي، تاعى ءبىر كۇيشى كەلىپ كۇي تارتىپ وتىر ەكەن عوي دەپ قالىپ: “بىزگە بۇلاي تارتۋ قايدا؟! بۇل شاماسى، مەندەي ەمەس، مىقتى كۇيشى بولسا كەرەك. مۇنداي كەرەمەت تۇرعاندا مەنى اۋرەلەمەي-اق قويىڭدار!” – دەپ رۇقسات سۇرايدى. الگى كارىپ كۇيشىنىڭ تاماشا تالانتىمەن قوسا مەيلىنشە يناباتتىلىعىنا قاتتى رازى بولعان چۋحراي ولە-ولگەنىنشە اۋزىنان تاستاماي ايتىپ جۇرەتىن. “قازاق كۇيشىلەرى قانداي فيلوسوف!” – دەپ، تامسانىپ وتىراتىن.
ءفيلمدى كورگەن زەردەلى كورەرمەن بايىرعى ماڭعىستاۋ سازدارى ەكەندىگىن، ولاردىڭ الگى كۇيلەردىڭ وتكەلەگى كوپ قيىن زاماننىڭ باتپانداي اۋىر سالماعىن قالتقىسىز جەتكىزىپ تۇرعانىن بىردەن اڭعارار ەدى.ء يا، تۇسىنە بىلگەن كىسىگە قازاق كۇيلەرى كەڭ دۇنيەنىڭ وزىندەي تىلسىم، شالقار مۇحيتتاي تۇڭعيىق قوي. ول ءدىلىڭىز تۇيسىككەنمەن، ءتىلىڭىز ءتۇسىندىرىپ بەرە المايتىندى دا ايقىنداپ اشىپ بەرە الادى. اقىلىڭىز جەتكەنمەن، باتىلىڭىز جەتپەيتىندى دە ابىرجىماي ايتىپ بەرە الادى. قازاق كۇيلەرى الدەقاشان قاپىسىز ۇعىندىرعانداردى قازاق سوزدەرى الىگە دەيىن جەرىنە جەتكىزىپ ءتۇسىندىرىپ ۇلگەرگەن جوق. تەك سول ءبىر قوڭىر اۋەزدىڭ ار جاعىنداعى اسىل ءمان، اقىق ماعىنانى اينىتپاي ءدال جەتكىزىپ بەرە الاتىن اسقان ورىنداۋشىلىق شەبەرلىك تابىلسا بولعانى. ول – ىلۋدە ءبىر جولىعاتىن سيرەك باقىت. سەرجان سول ساناتتان. ول – تارتىپ وتىرعان اسپابىنىڭ دا، ورىنداپ وتىرعان شىعارماسىنىڭ دا قىرىن، سىرىن، بارلىق بۇگە-شىگەسىن بەس ساۋساعىنداي ءبىلىپ، ەنەسىنىڭ ەمشەگىندە، ۇرپىندە، جەلىنىندە، بۇكىل الپىس ەكى تامىرىندا ەشتەڭە تاستاماي، ەرىنى ىسكەنشە ەپسەپ، تاڭدايى تالعانشا تالماپ، جەلىمدەي جابىسىپ جەبەپ، قادالىپ ەمەتىن قىسىردىڭ تايىنداي قوماعاي، ءبارىن تۇگەل قامتىپ، تۇگەل تاۋىسىپ، قاپى قالمايتىنداي قىپ قاقتاپ، سىعىپ-سارقىپ تارتاتىن قازىمىر ورىنداۋشى. سوندىقتان دا ول ۇستاعان دومبىرا سايراپ، ول تارتقان كۇي جايناپ شىعا كەلەدى. قۇلشاردىڭ، وسكىنبايدىڭ، ەسبايدىڭ ايتىس كۇيلەرىن تىڭداعاندا باعزى تۇرمىستان ءبىر-ءبىر سپەكتاكل كورىپ وتىرعانداي سەزىنەسىڭ. اڭىز كۇيلەر اڭىراپ قويا بەرگەندە اتامزامانعى بابالار ءتىرىلىپ كەپ، ءتىزىلىپ كەپ، جارىسا زار توگە جونەلگەندەي بولادى. “نار يدىرگەندى” تارتقاندا قايىڭ دومبىرا قايىما ىنگەندەي ءوز-وزىنەن قايقاڭداپ ءون بويىڭدى بالبىراتىپ قويا بەرمەي مە؟! شاپ-شاعىن عانا “بوگەلەكتى” الىڭىزشى! دومبىرانىڭ سازىمەن قوسا دومبىراشىنىڭ قولى قالايشا ويناقتاپ، بەت-الپەتى قالايشا قۇيقىلجيدى؟! سەرجان ورىنداعان قاي شىعارما دا تامسانتپاي، تەبىرەنتپەي، تەڭسەلتپەي قويمايدى. مەيلىنشە، تىلسىم ينتەرپرەتاتورلىق تەرەڭدىك. عاجايىپ ورىنداۋشىلىق شەبەرلىك. اسقان ارتيستيزم. باتىسشا ايتقاندا، ۆيرتۋوز! شىعىسشا ايتقاندا، ءبىرتۋار! قازاق دالاسىندا ەشقاشان قاتارى ازايىپ، قارقىنى كەمىپ، تولاس تاۋىپ كورمەگەن كۇي بايگەسىندە تامسانتقان ۇستىنە تامسانتا تۇسەتىن ءدۇلدۇلدىڭ دە ءدۇلدۇلى. شاشاسىنا شاڭ جۋىتپاس ساڭلاقتىڭ دا ساڭلاعى.
ول ول ما؟! ءبىر ءوزى – ءبىر مەكتەپ ابىل، قۇلشار، ەسىر، ارال، وسكىنباي، قارتباي، مۇرات، شامىعۇلدار قالىپتاستىرعان ماڭعىستاۋ كۇيشىلىك ءداستۇرىن شارتاراپ قازاق دالاسىنداعى بارلىق ورىنداۋشىلىك ۇردىستەردىڭ ەڭ ءبىر ءسۇت بەتىندەگى قايماقتاي سۇلەي ۇلگىلەرىمەن ۇيلەسىمدى جاراستىرعان جاڭا ءبىر ورىنداۋشىلىق مەكتەپ دۇنيەگە كەلدى. كۇيدە ويداعى تەرەڭدىك پەن سەزىمدەگى سەرگەكتىكتى تەرەڭ قابىستىرعان سەرىلىك مەكتەبى – سەرجان مەكتەبى بوي كوتەردى. كۇي سەرىسى سەرجان – ساز ساحناسىنداعى جاڭا قۇبىلىس. ءسويتىپ، سەرجان شاكىراتوۆتىڭ ءوز باسى دا ءوزى تارتاتىن كۇيلەر سەكىلدى رۋحاني يگىلىكتەرىمىزدىڭ ەڭ ءبىر سيرەك كەزدەسەتىن ەرەكشە زارۋلىگىنە اينالدى. سوندىقتان ونىڭ بويىنداعى ورىنداۋشىلىق دارىنى دا بەرەلدەن تابىلعان التىن تۇرماندى اتتاي، ەسىكتەن تابىلعان التىن كيىمدى ادامداي، سارايشىقتان تابىلعان كونە زاماننىڭ كومبە قۇمىراسىنداي ىزدەسەڭ تاپتىرمايتىن تاريحي تاڭسىق، باعا جەتپەس قۇندىلىق، ەندى قايتالانۋى نەعايبىل شىعارماشىلىق ۋنيكۋم دەپ تانىعانىمىز ءجون. مۇنداي سيرەك تالانتقا يە تۇلعانى دا الگى تاڭسىق جادىگەرلىكتەي بايىپپەن باعالاپ، بارىنشا باپتاي، ساقتاي ءبىلۋىمىز شارت. ولاي بولۋىنا، ەڭ الدىمەن، سەرجاننىڭ ءوزى مۇرىندىق بولعانى دۇرىس. ءوزى بىلەتىن اسىل مۇرالار مەن كەمەل ورىنداۋشىلىق ۇردىستەردى كەيىنگىلەرگە ۋاقىتىلى ۇيرەتىپ ۇلگەرگەنى لازىم. سوندا ولار كەلەسى ۇرپاقتار تۇسىندا دا وركەن جايىپ، كەڭىنەن ورىستەي الماقشى.
ەكىنشىدەن، ەرەننىڭ بابىن ەلى تاپپاق. ويتكەنى، ونەردىڭ ەمى – شابىت. شابىتتىڭ ەمى – ەلىنىڭ كوڭىل-كۇيى. ۋاقىتىلى بەرىلگەن ءادىل باعاسى مەن ۋاقىتىلى كورسەتىلگەن شىنايى ىقىلاسى. الەمەت كۇيشىنىڭ اقتاۋدا وتپەك شىعارماشىلىق كەشى – سونىڭ ءبىر ۇلگىسى. سەرجان ءدۇلدۇلدىڭ وزىنە ۇزاق، ونەرىنە ماڭگىلىك عۇمىر تىلەيمىز. ول باس بولىپ وتىرعان كۇيشىلىك مەكتەپتىڭ وركەنى ءوسىپ، كوسەگەسى كوگەرە بەرگەي!
ءابىش كەكىلباەۆ
