ساراپشىلار الداعى ءۇش جىلدا الماتىداعى قوقىس پوليگوندارى رەتكە كەلتىرىلمەسە الماتىداعى ەكولوگيالىق احۋالدىڭ قيىنداي تۇسەتىنىن العا تارتۋدا. «ءۇش جىلدىڭ ىشىندە قالانى عىلىمي-يننوۆاتسيالىق تۇرعىدا تازارتۋ قولعا الىنباسا قالاداعى حالىقتىڭ دا دەنساۋلىعى تومەندەي باستايدى» دەيدى ماماندار.
قازىر الماتىدا جالپى لاستانۋ يندەكسى 38,5 پايىزعا جەتكەن. وتاندىق ماماندار وسى پايىزدىق كورسەتكىشكە قاتتى الاڭداپ وتىر.
بۇل رەتتە اسىرەسە مەديتسينا سالاسىنىڭ ماماندارى «حالىقتىڭ دەنساۋلىعىنا بىردەن-ءبىر اسەر ەتەتىن قورشاعان ورتا بولعاندىقتان، ءبىز مۇنداي دەرەكتەرگە الاڭداۋىمىز كەرەك» دەيدى.
«قازاقستان بويىنشا، جىلىنا 43 ملرد توننا قوقىس قالدىعى شىعارىلسا، ونىڭ 28 ملرد تونناسى الماتىنىڭ ەنشىسىندەگى قوقىس قالدىقتارى ەكەن. «2020 جىلعا قاراي الماتىدا جىلىنا 32 ملرد توننا قوقىس قالدىعى شىعارىلۋى مۇمكىن» دەگەن بولجام بار. مىنە، وسىدان-اق قالانىڭ ەكولوگيالىق جاعدايى قانداي ەكەنىن اڭعارۋعا بولادى. ال ءبىزدىڭ ەلدە ول شىعارىلعان قوقىستاردىڭ ەكىنشى قايتارا وڭدەلمەيتىنىن ەسەپتەسەك، بۇل ۇلكەن پروبلەما ەكەنىن اڭعارامىز. سوندىقتان بولاشاقتا الماتى ءۇشىن قوقىس پوليگوندارىن سالىپ، قوقىستاردى ۋتيليزاتسيالاۋدى (وڭدەۋ) قولعا الۋ ماڭىزدى بولماق. ولاي ەتپەسەك، ءبىز قالا حالقىنىڭ دەنساۋلىعىن تومەندەتىپ الامىز. قازىر الماتىدا ءتۇرلى اللەرگيالىق اۋرۋلار، دەمىكپە دەرتى، تىنىس جولدارى اۋرۋلارى ءورشىپ تۇر. مۇنىڭ بارلىعى الدىمەن قورشاعان ورتانىڭ اسەرى. ادام سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرى ءۇشىن الدىمەن ءومىر سالتى دۇرىس بولۋى كەرەك. بۇدان سوڭ قورشاعان ورتاسى تازا بولۋى ءتيىس. ال بىزدە وسى ماسەلەنى شەشۋ يننوۆاتسيالىق تۇرعىدا شەشەمىن تاپپاي وتىر»،-دەدى مەديتسينا عىلىمىنىڭ دوكتورى عالىمجان نۇرجاۋباەۆ.
نەگىزىنەن، بىلتىرعى جىلى حالىقارالىق Mercer Human Recource Conculting رەيتينگتى باعالاۋ كومپانياسى اۋانىڭ لاستانۋى، قوقىس قالدىقتارىنىڭ كوپتىگى، اۋىز-سۋدىڭ تاپشىلىعى تۋرالى مالىمەتتەردى ەسەپكە الا وتىرىپ الەم بويىنشا ەڭ لاس قالالاردىڭ ءتىزىمىن جاساعان بولاتىن. حالىقارالىق ساراپشىلاردىڭ پايىمداۋىنشا، الەمدەگى ەڭ لاس قالالاردىڭ تىزىمىندە ءازىربايجاننىڭ باكۋ قالاسى ءبىرىنشى ورىندى تۇرسا، قازاقستاننىڭ قالاسى الماتى توعىزىنشى ورىندى مەجەلەگەن. وسىعان وراي «الماتىنى ەكولوگيالىق داعدارىس قىسىپ بارادى» دەپ الاڭداۋشىلاردىڭ ارەكەتىندە نەگىز بار ەكەنىن پايىمدادىق..
جالپى، دەرەكتەرگە جۇگىنسەك، الماتىداعى اۋانىڭ لاستانۋى، قوقىستىڭ كوبەيۋى ءبىرىنشى كەزەكتە قالاداعى كولىك قوزعالىسىنىڭ كوپتىگىنەن جانە ءوندىرىس ورىندارىنىڭ تەحنيكالىق تالاپتاردى ساقتامايتىندىعىنان بولىپ وتىر. بۇعان قاتىستى ايتارمىز «قالاداعى لاستانۋ كورسەتكىشىنىڭ 52,9 پايىزى كولىك قوزعالىسىنىڭ اسەرىنەن بولسا، 34,9 پايىز لاستانۋ ءوندىرىس ورىندارىنىڭ ەسەبىنەن بولىپ وتىر» دەيدى ماماندار.
«قازىر دامىعان ەلدەر جانار-جاعارماي ساپاسىنا قاتىستى ەۋرو-5-6 ستاندارتى بويىنشا جۇمىس ىستەيدى. ال ءبىز 2012-2014 جىلى ەۋرو-4 ستاندارتىنا كوشە باستادىق. شىندىعىنا كەلسەك، بىزدەگى مۇناي وڭدەيتىن زاۋىتتار ەۋرو-3 ستاندارتىن ارەڭ باعىندىرىپ وتىر. ساپاسى جوعارى دەپ ايتاتىن پاۆلودارداعى مۇناي وڭدەيتىن زاۋىتتاردىڭ شىعارعان جانار-جاعارمايى ەۋرو-3 ستاندارتىنا ارەڭ جەتەدى. بىزدەگى جانار-جاعارماي حالىقارالىق تالاپقا ساي ەمەس. ودان سوڭ كولىكتەردى گازبەن قامتۋ جايىن كوتەردىك. 2018 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتى جىلدىعىندا قازاقستان بويىنشا 89,592 اۆتوكولىك گاز ورناتىپتى. كولىكتەرىنە گاز ورناتقانداردىڭ باسىم بولىگى جەكەلەگەن تۇلعالار ەكەن. الماتىدا قوعامدىق كولىكتەرگە گاز ورناتۋ ماسەلەسى دە ارتىپ كەلەدى. قازىردە قوعامدىق كولىكتەرگە گاز ورناتۋ كورسەتكىشى 34,5 %-كە جەتكەن. بىراق بىزدە وسىنداي دەرەكتەر پايدا بولا سالىسىمەن گاز ورناتۋ قۇنى دا ءوستى. گازدىڭ باعاسى دا ءوسىپ سالا بەردى. بىلتىر اۆتوكولىكتەرگە گاز ورناتۋ قۇنى 150 مىڭ تەڭگە بولسا، بيىل 220 مىڭ تەڭگەگە كوتەرىلدى. سوندىقتان ءوز باسىم، اتقارۋشى بيلىك قولعا الىپ وتىرعان وسى ماسەلەنى باقىلاسا دەيمىن. گاز ورناتۋ جەكەلەگەن مونوپوليستەردىڭ قولىندا بولعاننان كەيىن ولاردى قاداعالاۋ، باقىلاۋ كەرەك. گازدىڭ جانار-جاعارمايعا قاراعاندا ەكولوگيالىق تيىمدىلىگى بارى دالەلدەندى عوي. دەمەك، بۇل ماسەلەگە جەرگىلىكتى بيلىك ارالاسىپ وسى باعىتتا تىڭعىلىقتى جۇمىستار ىستەلۋ كەرەك»،- دەيدى ايجان بەكبوسىنوۆا.
قارلىعاش زارىقحانقىزى،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
