قازاقستاندىق باق-تا جىل باسىنان بەرى «2019 جىلعى ەل بيۋدجەتى 2018 جىلمەن سالىستىرعاندا 6 پايىزعا قىسقاردى» دەگەن تاقىرىپ ترەندكە اينالىپ تۇر. ساراپشىلار بۇل فاكتور بىزگە قاۋىپ توندىرمەيتىنىن ايتادى.
ەكونوميست-ساراپشى ولجاس تولەۋوۆ بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگىندەگى وزگەرىستەر ۇلتتىق قوردان بولىنەتىن ترانسفەرتتىڭ 41 پايىزعا قىسقارعانىمەن تۇسىندىرەدى. بۇل ۇلتتىق قوردان مەملەكەت بيۋدجەتىنە كەلەتىن قارجىنى 38 پايىزدان 24 پايىزعا دەيىن قىسقارتىپتى. ۇلتتىق قورداعى قارجىنى ۇنەمدەۋدى 2019 ەمەس، 2018 جىلدان باستاپ كەتىپپىز.
«مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە تۇسەتىن تابىس كوزى 2018 جىلمەن سالىستىرعاندا 16 پايىزعا ءوستى. شىعىس بولىگى 9 پايىزعا قىسقاردى. بۇعان كەيبىر شىعىستاردى 90 پايىزعا قىسقارتۋدىڭ ناتيجەسىندە قول جەتكىزدىك. قورعانىس سالاسىنا، الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ مەن ءبىلىم جانە دەنساۋلىق سالاسىنا بولىنگەن قارجى 12 پايىزعا ءوستى»، –دەيدى ولجاس تولەۋوۆ.
ساراپشىلار 2000 جىلداردىڭ باسىندا بيۋدجەتكە قاتىستى اقپاراتتى سۇراعان كەزدە "مەملەكەتتىك قۇپيا" دەگەن ۋاجبەن ونى بەرۋدەن باس تارتاتىنىن قازىر ءجيى ەسكە تۇسىرەدى.
2019-2021 جىلدار اراسىنداعى ەل بيۋدجەتى 6 پايىزعا قىسقارعانمەن، الەۋمەتتىك بلوكقا بولىنگەن قارجىنى تومەندەگى كەستەلەردەن كورىپ وتىرسىزدار. 6 پايىزدىق كەمىستىك الەۋمەتتىك سەكتوردىڭ شارشاپ قالۋىنا جول بەرمەيدى! ۇكىمەت ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «ەكونوميكالىق داعدارىس الەۋمەتتى شارشاتىپ الماسىن» دەگەن تاپسىرماسىن ورىندادى. باسقاشا ايتقاندا ۇكىمەت ۋادەسىندە تۇردى. «قالاي، قايتىپ» دەگەن سۇراققا ساراپشىلاردىڭ جاۋابى دايىن.
ەكونوميست جانگەلدى شىمشىقوۆ حالىقارالىق قارجى زاڭدىلىعى بويىنشا، ەل بيۋدجەتىنىڭ 6 پايىزدىق كەمىستىگىنىڭ تاڭباسىن ەل بيۋدجەتىنە كەرى اسەر ەتۋى ءتيىس ەدى.
«ونىڭ ورنى قالاي تولدى؟» دەگەن ساۋالدىڭ جاۋابىن ۇلتتىق بانك تە، ۇكىمەت تە ايتقان جوق. بىراق ولار ايتپاسا دا قايدان كەلگەنىن ەل سەزىپ وتىر. 2018 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا ۇكىمەت وتىرىسىندا يگەرىلمەي تۇرعان قارجىنىڭ كولەمى بەلگىلى بولدى. قارجى مينيسترلىگىنىڭ ەسەبىنشە، قازىنادان ءبولىنىپ، ۋاقىتىندا يگەرىلمەگەن قاراجات كولەمى – 75 ميلليارد تەڭگە.
جانگەلدى شىمشىقوۆ قارجى داعدارىسى ۇكىمەتتىڭ مەنەدجمەنتتىڭ جانە ۇيىمداستىرۋشىلىق، ۇيلەستىرۋشىلىك قابىلەتىنە سىن بولعانىن ايتادى.
«ۇكىمەت، ەل بيۋجەتىندەگى 6 پايىزدىق كەمىستىكتى قايدان تولتىرعانىن اشىپ ايتقان جوق. بىراق يگەرىلمەگەن قارجى ەسەبىنەن تولتىرعانىنا سەنىمدىمىن. 2017-2018 جىلدار اراسىندا بىرنەشە كومپانيا جەكەشەلەندىرىلدى. بۇل قارجى دا ۇلتتىق قورداعى قارجىنى وڭدى-سولدى جۇمساماۋعا سەپتەستى»، – دەيدى جانگەلدى شىمشىقوۆ.
جانكەلدى شىمشىقوۆ، ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «يگەرىلمەگەن قارجى ەل قازىناسىنا قايتادى » دەگەن پارمەنى ۇكىمەتتىڭ ەكونوميكالىق بلوگىنا وي سالۋى ءتيىس ەكەنىن ايتتى.
«بۇدان بىلاي، الداعى ۋاقىتتا اكىمدەر بيۋدجەت قازىناسىنا الاقان جايماستان بۇرىن ونىڭ قايدا جۇمسالار ورنىن سايلاپ الادى دەپ ۇمىتتەنەمىن»، –دەيدى ەكونوميست.
ونىڭ پايىمداۋىنشا يگەرىلمەگەن جانە جەكەشەلەندىرۋدەن تۇسكەن قارجى ۇكىمەتتىڭ ابىرويىن جاپتى. مۇنداي مۇمكىندىك جىل سايىن بولا بەرمەيدى.
«ەندى ۇكىمەت نارىق زاڭىنا بەيىمدەلۋ كەرەك! ول شاعىن جانە ورتا بيزنەس، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ الەۋەتى. ۇكىمەت وسىعان كوڭىل ءبولۋ كەرەك. دامىعان ەلدەردە مەملەكەتتىڭ قورجىنىنىڭ كىرىس بولىگى شاعىن جانە ورتا بيزنەستەن تۇسەدى. ال ءبىزدىڭ ەلدىڭ ىشكى جالپى ونىمىندەگى شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ۇلەسى ءالى از. ۇكىمەت بيىلعى مۇمكىندىك جىل سايىن قايتالانا بەرمەيتىنىن ءتۇسىنىپ وتىر. سوندىقتان، شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ الەۋەتىنە شىنداپ كوڭىل بولەتىن كەز كەلدى» – دەيدى جانگەلدى شىمشىقوۆ.
راۋان ءىلياسوۆ،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
