Qazaqstandyq BAQ-ta jyl basynan beri «2019 jylǵy el bıýdjeti 2018 jylmen salystyrǵanda 6 paıyzǵa qysqardy» degen taqyryp trendke aınalyp tur. Sarapshylar bul faktor bizge qaýip tóndirmeıtinin aıtady.
Ekonomıst-sarapshy Oljas Tóleýov bıýdjettiń kiris bóligindegi ózgerister Ulttyq qordan bólinetin transferttiń 41 paıyzǵa qysqarǵanymen túsindiredi. Bul Ulttyq qordan memleket bıýdjetine keletin qarjyny 38 paıyzdan 24 paıyzǵa deıin qysqartypty. Ulttyq qordaǵy qarjyny únemdeýdi 2019 emes, 2018 jyldan bastap ketippiz.
«Memlekettik bıýdjetke túsetin tabys kózi 2018 jylmen salystyrǵanda 16 paıyzǵa ósti. Shyǵys bóligi 9 paıyzǵa qysqardy. Buǵan keıbir shyǵystardy 90 paıyzǵa qysqartýdyń nátıjesinde qol jetkizdik. Qorǵanys salasyna, áleýmettik qamsyzdandyrý men bilim jáne densaýlyq salasyna bólingen qarjy 12 paıyzǵa ósti», –deıdi Oljas Tóleýov.
Sarapshylar 2000 jyldardyń basynda bıýdjetke qatysty aqparatty suraǵan kezde "memlekettik qupııa" degen ýájben ony berýden bas tartatynyn qazir jıi eske túsiredi.
2019-2021 jyldar arasyndaǵy el bıýdjeti 6 paıyzǵa qysqarǵanmen, áleýmettik blokqa bólingen qarjyny tómendegi kestelerden kórip otyrsyzdar. 6 paıyzdyq kemistik áleýmettik sektordyń sharshap qalýyna jol bermeıdi! Úkimet Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń «ekonomıkalyq daǵdarys áleýmetti sharshatyp almasyn» degen tapsyrmasyn oryndady. Basqasha aıtqanda Úkimet ýádesinde turdy. «Qalaı, qaıtip» degen suraqqa sarapshylardyń jaýaby daıyn.
Ekonomıst Jangeldi Shymshyqov halyqaralyq qarjy zańdylyǵy boıynsha, el bıýdjetiniń 6 paıyzdyq kemistiginiń tańbasyn el bıýdjetine keri áser etýi tıis edi.
«Onyń orny qalaı toldy?» degen saýaldyń jaýabyn Ulttyq bank te, Úkimet te aıtqan joq. Biraq olar aıtpasa da qaıdan kelgenin el sezip otyr. 2018 jyldyń qyrkúıek aıynda Úkimet otyrysynda ıgerilmeı turǵan qarjynyń kólemi belgili boldy. Qarjy mınıstrliginiń esebinshe, qazynadan bólinip, ýaqytynda ıgerilmegen qarajat kólemi – 75 mıllıard teńge.
Jangeldi Shymshyqov qarjy daǵdarysy Úkimettiń menedjmenttiń jáne uıymdastyrýshylyq, úılestirýshilik qabiletine syn bolǵanyn aıtady.
«Úkimet, el bıýjetindegi 6 paıyzdyq kemistikti qaıdan toltyrǵanyn ashyp aıtqan joq. Biraq ıgerilmegen qarjy esebinen toltyrǵanyna senimdimin. 2017-2018 jyldar arasynda birneshe kompanııa jekeshelendirildi. Bul qarjy da Ulttyq qordaǵy qarjyny ońdy-soldy jumsamaýǵa septesti», – deıdi Jangeldi Shymshyqov.
Jankeldi Shymshyqov, Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń «ıgerilmegen qarjy el qazynasyna qaıtady » degen pármeni úkimettiń ekonomıkalyq blogyna oı salýy tıis ekenin aıtty.
«Budan bylaı, aldaǵy ýaqytta ákimder bıýdjet qazynasyna alaqan jaımastan buryn onyń qaıda jumsalar ornyn saılap alady dep úmittenemin», –deıdi ekonomıst.
Onyń paıymdaýynsha ıgerilmegen jáne jekeshelendirýden túsken qarjy úkimettiń abyroıyn japty. Mundaı múmkindik jyl saıyn bola bermeıdi.
«Endi úkimet naryq zańyna beıimdelý kerek! Ol shaǵyn jáne orta bıznes, aýyl sharýashylyǵynyń áleýeti. Úkimet osyǵan kóńil bólý kerek. Damyǵan elderde memlekettiń qorjynynyń kiris bóligi shaǵyn jáne orta bıznesten túsedi. Al bizdiń eldiń ishki jalpy ónimindegi shaǵyn jáne orta bıznestiń úlesi áli az. Úkimet bıylǵy múmkindik jyl saıyn qaıtalana bermeıtinin túsinip otyr. Sondyqtan, Shaǵyn jáne orta bıznestiń áleýetine shyndap kóńil bóletin kez keldi» – deıdi Jangeldi Shymshyqov.
Raýan Ilııasov,
«Adyrna» ulttyq portaly
