سەيىتقالي شالاباەۆ، قر مادەنيەت قايراتكەرى، ت. جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىنىڭ پروفەسسورى، ورال تاڭسىقباەۆ اتىنداعى الماتى ساندىك قولدانبالى ونەر كوللەدجىنىڭ ديرەكتورى:
– سەيىتقالي اعا، ساندىك قولدانبالى ونەر قازاققا قاي كەزدەن كەلگەن؟
– ساندىك قولدانبالى ونەر – قولونەردىڭ تۋىندىسى. ال، جالپى، سۋرەتشىلىك ونەر اتا-بابامىز دۇنيەگە كەلگەن ۋاقىتتان باستاۋ الادى دەپ ويلايمىن. دۇنيەگە كەلگەن ءار ادام بالاسى قولىنىڭ شەبەرلىگىن ومىردە كورسەتەدى. سوناۋ كونە ساق، عۇن داۋىرلەرىندە ءومىر سۇرگەن اتا-بابالارىمىز قولونەرسىز بولعان جوق. كۇندەلىكتى تۇرمىس-تىرشىلىك، ءومىر ءسۇرۋ جۇيەسىندە، باسقا دا قاجەتتىلىككە بايلانىستى قولونەر پايدالانىلدى.
بارلىعىمىزعا بەلگىلى، ول كەزدەردە زاۋىت-فابريكالار، باسقا تەحنولوگيالار بولعان جوق. ءبارى قولمەن جاسالدى. قولمەن جاسالعان بۇيىمدار ونەر دەپ ەسەپتەلەدى.
– ءوزىڭىز ءسوز ەتىپ وتىرعان ساق، عۇن داۋىرلەرىنەن جەتكەن ارحەولوگيالىق قازبا-بايلىقتاردان بايقايتىنىمىز – ءارتۇرلى ساندىك بۇيىمدار، سۋرەتتەردەگى ۇساق بولشەكتەردىڭ ىشىندە بەينەلەنگەن اڭ-قۇس، تاڭبا بەلگىلەردى كورۋ ءۇشىن ميكروسكوپ قاجەت دەيدى. نەشە ءتۇرلى ويۋ-ورنەكتەردى وسىنداي دارەجەدە تەك قولمەن جابدىقتادى دەگەنگە سەنۋ قيىن سەكىلدى.
– وسىلار اتا-بابالارىمىزدىڭ سول كەزدەگى دەڭگەيىنىڭ وتە جوعارى بولعاندىعىن كورسەتەدى. ول كەزدە جاڭاعى ايتىلعان قۇرالدار بولمادى دەسەك تە، ونەردىڭ بيىكتىگىن بايقاعاندايمىز. كونە داۋىرلەردەن تابىلعان ونەر تۋىندىلارى قازىر بۇكىل الەمدى تاڭعالدىرۋدا. بۇل دا اتا-بابالارىمىزدىڭ ونەرگە بەيىمدىگىن، شەبەرلىگىن، ۇستالىعىن كورسەتكەندەي.
– دەمەك، قولونەر قازاقپەن بىرگە جاساسىپ كەلەدى دەيسىز عوي؟
– سولاي دەپ ايتۋعا تولىق نەگىز بار. بۇگىنگى تىلمەن ايتقاندا، ديزاين سالاسى – ءبىزدىڭ كەنجە دامىپ كەلە جاتقان ءتول ونەرىمىز. ونەردىڭ بۇگىنگى زامانداعى اتاۋى – ديزاين. ديزاين ادام بالاسىنىڭ قولىنان شىققان ونەرتۋىندىسى دەۋىمىزگە بولادى. مىسالى، كونەدەن جەتكەن تۇرعىن ءۇي – كيىز ۇيلەردى الايىق. بۇل دۇنيەجۇزىن تاڭعالدىرىپ كەلە جاتىر. ونى قاي جاعىنان الىپ قاراساڭىز دا ماڭىزدى: فۋنتسيونالدىق شەشىمى، فورماسى، استرونوميالىق، باسقا جاقتارىنان كەلىڭىز، وتە كەرەمەت بولىپ ەسەپتەلەدى. اتا-بابالارىمىزدىڭ تابيعاتپەن بىرلەسكەن ءىرى تۋىندىلارىنىڭ ءبىرى. كيىز ءۇي تۇرمىستىق قاجەتتىلىك ءۇشىن جاسالعان، بىراق ونىڭ ونەردەگى ورنى، دەڭگەيى وتە بيىك.
– ەندى ءوزىڭىز باسقارىپ وتىرعان ساندىك قولدانبالى ونەر كوللەدجىنە كەلسەك. بۇل مەكتەپتەن سوناۋ كەڭەس كەزىنەن بەرى كوپتەگەن ونەر مايتالمانى شىقتى. ارينە، ول كەزدەگى ساياسات، يدەولوگيا پارتيانىڭ پالساپاسىمەن ءجۇردى عوي. ال بۇگىنگى كوللەدج – تاۋەلسىز قازاق مەملەكەتىنىڭ وقۋ ورنى. وسى تۇرعىدان كەلىپ، وقۋ ورنىنىڭ ماقساتى مەن مىندەتىنە توقتالساڭىز…
– 1992 جىلى ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسىمەن ورال تاڭسىقباەۆتىڭ ەسىمى بەرىلگەن كوللەدج بۇرىن گوگول اتىنداعى ۋچيليششە بولىپ 1938 جىلى قۇرىلعان. 2013 جىلى، قۇداي قالاسا، 75 جىلدىعىن تويلاماق ويىمىز بار. قازىرگى ۋاقىتتاعى جۇمىسىمىزعا توقتالماي تۇرىپ، كوللەدجدىڭ ونەر جولىنداعى ماڭىزدىلىعىن ايتا كەتكىم كەلىپ وتىر. وسى كۇنگە دەيىن رەسپۋبليكامىزداعى ونەر مايتالماندارى، قازاق ۇلتتىق ونەرىنىڭ دەڭگەيىن كوتەرىپ، دۇنيەجۇزىنە تانىتىپ، شىعارماشىلىق قىزمەتتە ەرەن ەڭبەك ەتكەن سۋرەتشىلەرىمىز: تەلجانوۆ اعامىزدان باستاپ، ساليحيددين ايتباەۆ، ايشا عالىمباەۆا، گۇلفايرۋز يسمايلوۆا، حاكىمجان ناۋرىزباەۆ، كەنباەۆ، شاياحمەتوۆ، دوسماعامبەتوۆ، اقاناەۆ، قازىرگى كەزدە تانىمال اعىمسالى تۇزەلحانوۆ، باتيما زاۋىربەكوۆا، كاميل مۋلاشەۆ، ەسكەن سەركەباەۆ، مارقۇم داركەنباي شوقپارۇلى سىندى اعالارىمىزدى ايتا بەرسەك، ءبىر حاباردا تاۋىسا المايمىز. اتالعان اعا-اپالارىمىز وسى وقۋ ورنىنان، ياعني قارا شاڭىراقتان ءبىلىم العان ازاماتتار. سوندىقتان بۇل وقۋ ورنى – تاريحي قۇندىلىعى جوعارى قارا شاڭىراق. ونەر جولىندا ماڭىزدى مانگە يە مەكتەپ قازىر دە ۇلتتىق وزەگىنەن اجىراعان جوق جانە سول جولمەن ءجۇرىپ كەلەدى.
– بۇگىنگى كۇنى ۇعىم-تۇسىنىك ءتۇرلى بەيىم الىپ بارا جاتقانىن جاسىرا المايمىز. قازاقى ۇلتتىق ۇستانىمداعىلار وتە كوپ ەمەس. شاكىرتتەرىڭىزدى ۇلتتىق بولمىسقا نەگىزدەۋدە نەندەي مىسالداردى العا تارتار ەدىڭىز؟
– وقۋ ورنىنداعى نەگىزگى جۇمىسىمىزدىڭ ءبىرى – ۇلتتىق ونەردىڭ جولىن ۇستانىپ، جانداندىرۋ. ساندىك قولدانبالى ونەر ەۋروپالىق، رەسەيلىك نەمەسە باسقا باعىتتارمەن كەتۋى مۇمكىن ەمەس. ويتكەنى ساندىك قولدانبالى ونەر قازاق ۇلتىنىڭ ءتول ەرەكشەلىگىمەن عانا قۇندى. باستى ۇستانىم – وسى. ساباق بەرۋ، تاربيەلەۋ جۇيەلەرى، شەبەرحانالارداعى جۇمىس وسى جولعا قويىلعان. زامان تالابىنا بايلانىستى كەيبىر ماماندىقتار بويىنشا ەلىكتەۋلەر بار. ونى جاسىرماۋىمىز كەرەك. مىسالى، ءتول كەنجە ونەر – ءوسىپ كەلە جاتقان ديزاين سالاسىنىڭ باسقا باعىتتارعا ەلىكتەۋىنە زامان اعىمىنداعى جاڭا تەحنولوگيالار سەبەپ بولىپ تۇر. جاڭا باعدارلامالار ەنىپ، كومپيۋتەرلەنگەن ۇردىستەر كەلىپ جاتىر. وسىنىڭ بارلىعىن جاڭاشا مەڭگەرىپ شىعۋ، ونى ۇلتتىق نەگىزگە بۇرۋ – وڭاي شارۋا ەمەس جانە ۋاقىت قاجەت ەتەدى. دەسەك تە، ساندىك قولدانبالى ونەر، كەسكىندەمە، ءمۇسىن ونەرى، تەاتر سۋرەتشىلەرىن دايىنداۋ گوگولدىڭ اتىمەن قۇرىلعاننان قالىپتاسقان داستۇرمەن جالعاسىپ كەلەدى. ساباقتاستىقتى ۇزبەي، مەكتەپ ءداستۇرىن جالعاستىرىپ كەلە جاقتان ازاماتتاردى اتاپ كەتۋگە بولادى: كەنجەباي دۇيسەنباەۆ، ساۋلەتاي الشىنباەۆ اعالارىمىز بار، مارقۇم اقىراپ قۇدايبەرگەنۇلى وسى قارا شاڭىراقتا ۇزاق ۋاقىت ديرەكتور بولىپ قىزمەت اتقاردى.
– ماماندىقتاردى اتاپ وتۋگە بولا ما؟
– كەسكىندەمە، ءمۇسىن باعىتى بويىنشا دايىندايمىز جانە كەسكىندەمەنىڭ ىشىندە بىرنەشەگە بولىنەدى: كەسكىندەمە، كەسكىندەمەلىك ستانوكتىق گرافيكا، سكۋلپتۋرا-ءمۇسىن، ساندىك قولدانبالى ونەر، قول شەبەرى، گوبەلەن باعىتى، قىشتى، اعاشتى، مەتالدى كوركەمدەۋ، زەرگەرلىك، تەاتر سۋرەتشىلەرىن دايىنداۋ جانە ديزاين سالاسى. مىنە، باعدارلامالارىمىز وسى نەگىزدە جۇرەدى.
– ساندىك قولدانبالى ونەر كوللەدجىندە ونەرگە يكەمى، بويىندا تالانتى بولماسا، ەكىنىڭ ءبىرى وقي المايدى. قابىلەتى بار شاكىرتتەردى قابىلداۋداعى قاعيدالار جايىندا نە ايتار ەدىڭىز؟
– قۇداي قالاسا، 75 جىلدىق تاريحى بار قارا شاڭىراقتا بۇل جۇيە قالىپتاسقان، تۇلەكتەر ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە جۇمىس جاساپ جاتىر. ايماقتاردا ونەر وقۋ ورىندارى، ستۋديالار، باسقا دا وقۋ باعىتتارىن بەرەتىن مەكتەپتەر بار جانە اشىلۋدا. ءبىز وسىلارمەن تىعىز بايلانىستامىز. 1950-60-70 جىلدارداعى جۇيە بويىنشا جوعارىداعى اتالعاندار، باسقا دا مايتالماندار ەلدى ارالاپ، كوزىمەن كورىپ، بىرنەشەۋىنىڭ ىشىنەن تاڭدالعاندارى وسى وقۋ ورنىنا تۇسەتىن. قازىرگى زامانعا بايلانىستى بۇل جۇمىستىڭ قارقىنى باسىلىپ قالدى، بىراق بۇگىنگى كۇنى اقپارات كوزدەرى كوپ قوي. باق ارقىلى حابارلايمىز، جاڭا ايتىپ كەتكەن بايلانىستار بويىنشا قارىم-قاتىناستا بولامىز. العاشقىدان قالىپتاسقان نەگىزگى جول بۇزىلعان جوق. ونەرگە تابيعي بەيىم، كاسىبي دايىندىعى بار ۇمتىلۋشى-تالاپكەرلەر كەلەدى.
– اڭگىمەنىڭ القيسساسىنان باستاپ وزەك ەتكەندەگى ءسوز-ساۋالدارىمىزدىڭ استارىندا ونەرىمىزبەن ءوزىمىزدى تانىتساق، قازاقتىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىگى عالامنىڭ عاجايىپتارىنىڭ قاتارىنان ورىن السا دەگەن ارمان-ماقساتتار جاتىر عوي. ول ءۇشىن وزگەنىڭ دە مەكتەبىن كورۋ، تاجىريبە الماسۋ – قايتا قالىپتاسىپ، قادام باسىپ، قارقىن الىپ كەلە جاتقان قازاق مەملەكەتىنىڭ قاي سالاسىنا دا قاجەت سەكىلدى. ايتالىق، تۋىسقان تۇركىتىلدەس رەسپۋبليكالارمەن بايلانىس قانداي؟ ءتۇبى ءبىر بولعاننان كەيىن ونەردەگى ۇقساستىقتار مەنشىكتەۋ بارىسىندا تالاسقا ۇلاسىپ جاتادى. قازاقتىكى، وزبەكتىكى، قىرعىزدىكى، اناۋ سىزدىكى، مىناۋ بىزدىكى دەگەن سياقتى. وسى تۇرعىدان كەلىپ كورسەك…
– بۇگىنگى كۇنى ونەر سالاسىندا تالاسىپ قالۋ – بولماي جاتقان دۇنيە ەمەس. ايتالىق، سۋۆەنير ونەرى بار. جولداسىم ونەر قايراتكەرى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، گوبەلەننىڭ نەگىزىن قالاۋشى ايەلدەردىڭ ءبىرى – باتيما زاۋىربەكوۆانى تۇركيا مەملەكەتى شاقىرىپ، مەنىڭ دە جۇمىسىم ۇيلەسىپ، سول ەلدە ءۇش جىل بولدىم.
تۇركيا ەلىنىڭ مەملەكەتتىك قارجى قورىنىڭ باسىم بولىگى وسى سۋۆەنيردەن تۇسكەن پايدامەن تولىعادى ەكەن. تەڭىزدى ايماق بولعاندىعىنان شىعار، تۇركياعا تۋريستەر كوپ بارادى. تۇرىكتەر قولونەرىن ساۋداعا سالادى، تۋريستەر قىزىعىپ الادى، بارلىق جاعداي جاسالعان. بىزدە بۇل سالا قاتتى ءجۇرىپ كەتكەن جوق جانە جاڭاعى ايتقان تالاسىپ قالۋ ازداپ بار. قولدان شىققان ونەر، تۋىندى قاي كەزدە دە قۇندى. ساندىك قولدانبالى ونەر سالاسىندا سۋۆەنير – وزەكتى تاقىرىپ دەسەك بولعانداي. قازاق مەملەكەتىنە كەلگەن قوناقتار ەلىمىزدەن نە الىپ كەتەدى؟ قىرعىزدىڭ، وزبەكتىڭ ونەرى نەمەسە قىتايلاردىڭ قولىنان شىققان تۋىندىلاردى ساتىپ الا ما؟ بۇل بۇلىڭعىرلاۋ بولىپ تۇر. ال، نەگىزى، ءبىز ءوزىمىزدىڭ ونەردى، قازاقتىڭ قول تۋىندىلارىن كورسەتۋىمىز كەرەك. ءتول قولونەرىمىزدەن ۇلتتىق ۇستىن سەزىلىپ، قازاقتىڭ ءيىسى اڭقىپ تۇرۋى ءتيىس. كەز كەلگەن قوناق قولونەر ارقىلى قازاقتى تانىعانى ابزال. ماسەلەن، نەگە ەلىمىزگە كەلگەن تۋريست قىرعىزدىڭ، وزبەكتىڭ قولىنان شىققان نەمەسە قىتاي جاساعان زاتتاردى قازاقستاننان الادى؟ قازاقستاندا قازاقتىڭ قولونەرى اينالىمدا بولعانى ءتيىمدى، پايدالى، قاجەت. ءبىزدىڭ مىندەت – وسى ماقساتتا شەبەرلەر دايىنداۋ. ال قولونەردى دامىتىپ، وسى سالانىڭ جاندانۋىنا اتسالىساتىن شەبەرلەر – ورتا بۋىن. بۇگىنگى تاڭدا قازاق سۋۆەنيرلەرى جولعا قويىلماعان دەسەم، قاتەلەسپەيتىن سياقتىمىن. قاتەلەسسەم، كەشىرىم وتىنەمىن، بىراق كوزىم كورىپ، بۇل سالاعا ەتەنە ارالاسىپ جۇرگەننەن كەيىن، وسىلاي دەۋىمە تۋرا كەلىپ تۇر. ارينە، جوق دەي المايمىن، ازداپ كوتەرىلىپ كەلەدى. مىسال ءۇشىن «التىن ادام»، استاناداعى سالىنىپ جاتقان عيمارات-ساۋلەتتەردىڭ سۋۆەنيرلىك فورمالارى، ۇلتتىق اسپاپ، گوبەلەننىڭ سۋۆەنيرلىك تۇرلەرىن دامىتۋدا جۇمىستار ءجۇرىپ جاتىر، دەگەنمەن ءالى دە قارقىنداي تۇسسە.
– قارقىنداۋ ءۇشىن، بەلگىلى ءبىر ىزگە ءتۇسىپ دامۋى ءۇشىن قانداي دا ءبىر ۇسىنىستارىڭىز بار ما؟
– كوللەدجدىڭ ديرەكتورى بولعاندىقتان ورتا ءبىلىم الىپ جاتقان جاس بۋىن كەلەشەكتە وسى سالانى جەتىك مەڭگەرىپ، ارى قاراي الىپ كەتسە دەگەن نەگىزبەن جۇرگىزۋدى ماقسات تۇتام. جۇمىس بارىسىن سوعان بەيىمدەيمىز. ارينە، بەيىمدەۋ وسى دەپ، ورتا بىلىممەن شەكتەلەسىڭ، ارى قاراي وقۋىڭدى جالعاستىرما دەمەيمىز. كەرىسىنشە، بىزدەن ۇشقان تۇلەكتەر – لاۋازىمدى، سۋرەتشى تۇلعا بولىپ شىعۋى ءۇشىن جوو-عا، ماسەلەن، ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىنا، استاناداعى ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنە، باسقا دا وسى سالاداعى وقۋلارعا باعىتتايمىز. شاكىرتتەرمەن بولعان ساباق كەزىندە، تاجىريبە بارىسىندا ۇلتتىق ەرەكشەلىك تۋرالى ۇنەمى ايتىلىپ وتىرادى.
– دۇرىس ەكەن. تاۋەلسىز ەلدىگىمىزدىڭ 21-جىلىنا قادام باستىق. اللاعا تاۋبە، جەتىستىكتەرىمىزگە قاناعات ەتەمىز. تولونەر وزىندىگىمەن عانا ايشىقتالاتىنى بەلگىلى. الايدا شەتەلمەن سالىستىرعاندا، بىزدە ونەر تومەن باعالانادى دەيتىن پىكىر جوق ەمەس جانە قۇنسىز دۇنيەگە قۇلىقتىڭ بولمايتىنى تاعى بار. قابىلەت-قارىمى جەتىپ تۇرعانىمەن، باسقانى بىلاي قويعاندا، قۇلقىندى قاناعاتتاندىرماسا، ونەر جولىنا بۇرىلاتىنداردىڭ سانى ازايا بەرمەي مە؟
– ەندى بۇل جەردە سىزبەن كەلىسپەۋگە تۋرا كەلەدى. مەنىڭشە، قولدان شىققان تۋىندىنىڭ باعاسى وسى بولۋى كەرەك، بەلگىلەنگەن قۇنىنان تومەن تۇسپەۋى كەرەك دەپ ايتا المايمىز. سەبەبى ول – تۋىندى. سۋرەتشى قولىنان شىققان تۋىندىنى اسا جوعارى باعالاۋى مۇمكىن جانە زامان تالابى مەن ءومىر ءسۇرۋ قاعيدالارى بويىنشا، سۇرانىسقا بايلانىستى بەرىپ تە جىبەرۋى مۇمكىن. دەگەنمەن ءسىزدىڭ ءسوزىڭىزدىڭ از دا بولسا جانى بار. ەۋروپا ەلدەرىندە قولونەر جوعارى باعالانادى. وكىنىشكە قاراي، زامان تالابى، ءومىردىڭ اعىمىنا بايلانىستى قازاقتىڭ كوپتەگەن قولونەر تۋاندىلارى شەتەلگە كەتىپ قالدى. ولار ەرتەڭ جوعارى باعامەن قايتا اينالىپ كەلسە، ءبىز پالەن دەپ ايتا المايمىز. ويتكەنى ول تۋىندىلار قولىمىزدان شىعىپ كەتتى. شەتەلدە ونەرگە سۇرانىس، كوزقاراس دۇرىس، ءبىزدىڭ ەلدە دە بۇل سالا اقىرىنداپ جاندانىپ كەلەدى. قۇدايعا شۇكىر، مەملەكەتىمىزدىڭ قالىپتاسۋ بارىسىندا، وركەندەۋىندە ورتامىز كەڭەيىپ، تۇرمىس-جاعدايىمىز جاقسارىپ، ونەرگە دە سۇرانىس ۇلكەيىپ، ۇلعايىپ كەلەدى.
– جالپى، ەلىمىزدىڭ بەينەلەۋ ونەرىنە قانداي باعا بەرەر ەدىڭىز؟
– مەملەكەت تاراپىنان كورسەتىلىپ جاتقان كوپتەگەن قولداۋعا سۇيەنىپ، بەينەلەۋ ونەرىنىڭ قازىرگى دامۋىنا ۇلكەن باعا بەرۋگە بولادى. «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى بويىنشا قانشاما جۇمىس اتقارىلدى. ەلباسىنىڭ تاراپىنان كەشەندى جوسپارلار قۇرىلىپ جاتىر. ءبىر-ەكى جىل ەمەس، الدىمىزداعى بەس-ون جىلدىڭ ىشىندە قانداي دەڭگەيگە جەتۋىمىز كەرەك؟ ماتەريالدىق، تەحنولوگيالىق، مورالدىق، باسقا دا ۇلكەن قولداۋلار بار. وقۋ ورنى بولعاننان كەيىن مينيسترلىككە قارايمىز. ءبىلىم-جانە عىلىم مينيسترلىگى تاراپىنان كوپتەگەن قولداۋلار كورىپ ءجۇرمىز، ونىڭ ىشىندە ءبىلىم دەپارتامەنتى دە سەپتىگىن تيگىزەدى. كەشەندى بەتبۇرىس بولىپ جاتىر. بيزنەسمەن-كاسىپكەرلەر، الەۋمەتتىك ۇيىمدار، سەرىكتەستەر، قىسقاسى، بارشانىڭ ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەرگە، تەحنيكالىق، شىعارماشىلىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە نازارى اۋىپ تۇر، كوڭىل ءبولىپ جاتىر، ۇلكەن بەتبۇرىس بار. ونەردىڭ دۇرىس جولدا بولۋى، ەرتەڭ ۇلكەن شىعارماشىلىققا ۇلاسۋى ءۇشىن ورتا مەكتەپتەردەگى جاس بۋىندى تاربيەلەۋىمىز كەرەك. كەلەشەك ونەرىمىز قانداي بولۋى كەرەك؟ ول كىمدەرگە جانە كىمدەر ءۇشىن قاجەت؟ وسى جۇمىستاردى جۇمىلا بىرىگىپ ىستەسەك، ناتيجە شىعارىنا سەنەمىن. دۇرىس باعىتتى ۇستانىپ، جاقسى ناتيجەلەرگە جەتكەن جايىمىز بار. وسى جولدان تايماي، قازاق ونەرىنىڭ بيىگىن الەمگە تانىتۋ – مىندەتىمىز.
– سۇحباتىمىزدىڭ سوڭىن الا قوناعىمىزدان «ايتارىڭىز قالىپ قويعان جوق پا؟» دەپ سۇرايتىنىمىز بار جانە ءتۇيىنسوزىڭىز…
– ارينە، بۇل ۋاقىتتىڭ ىشىندە بارلىق نارسەنى ايتىپ شىعۋ مۇمكىن ەمەس قوي. اڭگىمەنىڭ باسىندا كەلەسى جىلى كوللەدج تاريحىنا 75 جىل تولعالى وتىرعانىن ايتتىم. بۇگىنگى مايتالماندار وسى وقۋ ورنىنان ءنار الىپ، كول، تەڭىز بولىپ دەگەندەي، قازاق مەملەكەتى ۇلتتىق ونەرىنىڭ ۇستانىمىنا اينالعانداي. ءبىلىم بۇلاعىنان سۋسىنداعان ونەرپازدار – ۇلتتىڭ ونەرىن الەمگە تانىتقاندار. اتاقتى سۋرەتشىلەردەن ساليحيددين ايتباەۆ اعامىزدى اتاساق جەتىپ جاتىر. قازىر ول كىسى تۋرالى جازىلىپ، ايتىلىپ ءجۇر. دۇنيەجۇزىنە قازاق كەسكىندەمە ونەرىن پاش ەتتى. مارقۇم ساليحيددين اعامىزدىڭ ءبىلىمى وسى كوللەدج عانا، جوعارى وقۋ ورنىندا وقىماعان. وسى جەردەن العان بىلىممەن-اق ۇلكەن لاۋازىمعا جەتتى. ورال تاڭسىقباەۆ اتىنداعى ساندىك قولدانبالى ونەر كوللەدجىنىڭ 75 جىلدىعىنا بايلانىستى 2012 جىلدى تويعا دايىندىق جىلى دەپ ۇيعارىپ وتىرمىز. اللا بۇيىرتسا، تويدىڭ باستاماسى رەتىندە ۇلاعاتتى ۇستاز، ونەر مايتالمانى ورال تاڭسىقباەۆقا ءساۋىر ايىندا ەسكەرتكىش قويماقپىز. كوپتەگەن كورنەكتى ونەر يەلەرى وقىعان وقۋ ورنىنىڭ تاريحى جازىلۋى كەرەك. وكىنىشكە قاراي، وسى ۋاقىتقا دەيىن كوللەدجدىڭ مۋزەيى بولماپتى. مۋزەي اشساق دەگەن ءۇمىتىمىز بار. جاقسى عيماراتقا قول جەتكىزسەك دەگەن ويىمىز بار. ارينە، مۇنىڭ بارلىعى جۇمىس، اتقارۋ، ونى ىستەۋ كەرەك. ماسەلەن، 200-دەن استام سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ مۇشەسى بار ەكەن. ونىڭ ىشىندە حالىق سۋرەتشىلەرى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتتارى، قايراتكەرلەر، اكادەميكتەر بار. بۇگىنگى جاستاردى دا وسىلاردىڭ جولىن قۋىپ، سونداي دارەجەگە جەتۋىنە جەتەلەپ، تاربيەلەۋمىز كەرەك. ول ءۇشىن جۇيەلى تۇردە اۋىل-اۋىلداردى ارالاپ، تاڭداپ، وقىتىپ، باۋلىپ، قازاق ونەرىن ۇلكەن دەڭگەيدە جالعاستىراتىنداي ماماندار دايىنداساق دەگەن ءۇمىتىمىز بار. اتا-بابالارىمىزدان كەلە جاتقان ساندىك قولدانبالى ونەر، كەسكىندەمەمىز بولسىن، باعىتىمىز باسقا جاققا بۇرىلىپ كەتپەسە ەكەن. جانىمەن، تانىمەن، تابيعاتىمەن بەرىلگەن تالاپكەر-شاكىرتتەر كەلسە، ۇستازدار وسىلارعا دۇرىس ءبىلىم بەرسە جانە ءوز بىلىمدەرىن جان جۇرەگىمەن شاكىرت بويىنا قۇيا بىلسە دەيمىن. ديزاين سالاسىندا ۇلتتىق باعىتىمىزدى ايقىنداپ، ءوز جولىمىزدى نىقتاپ الساق ەكەن. ءححى عاسىردا قازاق ونەرى ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتسىن.
ەدىل انىقباي،
«الاش ايناسى» گازەتi مەن قازاق راديوسىنىڭ بiرلەسكەن جوباسى
