وزگە ءدىني يدەولوگياعا قۇرىلعان ۇيىمداردان يسلامي اعىمداردىڭ باستى ەرەكشەلىگى، ولار ۇنەمى مەملەكەتتىك بيلىك تارماقتارىنان وزدەرىنە جاقتاستار تابۋعا ۇمتىلادى. بۇل – بيلىككە جەتۋدىڭ ستراتەگيالىق جوسپارىنىڭ ءبىر بولىگى عانا ەمەس، مۇنى ولار اعىمداعى ارەكەتىنىڭ قورعانى، جاماعات اۋقىمىن كەڭەيتۋ قاجەتتىگىن سەزىنگەندە جانە كەيدە زاڭ شەڭبەرىنەن شىعىپ كەتەتىن ورەسكەل قادامدار جاساعان كەزدە وزدەرىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەتىن رەسۋرس دەپ سانايدى. بۇل – ءدىني اعىمدار مەن تاريقاتتار اراسىنداعى ءوزارا يدەولوگيالىق كۇرەستىڭ نەگىزگى سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى. قمدب ىشىندەگى تارتىس پەن ونى ۇنەمى سىرتتان سوققىلاپ جاتاتىن سىننىڭ استارىنداعى جاسىرىن مۇددە دە – وسى. سەبەبى، زاڭ بويىنشا، قمدب قاتارداعى قوعامدىق كوپ ۇيىمنىڭ ءبىرى بولعانىمەن، حالىق ءمۇفتياتتى وكىمەتتەن وكىلەتتىك العان رەسمي مارتەبەلى قۇرىلىم دەپ قارايدى. ونىڭ ۇستىنە قمدب قاجىلىق، ورازا سياقتى ءدىني راسىمدەردى وتەۋدىڭ نۇسقاۋشىسى رەتىندە يسلامي نانىم-سەنىمگە مونوپوليا ۇستاپ وتىر: ورازا كەستەسىن بەلگىلەيدى، قازاقستانعا بەرىلگەن قاجىلىق كۆوتاسىن ۇلەستىرۋ قۇقىعىن وزىنە الىپ العان، ءپاتۋا شىعارادى جانە ت.ب. بۇل – قوعامعا ىقپال ەتەتىن تەتىكتىڭ ءبىرى. سوندىقتان بولسا كەرەك، يسماتۋللا تاريقاتى دا قمدب-عا ىقپال ەتۋگە، رەتى كەلىپ جاتسا، ءمۇفتياتتى ءوزىنىڭ تولىق قاداعالاۋىنا الۋعا تىرىستى. بىراق وعان قمدب-عا سىنالاپ كىرىگىپ الىپ، ىقپال جاساپ وتىرعان سالافيلىك يدەولوگيالىق اعىمدار جول بەرگەن جوق.
قمدب جۇيەسىنە كىرىگە الماعان يسماتۋللا تاريقاتى زيالى قاۋىمدى، سونداي-اق رەتى كەلىپ جاتسا، جوعارى لاۋازىمدى شەنەۋنىكتەردى ءوز جاعىنا تارتۋعا تىرىستى. بۇل جوسپاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن داستۇرشىلدىك، ۇلتشىلدىق، پاتريوتيزم سەكىلدى سەزىمگە اسەر ەتۋدىڭ تەتىكتەرى پايدالانىلدى. «قازاقستان» تەلەراديوكورپوراتسياسىنىڭ رەسۋرسىنا ارقا سۇيەگەن جاڭا زامانعى تاريقاتشىلاردىڭ بۇل ءىسى ناتيجەلى بولدى. سەزىمگە بەرىلگىش اقىن-جازۋشىلار مەن جۋرناليستەردىڭ تۇگەلگە جۋىعى يسماتۋللا تاريقاتى ۇسىنعان «ياسساۋي جولىن» «ۇمىت قالعان قازاقتىڭ ءدىنى» دەپ قابىلدادى.
دەسترۋكتيۆتىك اعىمدار جونىندە جاسالعان زەرتتەۋلەرگە كوز سالساق، يسماتۋللا تاريقاتى ءتۇرلى دەڭگەيدەگى دەپۋتاتار مەن اسكەري قىزمەتشىلەردىڭ اراسىندا دا جاقتاستار تابۋ ءۇشىن جوسپارلى ناسيحات جۇرگىزگەن. اسكەري گارنيزوندارعا بارىپ، رۋحانيات تاقىرىبىندا ءدارىس وقۋ تاريقاتتىڭ «ەكىنشى تاقسىرى» نارىمباي رازبەكقاجىۇلىنىڭ توبىنا جۇكتەلگەن. مۇنىڭ دالەلدى فوتوسۋرەتتەرى دە بار. ال لاۋازىمدى شەنەۋنىكتەردىڭ ىشىندە قر ءماجىلىس دەپۋتاتى، كەيىن قازاقستاننىڭ يرانداعى ەلشىسى قىزمەتىن اتقارعان نۇرباح رۇستەموۆ قانا يسماتۋللا تاريقاتىن اشىق قولدايتىنىن، سول ءۇشىن پىرگە قىمبات باعالى «دجيپ» كولىگىن سىيلاعانىن اشىق ايتتى. جۋرناليستەر جازعان ماقالادا سول كەزدە لاۋازىمدى قىزمەتكەرلەردىڭ ءبىرسىپىراسى ءدىني يدەولوگيالاردىڭ ىقپالىنا شاتىلعانى ايتىلادى. دەگەنمەن بيلىك ەليتاسىنىڭ ءوز ىشىندەگى كۇرەستە «ەكسترەميستىك سيپاتى انىق بايقالىپ كەلە جاتقان يسماتۋللا تاريقاتىمەن» بەلگىلى لاۋازىمدى تۇلعانىڭ بايلانىسى جونىندەگى اڭگىمە قوماقتى ارگۋمەنت رەتىندە پايدالانىلعانى انىق. سوندىقتان قاۋىپ-قاتەردىڭ قارا بۇلتىن تىم قويۋلاتىپ، وسىلايشا ماسەلە كوتەرۋ بەدەلدى شەنەۋنىكتىڭ جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتتەن شەتتەتىلۋىمەن قاتار، تاريقات پىرلەرى مەن تاقسىرلارىنىڭ ۇزاق مەرزىمگە سوتتالىپ كەتۋىنىڭ باستى سەبەبى بولدى.
يسماتۋللا تاريقاتى عانا جاماعات اۋقىمىن كەڭەيتىپ، مەملەكەتتىك ورگاندارعا ىقپال ەتۋگە ۇمتىلدى دەسەك، وندا شىندىق جارتىكەش ايتىلعان بولىپ شىعادى. بۇل ادىسپەن ءدىني يدەولوگيالىق اعىمداردىڭ جەتەكشىلەرىنىڭ ءبارى شۇعىلداندى. مەن مۇنى ءدىن سالاسىنداعى ءوزىمنىڭ تاجىريبەمە سۇيەنىپ ايتىپ وتىرمىن. ءسالافي ۋاعىزشىلار ابدۋحاليل ابدۋجابباروۆ («شەيح حاليل») پەن تويرجان يبراگيموۆتىڭ، سونداي-اق بىلايعى جۇرت «قۇرانشىلار» دەپ اتاعان ۇيىمنىڭ ليدەرى سانالعان اسىلبەك ءمۋسيننىڭ قاسىندا جۇرگەندە مەملەكەتتىك شەنەۋنىكتەردى دىنگە تارتۋدىڭ بىرنەشە وقيعاسىنا قاتىسقانىم بار (كەيبىر وقيعالار «مەن قالاي رۋحاني جاڭعىردىم» اتتى ومىرباياندىق كىتابىمدا جازىلدى). سوندا بايقاعانىم، بيلىكتەگى بەدەلدى ادامداردى وزدەرىنىڭ ىقپالىنا ءتۇسىرۋ ءۇشىن ءدىني يدەولوگيا ۋاعىزشىلارى اراسىندا تارتىس جۇرەدى.
بىردە اسىلبەك مۋسين ەكەۋىمىز پرەزيدەنتتىڭ تۋىسى قايرات ساتىبالدىنىڭ جۇمىس ورنىنا باردىق. ول «قازاقستان تەمىر جولى» مەملەكەتتىك كومپانياسىندا باسشى بولىپ قىزمەت ىستەيتىن. ال «قۇرانشىلاردىڭ» ليدەرى سانالىپ جۇرگەن اسىلبەك مۋسين ءبىر اۋىز قازاقشا بىلمەيدى. سوندىقتان ول «قازاقشا اڭگىمە بولا قالسا، جوبالاپ اۋدارىپ بەرۋگە كومەكتەس» دەپ مەنى قاسىنا ەرتىپ الاتىن.
اسىلبەك مۋسين مەن قايرات ساتىبالدى اراسىنداعى ءبىر ساعاتقا جۋىق ۋاقىتقا سوزىلعان اڭگىمە دىنگە اسا قاتىسى جوق رۋحانيات ماسەلەسى توڭىرەگىندە ءوربىدى. ەكەۋىنىڭ اڭگىمەسى ورتادان اۋعاندا كەنەتتەن كەڭسە ەسىگى ايقارا اشىلىپ، بەكبولات تىلەۋحان ەنتىگىپ كىرىپ كەلىپ، اسىلبەك ەكەۋىمىزگە الارا قاراپ الدى دا: «قايرەكە، كىمدى تىڭداپ وتىرسىز، بۇلار ءحاديستى دە، سۇننەتتى دە مويىندامايتىن دىننەن بەزگەندەر، قۋىپ جىبەرۋ كەرەك مۇندايلاردى»، – دەدى تۇتىگىپ. قازاقشا بىلمەيتىن اسىلبەك «نە ايتىپ جاتىر؟» دەگەندەي سۇراۋلى جۇزبەن ماعان قارادى. مەن «نە پريزنايۋششيە سۋننۋ...» دەپ دوڭگەلەنتە باستاعان اۋدارما ءسوزىمدى اياقتاپ ۇلگەرمەدىم، اسىلبەك بەكبولاتقا ىزالى كەكەسىنمەن قاراپ: «پوچەمۋ نە پريزناەم سۋننۋ؟! پريزناەم. سۋننۋ نيۋتونا پريزناەم، سۋننۋ گەگەليا پريزناەم، سۋننۋ سوكراتا پريزناەم...» دەپ، الەم عالىمدارىنىڭ اتىن شۇبىرتا جونەلدى. بەكبولات تىلەۋحان دا بىربەتكەي قايسار ادام، ءتىپتى ونى اسىلبەكتىڭ پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ سول كەزدەگى جەتەكشىسى اسلان ءمۋسيننىڭ ۇلى ەكەنى دە سەسكەندىرگەن جوق. «سۇننەتتى مويىنداپ، دارەت الىپ كەلمەي، بۇدان بىلاي مۇندا جولاماڭدار» دەپ باستىرمالاتا جونەلدى. ءارى قاراي كەلەلى اڭگىمە بولمايتىنىن تۇسىنگەن اسىلبەك ءپاس كەتتى، «كايرەكە، ۆسەگو حوروشەگو، كاك-نيبۋد ۆ سلەدۋيۋششي راز پوگوۆوريم» دەپ جىلدام قوشتاسىپ، مەنى سوڭىنا ىلەستىرىپ كەتە باردى.
مەن بۇل وقيعانى ءدىني يدەولوگيالاردىڭ مەملەكەتتىك بيلىكتەن جاقتاستار تاۋىپ، سول ءۇشىن ۇنەمى كۇرەس جۇرگىزىپ جاتقانىن دالەلدەۋ ءۇشىن عانا ەمەس، ولاردىڭ اراسىنداعى باسەكەلەستىك كەيدە كيكىلجىڭدى جاعدايعا دەيىن جەتەتىنىن، سونىڭ كەسىرىنەن ماسەلەگە قاتىسى جوق ادامداردىڭ زارداپ شەگەتىنىن ايتقىم كەلگەندىكتەن كەلتىرىپ وتىرمىن. ءوزىنىڭ نانىم-سەنىمىن جاپپاي قازاق حالقىنا تىقپالاعان ءدىني يدەولوگتاردىڭ ءوزارا وشپەندى ارەكەتى «دىنگە كۇشتەۋ جوق» دەگەن زايىرلىلىق ءپرينتسيپى شەڭبەرىنەن شىعىپ كەتە بەرەدى. قولايلى ءسات تۋعاندا بيلىك رەسۋرستارىن پايدالانىپ، قارسىلاسىن تۇقىرتا بەرۋدىڭ سوڭى قوعامداعى تۇراقتىلىقتى شايقاۋعا اپارادى.
2005 جىلدىڭ سوڭىنا قاراي مۇددەلەرى تۇيىسكەن ءدىني يدەولوگيالىق ۇيىمدار تۇتاسىپ، قوعامعا ىقپالدى ەكى ۇلكەن توپ پايدا بولدى. ياسساۋي اتىمەن قۇرىلعان يسماتۋللا تاريقاتى اقىن-جازۋشىلاردىڭ باسىم بولىگىن وزىنە تارتتى، ءداستۇرلى قازاق ءباسپاسوزىنىڭ تۇگەلگە جۋىعىنا ىقپال جۇرگىزىپ وتىردى، «قازاقستان» تەلەراديوكورپوراتسياسى «زىكىرشى» سوپىلاردىڭ تولىق قاداعالاۋىنا ءوتتى. ولارعا قارسى كۇش – بۇحارا ناقىشباند سوپىلىق مەكتەبىنىڭ مولدالارى «نۇرشى-گۇلەنشىلەر» سالافيلىك اعىم وكىلدەرىمەن ۋاقىتشا بولسا دا مۇددە بىرىكتىرىپ، قمدب ماڭىنا توپتاستى.
ەكىنشى توپتىڭ اقپاراتتىق-يدەولوگيالىق بازاسى ناشار بولاتىن. سالافيلىك اعىمنىڭ ىقپالىنا ءبىرشاما ەلىتكەن ايتىس اقىندارى عانا «زىكىرشىلەردى» اۋىق-اۋىق سوققىلاپ وتىردى، جابىق قۇجىرالاردا عانا يسماتۋللا تاريقاتى تاراپىنان «اسىل دىنىمىزگە بيدعا قوسىلىپ، قاستىق جاسالىپ جاتقانى» ايتىلاتىن. دەگەنمەن ەكى ءدىني يدەولوگيالىق توپتىڭ الدا بولاتىن مەملەكەتتىك ماسشتابتاعى كيكىلجىڭىنە جۋرناليستەر وراز الىمبەكوۆ، باقىتجان قوسبارماقوۆ، توقتار جاقاش پەن ءدىنتانۋشى مۇرتازا بۇلۇتاي سياقتى قوعامدىق پىكىردى ولاي-بۇلاي مانيپۋلياتسيالاي الاتىن مامانداردىڭ، سونداي-اق كتك مەن 31-تەلەارانىڭ ارالاسىپ، «زىكىرشىلەرگە» قاقىراتا سوققى بەرگەنىن بىلەمىز. بىراق بۇلاردىڭ ءبارى قمدب توبىنا ادال ءارى يدەياعا بەرىلىپ قىزمەت ەتتى دەپ ايتا المايمىز. ولار ءاردايىم «تارىسى پىسكەننىڭ تاۋىعى بولۋ» ءپرينتسيپىن ۇستاندى.
ال كتك مەن 31-تەلەارنا وسى كەزەڭدە شەتەلدىك كوركەم فيلمدەر پروكاتىنا قاتىستى مونوپوليا جاساپ الۋعا تىرىسىپ جاتقان «قازاقستان» تەلەراديوكورپوراتسياسىمەن كيكىلجىڭگە ۇرىنعان. قمدب تەلەارنالار اراسىنداعى وسى كوممەرتسيالىق مۇددە قايشىلىعىن ساتىندە ءتيىمدى پايدالانا ءبىلىپ، ءوز پايداسىنا بۇرا الدى.
قمدب توبىنىڭ اقپاراتتىق-يدەولوگيالىق سالاداعى جاقتاستارىمەن سالىستىرعاندا «زىكىرشى» سوپىلىق اعىمىن قولداعان زيالى قاۋىم الدەقايدا ءپرينتسيپشىل بولدى، ولار يسماتۋللا تاريقاتىنا ادال قىزمەت ەتتى. «قازاقستان» تەلەراديوكورپوراتسياسىنان «زىكىرشىلەردى» قۋىپ شىققاندا دا، تاريقاتتىڭ پىرلەرى مەن لاۋازىمدى «تاقسىرلارى» ۇزاق مەرزىمگە سوتتالىپ كەتكەندە دە قارسىلىعىن بىلدىرگەن بىرنەشە ءماسليحات وتكىزىپ، مالىمدەمە جاساپ، قول جيناپ ەلباسىعا اشىق حات جازدى. ءتىپتى ولاردى يسماتۋللا ابدىعاپپاردىڭ قولىنا قارۋ الىپ، اۋعانستاندا سوعىسقا قاتىسقان سودىر ەكەنى، سول قۇرعان تاريقاتتىڭ تۇرمەگە ۇقساس ءشىلحانا- مەدرەسەلەرىندە ايلاپ-جىلداپ قاماۋدا وتىرىپ، زورلىق كورىپ زار يلەگەن جاستاردىڭ جانايقايى دا سەسكەندىرگەن جوق.
يسماتۋللا تاريقاتىنا قارسى بەرىلگەن جويقىن سوققىنى ايتپاس بۇرىن، ءسالافيزم اعىمى مەن «زىكىرشى» سوپىلاردىڭ بيلىككە ىقپال ەتۋ اۋقىمىنىڭ كەيبىر ەرەكشەلىگىنە قىسقاشا توقتالا كەتكەن ءجون. مىسالى، ەلدەگى ءسالافيزم اعىمىنىڭ ىقپالىنا ءتۇسىپ، نامازعا جىعىلىپ، قاجىلىق جاساپ كەلگەندەردىڭ باسىم بولىگى – تەحنارلار. ولاردىڭ قاتارىندا ومىرگە وبەكتيۆتى قارايتىن، ەكونوميكانىڭ ءتۇرلى سالاسى بويىنشا ءبىلىم العاندار مەن اسكەري وقۋ ورىندارىنىڭ تۇلەكتەرى بار. ال «يسماتۋللا تاريقاتىن تىكەلەي قولدادى نەمەسە «زىكىرشىلەر يدەياسىنا لويالدى» دەپ ايتىلاتىن شەنەۋنىكتەردىڭ تىزىمىنە قاراپ وتىرساق، ولاردىڭ باسىم بولىگى – پەداگوگيكا، فيلولوگيا، شىعىستانۋ، فيلوسوفيا سياقتى گۋمانيتارلىق ءبىلىم العاندار.
2006 جىلدىڭ ورتاسىندا «زىكىرشى» سوپىلاردىڭ قۇرىلىمدىق جۇيەسىنە ەلەۋلى نۇقسان كەلتىرگەن سوققى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ 2005 جىلدىڭ ءساۋىر ايىنداعى مەشىت مولدالارىمەن كەزدەسۋىنەن باستالعان سياقتى. جالپىلاما رۋحاني ماسەلە جونىندە پىكىر الماسىپ وتىرعان جيىندا الماتى قالاسى باس مەشىتىنىڭ يمامى قۇلمۇحاممەد ماحامبەت «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسىن «زىكىرشى» سوپىلار جايلاپ العانىن، تەلەارنا باسشىلىعى قمدب يمامدارىن ءتىپتى ورازا مەن قۇربان ايت كەزىندە دە ەفيرگە جولاتپاي، الالاپ جۇرگەنىن ايتىپ سالدى. جاعىمسىز جاڭالىققا تاڭىرقاپ، ازداپ اشۋىن بايقاتقان نۇرسۇلتان نازارباەۆ ۇستەل باسىندا وتىرعان پرەزيدەنت اكىمشىلىگى ىشكى ساياسات ءبولىمىنىڭ جاۋاپتى قىزمەتكەرى دارحان قالەتاەۆ پەن پرەزيدەنتتىڭ سول كەزدەگى كەڭەسشىسى ءارى ءباسپاسوز حاتشىسى مۇحتار قۇل-مۇحاممەدكە (2001–2003 جىلدارداعى اقپارات جانە قوعامدىق كەلىسىم ءمينيسترى) قاراتىپ، «قازاقستان» تەلەارناسىنداعى ورەسكەل قىلىقتىڭ اق-قاراسىن انىقتاپ، ءتيىستى شارا قولدانۋدى تاپسىرعان. پرەزيدەنتتەن تاپسىرما العان ەكى شەنەۋنىك تە سول كەزدە باس يزەپ يشارا بىلدىرگەن، بىراق «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسىنداعى جاعداي وزگەرىسسىز باياعىشا قالىپ قويدى. ءتىپتى «قازاقستان تەلەراديوكورپوراتسياسىندا باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارىپ جۇرگەن يسماتۋللا تاريقاتىنىڭ باس يدەولوگى عالىم بوقاشتىڭ قىزمەتى جوعارىلاپ، الماتى قالاسىنىڭ سول كەزدەگى اكىمى يمانعالي تاسماعامبەتوۆتىڭ ورىنباسارى لاۋازىمىن الدى. بۇل وقيعا «زىكىرشى» سوپىلاردىڭ قوعامعا ابدەن جەلى تارتىپ ورنىعىپ العانىن كورسەتسە كەرەك. وسى جاعدايعا قاتىستى ساياسي باعا بەرگەن جۋرناليستەر «يسماتۋللا تاريقاتى ساياسي بيلىككە جەتۋدىڭ سوپىلىق اعىمدار تاكتيكاسىنداعى (سۇحبات-جاماعات-شۋحرات-وپات) شۋحرات كەزەڭىنە جەتتى» دەپ دابىل قاقتى. بىراق بيلىك مۇنى ەسكەرە قويمادى.
يسماتتۋللا تاريقاتىنا العاشقى جويقىن سوققى 2006 جىلدىڭ باسىندا قر مادەنيەت، اقپارات جانە سپورت ءمينيسترى بولىپ تاعايىندالعان ەرمۇحامبەت ەرتىسباەۆ ەسىمىمەن بايلانىستى. ول «قازاقستان» تەلەراديوكورپوراتسياسىن سالالىق مينيستر رەتىندە تولىق قاداعالاۋعا ۇمتىلدى. بۇعان عالىم دوسكەن كونە قويماعان سياقتى. سوندىقتان مينيستر ە. ەرتىسباەۆ ع. دوسكەندى قىزمەتىنەن الىپ تاستادى. بۇل وقيعا قوعامدا دۇربەلەڭ تۋعىزدى: تەلەراديوكورپوراتسيانىڭ 120-عا جۋىق قىزمەتكەرى ع. دوسكەننىڭ قىزمەتتەن الىنۋىنا نارازىلىق ءبىلدىرىپ، جۇمىستان كەتەتىنىن تىكەلەي ەفيردەن مالىمدەدى. دەپۋتاتتار مينيستردەن دۇربەلەڭ تۋعىزعان وسى ارەكەتى ءۇشىن تۇسىنىكتەمە بەرۋىن تالاپ ەتتى. ءتىپتى بۇل ماسەلە ەلدىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندە دە تالقىلانعان. بىراق مينيستر ەرمۇحامبەت ەرتىسباەۆ ءوزىنىڭ ارەكەتىنىڭ دۇرىس ەكەنىن دالەلدەپ شىقتى.
كەيىن بەلگىلى بولعانداي، ەرمۇحامبەت ەرتىسباەۆقا «قازاقستان» تەلەراديوكورپوراتسياسىن دەسترۋكتيۆتى ءدىني اعىم جايلاپ العانى» جونىندەگى مالىمەتتى ۇسىنىپ، ونى ارگۋمەنتتەپ بەرگەن اتىشۋلى ەكى جۋرناليست – وراز الىمبەكوۆ پەن باقىتجان قوسبارماقوۆ ەكەن. ولارعا «زىكىرشىلەردىڭ» ساياسي بيلىككە ۇمتىلىپ جاتقانىن سوپىلىق تاريقاتتار يدەولوگياسىنىڭ استارلى قۇپيا مازمۇنى ارقىلى دايەكتەپ، ۇنەمى اقىل-كەڭەس بەرىپ وتىرعان قمدب-نىڭ سول كەزدەگى ۇگىت-ناسيحات ءبولىمىنىڭ جەتەكشىسى ءابدىمۇتالىپ داۋرەنبەكوۆ، ءمۇفتيدىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى وڭعار ومىربەك، الماتى قالاسى باس مەشىتىنىڭ يمامى قۇلمۇممەد ماحامبەت، «وربيتا» ىقشام اۋدانىنداعى مەشىتتىڭ مولداسى ءارى قمدب-داعى ناقىشباند سوپىلىق مەكتەبى وكىلدەرىنىڭ بەيرەسمي ليدەرى دايراباي قاجى، «نۇرشى» سوپىلىق يدەولوگياسىن جاقتايتىن ءدىنتانۋشىلار قايرات جولدىباي مەن مۇحيتدين يساۇلى دەگەن بولجام بار.
ەرتىسباەۆتىڭ دەپۋتاتتار مەن قاۋىپسىزدىك كەڭەسى الدىندا ءوز ارەكەتىن اقتاپ الۋعا قاجەتتى ۆيدەوماتەريالدى دايىنداۋعا جالدانعان جۋرناليستەردىڭ شىعىنىن (جولكىرەسى مەن قوناقۇي شىعىنى) مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنە قاراستى «قازاق اۋەندەرى» مەملەكەتتىك مەكەمەسىنىڭ سول كەزدەگى باسشىسى كوتەرگەن، ال مۇنىڭ ءبارىن ءماجىلىس دەپۋتاتى بەكبولات تىلەۋحان ۇيلەستىرىپ وتىردى.
«زىكىرشىلەردى» «قازاقستان» تەلەراديوكورپوراتسياسىنان قۋىپ شىعۋ وپەراتسياسىنا «قۇرانشىلار» دا قاتىستى» دەگەن – جاڭساق پىكىر. بۇل كەزدە راتسيونال مونوتەيستىك يدەيانى ناسيحاتتاۋ ءۇشىن قۇرىلعان «ىزگى امال» بىرلەستىگى جۇمىسىن ءالى باستاماعان، بىراق ءدىن ماسەلەسىمەن شۇعىلدانىپ جۇرگەن اسىلبەك مۋسين «قازاقستان» تەلەراديوكورپوراتسياسىنىڭ توڭىرەگىندەگى تارتىستى ءجىتى باقىلاي وتىرىپ، سوعان قاتىستى مالىمەتتەردى جيناستىرۋمەن اينالىستى. مەن مۇنى كەيىن ءبىلدىم.
ال بىلايعى جۇرت «قۇرانشى» دەپ جۇرگەن مۇرتازا بۇلۇتاي «ىزگى امالدىڭ» قۇرىلىمدىق جۇيەسىنە باعىنبايتىن، ول ارقاشان دەربەس ەركىن ارەكەت ەتتى. سوندىقتان ونىڭ سول كەزەڭدەگى «زىكىرشى» سوپىلارعا قارسى ارەكەتىن ونىڭ جەكە كوزقاراسى مەن پوزيتسياسى دەپ قانا تۇسىنگەن ءجون. دەگەنمەن بۇل جاعداي قازاقستانداعى «ءدىني اعىمداردىڭ ءبارى بىرىگىپ، يسماتۋللا تاريقاتىنا قارسى شىقتى» دەگەن ويدى تەرىستەي المايدى. ەگەر جوعارىدا ايتىلعان ءمان-جايعا ساراپتاي وتىرىپ قاراساق، يسماتۋللا تاريقاتىنا قارسى ءسالافيزم اعىمىنىڭ وكىلدەرىمەن قاتار ءمۇفتيات قۇرامىنداعى سوپىلاردىڭ ەكى تارماعى كۇش بىرىكتىرگەن. ال «قۇرانشىلاردىڭ» بۇل ءىستى سىرتتاي عانا باقىلاي وتىرىپ، بەيتاراپ قالۋىنىڭ سەبەبى بار: ويتكەنى سالافيلەر بولسىن، تاڭىرشىلدەر مەن تاريقاتشىلار بولسىن، قۇداي مەن قۇراندى عانا ءدىن دەپ تانيتىن «قۇرانشىلارمەن» ۋاقىتشا بولسا دا مۇددە بىرىكتىرۋى مۇمكىن ەمەس ەدى.
ماڭىزدى اقپاراتتىق پلاتسدارم سانالعان «قازاقستان» تەلەراديوكورپوراتسياسىنان يسماتۋللا تاريقاتىن قۋىپ شىعۋ «انتيزىكىرشىل» كواليتسيانى ودان ءارى جۇمىلدىرا تۇسكەن جوق، قايتا ولاردىڭ اراسىندا الاۋىزدىق ءورشىدى. «قازاقستان» توڭىرەگىندەگى داۋ-داماي باسىلعانشا تەلەراديوكورپوراتسياعا بەيتاراپ كوزقاراستاعى جۋرناليست نۇرتىلەۋ يمانعاليۇلىنىڭ باسشى بولعانىن بىلەمىز. كوپ ۋاقىت وتپەي-اق ونى داۋرەن ءابدىحاميتوۆ اۋىستىردى. وسى تۇستان باستاپ «قازاقستاندى» ءسالافي كوزقاراستاعى كادرلار جايلاپ الدى» دەگەن اڭگىمە شىقتى. مۇنداي الىپقاشپا ءسوزدىڭ «زىكىرشىلەر» عانا ەمەس، يسماتۋللا تاريقاتىنا قارسى اقپاراتتىق كۇرەس جۇرگىزگەن جۋرناليستەر تاراپىنان ايتىلۋى ولاردىڭ و باستاعى ماقساتىنىڭ – وزدەرىنىڭ كورسەتكەن اقپاراتتىق قولداۋىنىڭ وتەۋىنە «قازاقستان» تەلەارناسىنان جاقسى قىزمەت الۋ جونىندەگى ارمانىنىڭ ورىندالماي قالعانى سەبەپ بولسا كەرەك. سوندىقتان باسپاسوزدە ءسالافيزمنىڭ قاۋىپتىلىگى تۋرالى ماقالالار كوبەيە باستادى. ونداي ماقالالاردىڭ ءبىرسىپىراسىنان «انتيزىكىرشىل» جۋرناليستەردىڭ ءستيلى بايقالادى.
يسماتۋللا تاريقاتىنىڭ «قازاقستان» تەلەارناسىنان قۋىلۋى وسى ناۋقانعا «ءبىر جەڭنەن قول، ءبىر جاعادان باس شىعارىپ» قاتىسقان ءدىني يدەولوگيالىق اعىمدار ءۇشىن تۇبەگەيلى جەڭىس ەمەس. ولاردىڭ الدىندا «زىكىرشىلەردىڭ» قۇرىلىمدىق جۇيەسى – ادىلەت مينسترلىگىندە رەسمي تىركەلگەن «ءبىلىم. سەنىم. ءومىر» قوعامدىق ۇيىمىنىڭ اياسىندا جۇمىس جاساپ جاتقان، رەسپۋبليكانىڭ بارلىق ايماعىن قامتىعان ءشىلحانا-مەدرەسەلەردى تىپ-تيپىل ەتىپ جويۋ، تاريقاتتىڭ ءپىرى مەن تاقسىرلارىن زالالسىز- داندىرۋ ماقساتى تۇردى. سوندا عانا ياسساۋي اتىن جامىلعان، ەرتە زاماندا وتكەن قازاقتىڭ دانىشپان ويشىلدارى مەن قاھارلى حاندارىنىڭ ءىس-ارەكەتىن سوپىلىق دۇنيەتانىممەن ۇيلەستىرىپ بايلاپ-ماتاپ، شاندىپ تاستاعان، حالىقتىڭ سالت-ءداستۇرىنىڭ جاناشىرى كەيپىنە كىرىپ الىپ، زيالى قاۋىمنىڭ زور قولداۋىنا يە بولىپ، ناسيحاتىنا جۋرناليس- تەردىڭ قالىڭ قاۋىمىن جەگىپ قويعان اككى تاريقاتقا قاقىراتا سوققى بەرىلەتىنىن ءبارى تۇسىنەتىن. بىراق بۇل ماقساتتى قالاي جۇزەگە اسىرۋ كەرەكتىگىن سول كەزدە ەشكىم باعامداي العان ەمەس.
جالعاسى بار...
اۆتوردىڭ پىكىرى رەداكتسيا كوزقاراسىن بىلدىرمەيدى.
تۇراربەك قۇسايىنوۆ،
"دەموس" قب توراعاسى
