كونە ءداستۇر ساباقتاستىعىنىڭ بەلگىسى سانالاتىن، ۇلتتىق مادەنيەتءتىڭ قايتا تۇلەگەن ەرەكشە كۇنى - ناۋرىز مەرەكەسى. ءوزگە ەلدەگى قانداستارىمىز مەرەكەنى قالاي تويلايدى؟ “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى شەتەلدەگى قازاقتاردان سۇراپ ءبىلدى.
بىرنەشە جىل بۇرىن الماتىعا كوشىپ كەلگەن ەرنۇر ماناپحانۇلى قىتايداعى قازاقتار مەرەكەنى ەرەكشە اتاپ وتەتىنىن ايتادى.
“قىتاي قازاقتارى مەن قازاقستاننىڭ ناۋرىز مەرەكەسىندە وزگەشەلىكتەر بار. اسىرەسە، ناۋرىز كوجەنى جاساۋ ۋاقىتى ۇقسامايدى ەكەن. ول جاقتا كۇنىشە جىل ساناۋ ەسەبى بويىنشا، ەكىنشى ايدىڭ 21-ءشى كۇنىنە تۋرا كەلەدى. ءبىرىنشى ايدىڭ توعىزىنان باستاپ، ءار تاق كۇنى كوجە جاسالادى. ياعني جىل ساناۋدىڭ العاشقى ايىنىڭ توعىزىنشى، ون ءبىرىنشى، ون ءۇشىنشى كۇنى دەپ جالعاستىرىپ، بارلىق تاق كۇندەرى كوجە پىسىرەدى»، - دەيدى ول.
ەرنۇر ماناپحانۇلى كوجەنىڭ جاسالۋ بارىسىنا توقتالعان.
«اۋىل-اۋىل بويىنشا، بولماسا بىرنەشە وتباسى نەمەسە بىرنەشە كورشى بىرىگىپ كوجە جاسايدى. ءبىر كۇننىڭ وزىندە 5-6 وتباسى، كەيدە 10 شاقتى وتباسى بىرىگىپ كوجە دايىنداپ جاتادى. سول كوجە پىسكەن ۋاقىتتان باستاپ، ءاربىر وتباسى وزدەرىنىڭ تۋعانى، دوس-جارانى، تانىستارىن شاقىرادى. ءسويتىپ، ءۇي-ءۇيدى ارالاپ، كوجە ءىشىپ، مەرەكەنى تويلايدى»، - دەيدى ەرنۇر ماناپحانۇلى.
«كارى جىلىك - ناۋرىز كوجەنىڭ باستى سۇيەگى»
ەرنۇر ماناپحانۇلى قىتاي قازاقتارى وراسىندا جاسالاتىن ناۋرىز كوجەنىڭ قۇرامىن دا ايتا كەتتى.
“قىتاي قازاقتارى ناۋرىز كوجە جاساعان كەزدە 7 ءتۇرلى ءدامدى سالادى. 7 ءتۇرلى دامگە: تۇز، سۋ، بيداي، ەت، قامىر جانە وسى سياقتى دامگە تولتىرادى. جەتىدەن ارتىق بولسا ەشتەڭە ەتپەيدى. ودان بولەك، ناۋرىز كوجەگە ساقتالاتىن باستى سۇيەك سول جىلى سويعان سوعىمنىڭ كارى جىلىگى بولادى. كارى جىلىكتى بولمەي، بىتەۋ كۇيىندە ءوزىنىڭ ەتىمەن قوسىپ ساقتاپ قويادى. سونداي-اق، سوعىمنان قازى-قارتا، جال-جايا قوسادى. بىراق كارى جىلىك سول كۇنگى تاباقتىڭ باستى سۇيەگى بولىپ ەسەپتەلەدى. كوجە جاساعان وتباسى كارى جىلىكتى ۇلكەن تاباققا سالىپ، داستارحان ورتاسىنا قويىپ قويادى. كەلگەن-كەتكەن ادامدار تاماق جەپ، كوجەسىن ءىشىپ، ەت جەپ، سول كارى جىلىكتەن ءبىر-ءبىر جاپىراق ەت كەسىپ، اۋىز تيەدى”، - دەيدى ەرنۇر ماناپحانۇلى.
تاڭىرشىلدىك قالدىعى ما؟
تۇركيادا تۇراتىن قازاق ءاليحان جانالتاي ناۋرىز مەرەكەسىن تويلاۋ داعدىعا اينالماعانىن ايتتى.
“كەزiندە تۇركيادa نaۋرىز مەيرaمى قۇتتىقتaلىنبaعaندىقتaن، سوندaعى سوندaي-aق ەۋروپaدaعى قaزaقتaر aرaسىندa ۇمىتىلدى. تەك قaزaقستaننىڭ تاۋەلسiزدiگiنەن كەيiن عaنa بiلiنە بaستaلدى. بiرaق وكىنىشكە قاراي، مەرەكەلەپ تويلaۋ تىم دaعدىعa aينaلعaن جوق»، - دەيدى تۇركيادا تۇراتىن ءاليحان جانالتاي.
سونداي-اق، انكارادا وقىپ جاتقان ماگيسترانت، قازاق قىزى اراي ەدىلباي دا تۇركيادا ناۋرىز مەرەكەسى سەزىلمەيتىنىن ايتادى.
“تۇرىكتەر رامازان ايىنا كوپ ءمان بەرەتىن بولعاندىقتان، ناۋرىز مەرەكەسىن “تەنگريزمنەن قالعان” دەپ ەسەپتەيتىندەي. دەگەنمەن، ناۋرىز مەرەكەسىنە ارنالعان شاعىن ءبىر كونتسەرت بولىپ تۇرادى. ءبىز وسىنداعى قازاقتار بولىپ، ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق كيىمدى كيىپ، ناۋرىزدى سەزىنۋگە تىرىسامىز”، - دەيدى اراي ەدىلباي.
«تالىپتەر كەلگەلى ناۋرىزدى ۇمىتتىق»
ال اۋعانستاندا تۇراتىن قازاق حالمۇحاممەد ماحمۇدي ناۋرىز مەرەكەسىن تويلاۋ ساعىنىشقا اينالعانىن ايتادى.
“بيلىككە تالىپتەر كەلگەلى، قازاقتار ناۋرىز مەرەكەسىن تويلاۋدى قويدى. بۇرىن ءوز ارامىزدا شاعىن بولسا دا اتاپ وتەتىن ەدىك، قازىر مۇلدە تويلامايمىز. قازاقستاندا بۇل مەرەكەنى ەرەكشە تويلايدى. ءبىز تاريحي وتانىمىزدى مەرەكەمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىز”، - دەيدى حالمۇحاممەد.
اۋعانستاندا 2021 جىلى تالىپتەر بيلىككە قايتا ورالىپ، ۋاقىتشا ۇكىمەت قۇرعان. يسلام ءدىنى قاعيدالارىنا جۇگىنەتىن بۇل قۇرىلىم «اۋعانستان يسلام امىرلىكتەرى وتپەلى ۇكىمەتى» دەپ اتالادى. بۇل بيلىك يەلەرى حالىقتاردىڭ مادەنيەتى، ايەل قۇقىعى ماسەلەلەرىنە شەكەسىنەن قاراپ كەلەدى.
كورىسۋ ماڭىزدىراق
يراندا تۋىپ، ءوسىپ، اتامەكەنگە ورالعانىنا 30 جىلدان اسقان ءجۇسىپ بوكەنۇلى ءوزىنىڭ ناۋرىز مەرەكەسىن تەك قازاقستانعا كەلىپ تويلاي باستاعانىن ايتادى.
“يران قازاقتارى ناۋرىزدى قارسى المايدى. تەك 14 ناۋرىز كۇنى كورىسەدى. اعايىن-تۋىس، باۋىرلارعا، قۇدا-جەكجاتتارعا بارىپ، امانداسىپ، جولىعىپ جاتامىز. بىراق قازاقستانعا كەلىپ، كوزىمىز اشىلدى. مىندا ناۋرىز مەرەكەسى ەرەكشە تويلانادى»، - دەيدى ول.
ءجۇسىپ بوكەنۇلى يراندا ناۋرىزدىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى بار ەكەنىن جانە مەملەكەت 13 كۇن دەمالىس بەرەتىنىن ايتادى.
«سول دەمالىستى پايدالانۋعا تىرىسىپ، پارسىلاردىڭ ۇيىنە باراتىن ەدىك. بىراق، ول جاقتا كوبىنە كىشى جانە ۇلكەن ايتتى (ورازا ايت پەن قۇربان ايت) ەرەكشە تويلايدى. ءۇي-ءۇيدى ارالاپ، قۇتتىقتاپ جاتادى”، - دەيدى ءجۇسىپ بوكەنۇلى.
