بەلگىلى شىعىستانۋشى كلارا حافيزوۆا قازاق حانى ابىلايدىڭ جوشى حاننىڭ ۇرپاعى بولماعانىن، ياعني ونىڭ تورە تۇقىمىنان شىقپاعانىن مالىمدەدى. بۇل تۋرالى «كۋرسيۆ» باسىلىمى جاريالادى، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى.
«ەلۋ جىل زەرتتەپ، ابىلاي حاننىڭ ەلۋ جۇمباعىن دا شەشە المادىم. جىل سايىن جۇمباق كوبەيىپ جاتىر»، - دەيدى تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى.
عالىم بۇل پىكىرىن بىرنەشە دەرەكپەن دالەلدەيدى. ونىڭ ايتۋىنشا، ابىلاي حان «حانتاپالاي» ءداستۇرىن ساقتاماعان، ياعني وزىنە تارتۋ ەتىلگەن سىيلىقتاردى جۇرتقا ۇلەستىرمەگەن. سونداي-اق، تۇتقىنعا تۇسكەندە، تورە اۋلەتىنىڭ داعدىسىنا ساي ءوزىن ءولتىرۋدى تالاپ ەتۋدىڭ ورنىنا، قاراپايىم تۇتقىندار سەكىلدى تۇرمەگە قاماۋدى سۇراعان.
«ابىلاي حاننىڭ ءبىر شيكىلىگى بار. مەنىڭ زەرتتەۋىم بويىنشا، ول جوشى حاننىڭ ۇرپاعى ەمەس. مۇنى ايتساق، كەيبىر ادامدار ماعان رەنجيدى. بۇعان مەن قاتتى تاڭعالامىن. قازاق تاريحىندا ونداي بيلەۋشىلەر بولدى. ءوز كۇشى، قارىم-قابىلەتىنە قاراي، سۇلتانداردىڭ قولداۋىمەن كوتەرىلگەن ادامدار بولدى. ابىلاي حان – سولاردىڭ ءبىرى»، – دەيدى عالىم.
دەگەنمەن، زەرتتەۋشى ابىلاي حاننىڭ كورەگەن ساياساتكەر، جاعدايدى تەز باعامداي الاتىن اقىلدى تۇلعا بولعانىن اتاپ ءوتتى. عالىمنىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ قايشىلىققا تولى بولمىسىن ءالى دە تەرەڭىرەك زەرتتەۋ قاجەت.
«ابىلمامبەت وسىنداي ديپلوماتيالىق سىيلىق السا، «حانتالاپاي» جاسايدى. ياعني ءبارىن ەجەلگى ءداستۇر بويىنشا حالىققا ۇلەستىرىپ بەرەدى. ال ابىلاي حان سىيلىقتارىن جاسىرىپ، ەشكىمگە بەرمەگەن. وسىنداي اقسۇيەككە ۇقسامايتىن قاسيەتتەرى كوپ. ساۋدا جاساعان، دۇنيە-مۇلىكتىڭ قۇنىن بىلەتىن حالىقتاردىڭ وكىلىن ەسكە تۇسىرەدى. ال قازاق ونداي بولماعان»، – دەپ تۇجىرىم جاسايدى تاريحشى.
ول ابىلايدىڭ حان اۋلەتىنە ءتان ەمەس ارەكەتتەرىن مىسالعا كەلتىردى.
«مۇنىسى دا حان اۋلەتىنە ءتان ەمەس. ءتىپتى قازاقتىڭ مىنەزىنە ۇقسامايدى. حان تۇقىمى اقسۇيەك رەتىندە وزدەرىن ۇدايى ابىرويىن بارىنەن بيىك قويادى. ابىلاي حان بولسا، كەرەك كەزىندە يىلە سالاتىن. بىراق ونىسى ۇزاق ۋاقىتقا سوزىلمايتىن. قازاق حانىنىڭ وكىلدەرىنە ءوزىنىڭ زىنداندا جاتقانىن كورسەتكىسى كەلدى»، – دەيدى كلارا حافيزوۆا.
بۇل مالىمدەمە قوعامدا جانە تاريحشىلار اراسىندا قىزۋ پىكىرتالاس تۋعىزىپ جاتىر.
