Belgılı şyǧystanuşy Klara Hafizova qazaq hany Abylaidyŋ Joşy hannyŋ ūrpaǧy bolmaǧanyn, iaǧni onyŋ töre tūqymynan şyqpaǧanyn mälımdedı. Būl turaly «Kursiv» basylymy jariialady, dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly.
«Elu jyl zerttep, Abylai hannyŋ elu jūmbaǧyn da şeşe almadym. Jyl saiyn jūmbaq köbeiıp jatyr», - deidı tarih ǧylymynyŋ doktory.
Ǧalym būl pıkırın bırneşe derekpen däleldeidı. Onyŋ aituynşa, Abylai han «hantapalai» dästürın saqtamaǧan, iaǧni özıne tartu etılgen syilyqtardy jūrtqa ülestırmegen. Sondai-aq, tūtqynǧa tüskende, töre äuletınıŋ daǧdysyna sai özın öltırudı talap etudıŋ ornyna, qarapaiym tūtqyndar sekıldı türmege qamaudy sūraǧan.
«Abylai hannyŋ bır şikılıgı bar. Menıŋ zertteuım boiynşa, ol Joşy hannyŋ ūrpaǧy emes. Mūny aitsaq, keibır adamdar maǧan renjidı. Būǧan men qatty taŋǧalamyn. Qazaq tarihynda ondai bileuşıler boldy. Öz küşı, qarym-qabıletıne qarai, sūltandardyŋ qoldauymen köterılgen adamdar boldy. Abylai han – solardyŋ bırı», – deidı ǧalym.
Degenmen, zertteuşı Abylai hannyŋ köregen saiasatker, jaǧdaidy tez baǧamdai alatyn aqyldy tūlǧa bolǧanyn atap öttı. Ǧalymnyŋ aituynşa, onyŋ qaişylyqqa toly bolmysyn älı de tereŋırek zertteu qajet.
«Äbılmämbet osyndai diplomatiialyq syilyq alsa, «hantalapai» jasaidy. Iаǧni bärın ejelgı dästür boiynşa halyqqa ülestırıp beredı. Al Abylai han syilyqtaryn jasyryp, eşkımge bermegen. Osyndai aqsüiekke ūqsamaityn qasietterı köp. Sauda jasaǧan, dünie-mülıktıŋ qūnyn bıletın halyqtardyŋ ökılın eske tüsıredı. Al qazaq ondai bolmaǧan», – dep tūjyrym jasaidy tarihşy.
Ol Abylaidyŋ han äuletıne tän emes äreketterın mysalǧa keltırdı.
«Mūnysy da han äuletıne tän emes. Tıptı qazaqtyŋ mınezıne ūqsamaidy. Han tūqymy aqsüiek retınde özderın ūdaiy abyroiyn bärınen biık qoiady. Abylai han bolsa, kerek kezınde iıle salatyn. Bıraq onysy ūzaq uaqytqa sozylmaityn. Qazaq hanynyŋ ökılderıne özınıŋ zyndanda jatqanyn körsetkısı keldı», – deidı Klara Hafizova.
Būl mälımdeme qoǧamda jäne tarihşylar arasynda qyzu pıkırtalas tuǧyzyp jatyr.
