دەپۋتات ەرمۇرات باپي قازاقتىڭ بايلىعىنان الدەكىمدەر پايدا كورىپ وتىرعانىن ايتتى. بۇل تۋرالى ول ماجىلىستەگى ۇكىمەت ساعاتىندا مالىمدەدى، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى.
دەپۋتاتتىڭ سوزىنشە، بۇرىنعى بيلىك تۇسىندا جەردىڭ ءۇستى ساتىلىپ بىتكەن. الايدا جاڭا قازاقستاندا وليگارحتار ءالى دە جەراستىنداعى بايلىقتان دامەلى.
"ەلدىڭ يەسى - بيلىك، جەردىڭ يەسى - قازاق" دەگەن ءتامسىل بار. بيلىك بۇگىن كەلەدى، كلاسسيكالىق ۆاريانت بويىنشا ەرتەڭ كەتۋى كەرەك. ال قازاق پەن ونىڭ جەرى ماڭگىلىك قالادى. بۇرىنعى بيلىك جەردىڭ ءۇستىن ساتىپ ءبىتىردى. جەر ۇستىندەگى باسقا بايلىقتى ايتپاعاندا، اۋىلداعى قازاقتىڭ ازىن-اۋلاق مالىن باعاتىن جەر قالمادى. ەندى، مىنە، جاڭا بيلىكتىڭ زامانىندا جەكەلەگەن ەسكى وليگارحتار جەردىڭ استىن، قازبا بايلىقتى ساتۋدى ءالى دە جالعاستىرىپ جاتىر دەگەن دەرەكتەر بار", - دەدى ول.
ەرمۇرات باپي IسIJ جۋرناليستەردىڭ حالىقارالىق تەكسەرۋ كونسورتسيۋمىنىڭ زەرتتەۋىن كەلتىردى. دەرەككە سۇيەنسەك، قازاقستاننىڭ مۇنايى مەن مۇناي ونىمدەرىن شەتەلدەردە تىركەلگەن ءارتۇرلى كومپانيالار سىرتقى نارىقتا ساتادى.
"حالىقتىق مەنشىك سانالاتىن پايدالى قازبا ونىمدەرىنىڭ ەكسپورتىنا نەگە الدەبىر، تۇسىنىكسىز سۋبەكتىلەر يە بولۋى كەرەك؟ ماسەلەن، قازاق مۇنايىن الەمدىك نارىقتا ساۋدالايتىن ەڭ ءىرى Vitol كومپانياسى شۆەيتساريادا تىركەلگەن. "قازمۇنايگاز" ترەيدينگ كومپانياسى دا شۆەيتساريانىڭ رەزيدەنتى. "تەڭىزشەۆرويل" وندىرەتىن تەڭىزدىڭ مۇنايىن نيدەرلاند ەلىندە تىركەلگەن "قازمۇنايگاز" فينانس ترەيدەرى ساۋداعا شىعارادى. قاشاعاننىڭ مۇنايىن بىرنەشە شەتەلدىك ترەيدينگ ساۋدالايدى", - دەدى ول.
ءماجىلىس دەپۋتاتى شەتەلدەردە تىركەلگەن، ىشكى نارىق پەن الەمدىك باعا اراسىنداعى مۇنايدىڭ مارجاسىنان تۇسكەن پايدانىڭ قىزىعىن كورىپ وتىرعان ونداعان شەتەلدىك كومپانيا بارىن جەتكىزدى. ول بۇل ماسەلەگە تيمۋر قۇلىباەۆتىڭ قانداي قاتىسى بارىن دا ايتتى.
"IسIJ كونسورتسيۋمىنىڭ زەرتتەۋىنە قاراعاندا Vitol ساۋدا ترەيدەرلىك كومپانياسىنىڭ يەسى - اتى-ءجونى ايگىلى وليگارح تيمۋر قۇلىباەۆ. ونىڭ 22 شەت مەملەكەتتە 200-دەن اسا كومپانياسى جانە تيمۋر مەن ونىڭ كومانداسىنا تيەسىلى كومپانيالارى بار. تويىم كەرەك، قاناعات كەرەك. بولاشاق قازاققا دا، حالىققا دا بىردەڭە قالدىرۋ كەرەك قوي", - دەدى ول.
ەرمۇرات ءباپيدىڭ سوزىنشە، قازاقستاننىڭ مۇنايى شەكاراعا دەيىن ىشكى نارىقتىڭ باعاسىمەن ساتىلادى دا، شەكارادان ءارى الەمدىك باعا بويىنشا ساۋدالانادى. دەپۋتات وسى تۇستا مۇنايدى ساتاتىن ۇلتتىق وپەراتور قۇرۋ كەرەك دەگەن پىكىردە.
"ەكى ارالىقتاعى مارجا وفشورلاردا، شەتەلدىك بانكتەردە شوگىپ قالادى. بۇل ەكى ارادا بيىل ءبىزدىڭ ەل تارتقان تابيعي اپاتتان مەملەكەتتىك بيۋدجەت وراسان زور تاپشىلىققا تاپ بولدى، ەندى ەلدىڭ الەۋمەتتىك سۇرانىسىن وتەۋ ءۇشىن ۇلتتىق قورعا قول سالدىق. ءتىپتى بيۋدجەتتىڭ جىرتىعىن جاماۋ ءۇشىن شەتەلدىك بانكتەردەن نەسيە الىپ، ەلىمىزدىڭ سىرتقى قارىزىن تاعى ەسەلەي تۇستىك. ءبىز وسىنداي ادىلەتسىز جانە قازاق ءۇشىن قياناتتى ساۋدادان الدەكىمدەردى قيساپسىز بايىتىپ وتىرمىز. وسى جولدا بىرەگەي وپەراتور قۇرۋ ماسەلەسىن شەشۋىمىز كەرەك دەپ ويلايمىن. ءبىر پارادوكس: بىزدە مۇناي وندىرەتىن ۇلتتىق كومپانيا بار، مۇنايدى تاسىمالدايتىن ۇلتتىق كومپانيا بار، ال مۇنايدى ساۋدالايتىن بىرەگەي ۇلتتىق وپەراتور نەگە بولماۋى كەرەك؟ ۇكىمەتتىڭ تاراپىنان ۇسىنىس بولسا، ۇلتتىق وپەراتور قۇرۋ جونىندەگى ۇسىنىستاردى پارلامەنت قاراپ، زاڭداستىرىپ بەرەدى دەگەن سەنىمدەمىن", - دەدى دەپۋتات.
ايتا كەتەيىك، رەسمي مالىمەتكە سۇيەنسەك، 2024 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستاندا مۇناي ءوندىرۋ كولەمى 88,4 ميلليون توننا دەڭگەيىنە جەتەدى. ال 10 ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا مۇناي ءوندىرۋ كولەمى - 73,5 ميلليون توننا.
