اقش ۋنيۆەرسيتەتىندە جۇمىس ىستەگەن قازاق عالىمى قازاقستاندىق زەرتتەۋشىلەردىڭ مۇمكىندىگىن سالىستىرىپ، ءوز كورگەن-بىلگەندەرىمەن وي ءبولىستى.
باۋىرجان ەدىگەنوۆ — اقش-تىڭ جەتەكشى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىرى دجوردجيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە ءبىلىم العان قازاقستاندىق عالىم. بىرنەشە جىل بويى شەتەلدە جۇمىس ىستەگەن ەكونوميست «ادىرنا» تىلشىسىنە سۇقبات بەرىپ، ءوز تاجىريبەسىمەن ءبولىستى.
- 2008 جىلى سۇلەيمەن دەميرەل اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتى باكالاۆر دارەجەسىمەن تامانداعان بولاتىنمىن. كەيىن ەدمۋند ماسكي ستيپەندياسىن ۇتىپ الدىم. وسىلايشا اقش-تىڭ اتلانتا قالاسىندا ورنالاسقان دجوردجيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە ءبىلىمىمدى ءارى قاراي جالعاستىردىم. بۇل جوعارى وقۋ ورنىنان ماگيستر، PhD دوكتور عىلىمي دارەجەلەرىن الىپ شىقتىم. مەنىڭ تاڭداۋىم ەكونوميكا سالاسىنا ءتۇستى. ول كۇندەلىكتى ميكرو دەڭگەيدە دە، مەملەكەتتىك ماكرو دەڭگەيدە دە وپتيميزاتسيا، ياعني شەكتەۋلى رەسۋرستاردى مۇمكىندىگىنشە ناتيجەلى تۇردە جاراتۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتىپ، زەرتتەيدى. قازاقستاندا بۇل گۋمانيتارلىق سالا دەپ سانالسا، امەريكا سىندى دامىعان ەلدەردە اناليز جاساپ، تالقىلاۋ ءۇشىن پايدالانادى. قازىرگى تاڭدا ەكونوميستەر ۋنيۆەرسيتەتتە زەرتتەۋدەن باسقا، دۇنيەجۇزىلىك بانك سىندى حالىقارالىق مەكەمەلەردە كەدەيلىكتى جويۋ ءۇشىن جۇمىس ىستەيدى. ودان بولەك، Amazon, Google كومپانيالارىندا بيزنەس وپتيميزاتسياسىمەن، ال CDC مەن دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىندا ەپيدەميالىق ولىمدەردى ازايتۋمەن اينالىسادى. بىلايشا ايتقاندا، بۇل ماماندىق سۇرانىسقا يە، - دەيدى مامان.
ول 2017 جىلى دجوردجيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنە عىلىمي قىزمەتكەر رەتىندە قابىلدانعان.
- دوكتورانتۋرانى بىتىرگەن سوڭ جوعارى وقۋ ورنىندا رەسمي تۇردە جۇمىس ىستەي باستادىم. دەسە دە، 2010 جىلى ماگيستراتۋرادا وقىپ جۇرگەنىمدە زەرتتەۋشى-اسسيستەنت رەتىندە ءتۇرلى جوبالارمەن اينالىسقان ەدىم. PhD كەزىندە اعا زەرتتەۋشى بولىپ، دۇنيەجۇزىلىك جوبالارعا ەكسپەرت رەتىندە قاتىستىم. كەيىن بۇنداي جوبالارعا ءوزىم دە ۇسىنىس تاپسىرىپ، جۇمىستىڭ ءبىر بولىگىن باسقارىپ ءجۇردىم. وسى ارالىقتا زەرتتەۋ ورتالىعىندا فيسكالدى دەتسەنتراليزاتسيا تاقىرىبىنداعى ترەنينگتەردى دە ۇيىمداستىردىم. ال پاندەميا باستالعاندا ونلاين نۇسقاسىن دامىتىپ، كوورديناتسياسىن جاسادىم. سونداي-اق دۇنيەجۇزىلىك بانكتە اسەردى باعالاۋ كەڭەسشىسى رەتىندە جۇمىس اتقارىپ، قازاقستانداعى جاستارعا ارنالعان Zhas Project جوباسىندا ەڭ ءىرى راندوميزاتسيالانعان باقىلاناتىن سىناق ەكسپەريمەنتىن ۇيلەستىردىم، - دەيدى ول.
باۋىرجان ەدىگەنوۆ اقش-تىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى ەرەكشەلىكتەردى اتاپ ءوتتى.
- امەريكاداعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە زەرتتەۋگە اسا كوپ نازار ءبولىنىپ، ءبىراز قاراجات جاراتىلادى. ول جاقتا پروفەسسورلار وزدەرىن، ەڭ الدىمەن، زەرتتەۋشى، سوسىن عانا وقىتۋشى رەتىندە ەسەپتەيدى. قارجى تەك ۇكىمەتتەن ەمەس، جەكەمەنشىك ۇيىمداردان دا بولىنەتىنىن اتاپ وتكەن جوق. وقۋ ورىندارىنىڭ كوپشىلىگى اۆتونومدىق تۇردە جۇمىس ىستەيتىندىكتەن، قاي سالادا داميتىندارىن وزدەرى تاڭدايدى. گارۆارد سەكىلدى ۋنيۆەرسيتەتتەردە ءارتۇرلى سالادا دامۋعا قاراجات تا، مۇمكىندىك تە جەتەرلىك. ال كەيبىر ءبىلىم بەرۋ وردالارى بەلگىلى ءبىر باعىتتا عانا ۇزدىك بولۋعا اكتسەنت قويىپ، سوعان كۇش جۇمسايدى. مىسالى، دجوردجيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى مەملەكەتتىك قارجى جانە بيۋدجەتتەۋ سالاسىندا اقش بويىنشا 5-ورىندا تۇر. ياعني، رەيتينگ بويىنشا گارۆارد (17) پەن چيكاگو (12) ۋنيۆەرسيتەتتەرىنەن جوعارى كورسەتكىش كورسەتەدى، - دەيدى ەكونوميست.
قازىرگى تاڭدا SDU ۋنيۆەرسيتەتىندە اسسيستەنت-پروفەسسور قىزمەتىن اتقاراتىن مامان ەل بيلىگىنىڭ عىلىمنىڭ دامۋى ءۇشىن جاساپ جاتقان جۇمىسىنا وڭ باعا بەردى.
- قازاقستانعا ورالعانىما ءالى ءبىر جىل دا بولعان جوق. دەسە دە، ۇكىمەت عىلىم مەن ءبىلىمدى دامىتۋدا ءبىراز جۇمىس اتقارىپ جاتىر دەپ ايتا الامىن. بۇل سالادا جۇمىس ىستەپ جۇرگەندەردىڭ ىنتاسى جوعارى. ماسەلەن، ءار جىل سايىن جۇزدەگەن جوباعا 90 ميلليون تەڭگەگە دەيىن زەرتتەۋ گرانتى بەرىلەدى. بۇل مۇمكىندىكتى پايدالانىپ، بيىل ەلىمىزدە فيسكالدى دەتسەنتراليزاتسيا جانە جەرگىلىكتى باسقارۋ رەفورماسىن زەرتتەۋ ءۇشىن 83 ميلليون تەڭگە كولەمىندە ءۇش جىلدىق گرانت ۇتىپ الدىق. اقش-تا، ارينە، بۇدان دا كوپ قاراجات بولىنەدى. الايدا مۇنداي گرانتتار كەيبىر دامىعان مەملەكەتتەردە بەرىلمەيدى. زەرتتەۋ سالاسىن دامىتۋدا العا شىعۋ ءۇشىن ءالى كوپ جۇمىس اتقارۋ كەرەك. بىراق بۇگىنگى تەحنولوگيا زامانىندا قازاقستان زەرتتەۋشىلەرىندە دە مۇمكىندىك كوپ. اسىرەسە، ەكونوميكا سياقتى سالالاردا ءوزىمىزدى دامىتۋعا ەشقانداي شەكتەۋ جوق. سول سەبەپتى قاراجات كۇتپەي، ءوز كۇشىمىزبەن دە عىلىمدى دامىتۋعا تىرىسۋىمىز ءتيىس، - دەپ پىكىر ءبىلدىردى عالىم.
ەكونوميستىڭ پىكىرىنشە، عىلىمي زەرتتەۋ سالاسىن دامىتۋدا اعىلشىن ءتىلى ەلەۋلى ءرول اتقارادى.
- شەت تىلىندەگى عىلىمي ەڭبەكتەردى قازاقشالاپ، مەكتەپتەر مەن جوعارعى وقۋ ورىندارىندا تاراتۋ كەرەك. دەسە، دە زەرتتەۋ سالاسىن دامىتۋ ءۇشىن اعىلشىنشا ۇيرەنۋ قاجەت دەپ ويلايمىن. نەگىزگى وقۋ كىتاپتارىن اۋدارىپ، ون جىلداي پايدالانۋعا بولادى. ال ءار جىل سايىن شىعاتىن ەڭ ساپالى مىڭداعان زەرتتەۋ ماقالاسىن بىردەن اعىلشىن تىلىنەن اۋدارىپ وتىرۋ مۇمكىن ەمەس. سول ءۇشىن دە حالىقارالىق ءتىلدى ۇيرەنۋگە كوڭىل ءبولۋ كەرەك، - دەيدى ول.
ديانا اسان
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
