ماعجاندى تەرەڭ بىلسە، تۇسىنسە، بۇگىنگى كوپتەگەن ماسەلەلەر وزدىگىنەن شەشىلگەن بولار ەدى.
ماعجاننىڭ رۋحتى ولەڭدەرى موتيۆاتسياعا تولى. “مەن جاستارعا سەنەمىن!” دەگەن جىر جولدارى نەگە تۇرادى؟! ماعجان قانداي دا ءبىر قايشىلىققا تولى، قانشالىقتى مۇڭلى ولەڭ جازسا، شىعارماسىن سونشالىقتى ءپوزيتيۆتى نوتادا اياقتاۋعا تىرىسادى. جىلاپ-سىقتاپ، ەزدىك تانىتۋ ماعجاننىڭ ءور تابيعاتىنا قايشى. “…عا” دەگەن ولەڭى ءاليحان بوكەيحانعا ارنالعان ءتارىزدى.
ۇمتىلعان ىزگى جولدا تىلەگىڭە،
تۇسسە دە تەمىر شىنجىر بىلەگىڭە،
قاسىرەتتى، قارا كۇندە جاندى سۇيگەن
قونعان جوق كىرشىك تازا جۇرەگىڭە.
بۇل ولەڭ جولدارىنان الاش قايراتكەرلەرىن العا سۇيرەپ، قازاق ەلىن كىرشىكسىز جۇرەگىمەن سۇيگەن ءاليحان بوكەيحان بەينەسى ەلەستەيدى. ونىڭ باسىنان ەل ءۇشىن كەشكەن قايعى-قاسىرەتىن دە دالمە-ءدال بەرەدى.
ارداقتى ەر! ۇمىتىلماس ەتكەن ءىسىڭ،
كۇنى ەرتەڭ ايبىندى الاش جيناپ ەسىن،
كوكسەگەن كوپ زاماننان تىلەگىڭدى
جارىققا شىعارۋعا جۇمسار كۇشىن.
الگى ولەڭنىڭ سوڭى وسىنداي ۇلكەن سەنىممەن اياقتالادى. بۇگىندە ءاليحاندى ۇمىتپاي ۇلىقتاپ ءجۇرمىز، ولار اڭساعان ازاتتىق تاڭى دا اتتى. ماعجان اقىننىڭ ولەڭى اينا-قاتەسىز ورىندالىپ، سەنىمى اقتالعان ەكەن. وسى كۇنى سەنىم كۇشىنىڭ قۇدەرەتى تۋرالى قانشاما فيلمدەر ءتۇسىرىلىپ، كىتاپتار جازىلىپ جاتىر. ال ادىلەتتىلىككە، ىزگىلىككە سەنگەن اقىن ماعجان زامانىنان وزىق تۋعان با دەپ قايران قالاسىز.
ماعجاننىڭ تاعى ءبىر عاجاپ قاسيەتى - تاريحي ءبىلىمىنىڭ كوكجتەگى وتە كەڭ. تۇركولوگيا سالاسىنا ولەڭدەرىمەن-اق جاڭا سۇرلەۋ سالعانداي. ءبىر عانا تۇركىستان ولەڭى جەكە-دارا ارنايى زەرتتەۋدى قاجەت ەتەدى. ۇلى دالانى دۇبىرلەتكەن بالالارىمىزدىڭ تاريحىن تىم ارى ساقتاردان، عۇنداردان باستايدى.
ساقتار زامانىندا ەۋرازيا كەڭىستىگىندە ەكى مادەنيەت ءوزارا يىق تىرەستىرىپ، باسەكەلەسىپ تۇردى.
ولار - تۇران مەن يران مادەنيەتتەرى. تۇراندا ساقتار مەكەندەسە، يران پارسىلار ەلى ەدى.
تۇراندا جەر جۇزىندە جەر جەتكەن بە؟
تۇرىككە ادامزاتتا ەل جەتكەن بە؟
كەڭ اقىل، وتتى قايرات، جۇيرىك قيال،
تۇراننىڭ ەرلەرىنە ەر جەتكەن بە؟
ماعجان ءدال وسى ءبىر شۋماقتا بابالاردىڭ بويىنداعى اسىل قاسيەتتەردى اتاپ ءوتىپ، تەگىمىزدىڭ مىقتىلىعىن ايتىپ رۋحتاندىرا تۇسەدى.
“قورقىت”، “قويلىبايدىڭ قوبىزى” سياقتى داستاندارى ەجەلگى بابالارىمىزدىڭ دۇنيەتانىمىن جان-جاقتى سۋرەتتەيدى. قازىرگى كەي جاس اقىندار مۇنداي تاقىرىپتارعا بارا بەرمەيدى، بارسا دا قاتە ماعلۇماتتارمەن بۇرىس جازادى.
ماعجان اقىننىڭ بارىنشا ارابشا سوزدەردەن اۋلاق بولۋعا تىرىسقانىن بايقاۋ قيىن ەمەس. جالپى، الاش قايراتكەرلەرىنىڭ شىعارمالارىندا، ماقالالارىندا وسى يگى ءۇردىس بايقالادى. اشىعىن ايتقاندا الدىڭعى تولقىن اقىنداردا اراب سوزدەرى مەن ءسوز تىركەستەرى ءجيى كەزدەسەدى.
ماعجاننىڭ ءدىني فاناتيزمگە قارسىلىعى كوپتەگەن ولەڭدەرىندە كورىنىس تاپقان. ء“دىن ۇيرەتكەنگە”، “مەشىت ءھام اباقتى”، “ورازا” ولەڭدەرىندە ءدىندى اشىق سىنعا الادى.
“مەشىت ءھام اباقتى” ولەڭىندە:
بۇل ءۇيدى مەشىت دەيدى، قۇلىنشاعىم،
ەرىگىپ، قۋعان بولىپ اتا زاڭىن،
اندا-ساندا دومالاپ بارماعى ءۇشىن،
سالدىرعان وزىنە ارناپ “جۋان قارىن”.
بەس مينۋت “جاتىپ-تۇرىپ”، جۋىپ الماق
بىلعاعان بۇزىقتىقپەن ۇيات-ارىن، - دەپ ءدىندى پايدا تابۋ قۇرالى ەكەنىن اشىق ايتادى.
وسى كۇنى دە ءوزىنىڭ ارام جولمەن تاپقان اقشالارىن مەشىت سالىپ، كۇنالارىن وسىلايشا “جۋىپ-شايعىسى” كەلەتىن جۋان قارىندار قانشاما؟!
ارىستان جۇرەكتى اقىن ەشنارسەدەن قايمىقپايدى. وتارشىلدىق سانا ورىستاندىرۋ عانا ەمەس، ءدىن كۇشىمەن ارابتاندىرۋ ارقىلى جۇرگىزىلىپ جاتقانىن سەزىنە بىلگەن. ءبىر عاسىر بۇرىنعى ويى جۇيرىك اقىننىڭ بۇل ايتقاندارىن ءالى كۇنگە دەيىن كوپ قازاق تۇسىنبەيدى، تۇسىنگىسى دە كەلمەيدى.
ال اقىننىڭ سول كەزدەگى الاش ارىستارىنا ءتان جاستاردى عىلىم مەن بىلىمگە شاقىرعان ولەڭدەرى قانداي عاجاپ!
قاراعىم، وقۋ وقى، بوسقا جۇرمە!
ويىنعا، قۇر قالارسىڭ، كوڭىل بولمە.
وقىماي ويىن قۋعان بالالارعا
جولاما، شاقىرسا دا قاسىنا ەرمە!
•••
جاسىنان وقۋ وقىپ، ونەر قۋعان
جان جەتپەس كوڭىلى جۇيرىك كەمەڭگەرگە…
ماعجاننىڭ وسى تارىزدەس ولەڭدەرى جەتىپ-ارتىلادى. ەلىمىز تاۋەلسىز بولعانىمەن، قاراڭعىلىقتىڭ شەكپەنىنەن ءالى دە دۇرىستاپ شىعا الماي وتىر. ءىلىم-ءبىلىمى مىقتى ەلدەردىڭ ايى وڭىنان تۋىپ، جاڭا زاماننىڭ كوشىن باستاپ كەلەدى. ماعجان سونى عاسىر بۇرىن سەزگەن ەكەن عوي.
ارمان اۋباكىر
