دارىگەردىڭ قادىرىن اۋىرعاندا بىلەمىز. بىلىكتى دارىگەر – قاي قوعام ءۇشىن دە اۋاداي قاجەت مامان. وتاندىق دارىگەرلەردى، ونىڭ ىشىندە ايماقتاردا ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن اق حالاققىت ابزال جانداردى نە تولعاندىرادى؟ ولاردىڭ نە نارسە ىنتالاندىرادى؟ وسى تۋرالى قىزىلوردا وبلىسى شيەلى اۋدانىنداعى كوكشوقى العاشقى مەديتسينالىق-سانيتارلىق كومەك ورتالىعىنىڭ ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، جوعارى ساناتتى، بىلىكتى دە تاجىريبەلى دارىگەر ۇلجان ءجۇنىسوۆادان سۇراعان ەدىك.
– قۇرمەتتى ۇلجان جىلقىايدارقىزى، جوعارى بىلىكتى مامان رەتىندە وڭىردە قىزمەت ەتىپ جاتقانىڭىزعا ءبىراز بولدى. بىلىكتىلىگىنە سەنىمدى ماماننىڭ اۋداندا تۇراقتاپ قالۋىنا باستى نە سەبەپ؟
– جوعارى بىلىكتى دارىگەر اتانعاننان باستاپ، اۋىلعا ورالۋدى كوزدەدىم. اۋىل مەديتسيناسىن كوتەرۋ، تۋىپ-وسكەن اۋدانىمنىڭ حالقىنا مۇلتىكسىز كومەك كورسەتۋ – باستى ماقساتىم بولدى. ۇزاق جىلدان بەرى سول ماقساتىما ادالدىق تانىتىپ كەلە جاتقانىم – حالىق دەنساۋلىعىنا قوسقان ۇلەسىم، قۇرمەتىم دەپ بىلەمىن. تۋعان جەرىمدى جاقسى كورەمىن. بولاشاق جاستارعا، ءىزىمىزدى باسقان جاس دارىگەرلەرگە سولاي ۇلگى بولسام دەيمىن. سونىمەن قاتار، ءوز بالالارىما ونەگە بولا ءبىلۋ – قاسيەتتى پارىزىم.
– كارانتين كەزىن، كوۆيد دۇربەلەڭىن وتكەرگەنىمىزگە كوپ بولمادى. سول كەزدە وزىڭىزگە ادام رەتىندە، مامان رەتىندە نە ءتۇيدىڭىز؟
– دۇنيە ءجۇزى بويىنشا دۇربەلەڭ بولعان Covid-19 ەپيدەمياسى كەزىندە حالىقتىڭ كوزىندەگى ۇرەيدى كوپ كوردىك. دەگەنمەن، ءومىر سۇرۋگە دەگەن تالپىنىسقا دا كۋا بولعان ساتتەردە، ولارعا كومەك قولىن سوزا العان كەزدەردە، شىنىمدى ايتسام، وسى دارىگەرلىك ماماندىقتى تاڭداعانىمدى ماقتان تۇتتىم. حالىققا قولىمنان كەلگەن كومەگىمدى كورسەتە بىلگەنىمە شەكسىز ريزا بولدىم. ەپيدەمياعا شالدىققان ناۋقاستاردىڭ ولىمنەن ۇرىككەن قورقىنىشىن كورگەندە، دارىگەر رەتىندە مەيىرىمدى، كىشىپەيىل بولۋدى، دەر كەزىندە شۇعىل جاعدايدان شىعۋ جولدارىن تەرەڭىرەك مەڭگەردىك. تاڭنىڭ اتىسىنان ءتۇننىڭ جارىمىنا دەيىن دامىلسىز جۇمىس ىستەسەك تە، ۇيقىمىز كەلمەيتىن، ويتكەنى قازىر عانا ساپ-ساۋ وتىرعان ادام دەم اراسىندا ءجۇرىپ كەتۋى مۇمكىن سىندارلى ءسات بولعاندىقتان، قايتا-قايتا تەكسەرىپ، كومەك قولىن سوزۋدان ءمۇلت كەتىپ قالمايىن دەپ تىرمىسادى ەكەنسىڭ. نەگىزى ماماندىعىمىزعا بايلانىستى، ءولىم ۇرەيىن ءجيى كورەمىز عوي. ال ەپيدەميا كەزىندە ونى كورۋ تىم جيىلەدى. بىراق ەڭ قيىنى سول، 10-15 كۇندەپ بالا-شاعاڭدى كورمەي كۇنى-ءتۇنى جۇمىس ىستەۋ قاتتى قاجىتتى. تۇيگەنىم: كوۆيد كەزىندە قوسىمشا سىرقاتى جوق، سالاۋتتى ءومىر سالتىن ۇستاناتىن، ومىرگە قۇشتار ادامدار اۋرۋدى وڭايىراق ەڭسەردى.
– قازىرگى وتاندىق مەديتسينانىڭ ءۇش تۇيىتكىلى مەن ءۇش جەتىستىگى نە دەسە، قالاي جاۋاپ بەرەر ەدىڭىز؟
– قازىرگى وتاندىق مەديتسينانىڭ ءۇش جەتىستىگى دەگەندە ويىما العاش كەلگەندەرى:
- قازىرگى مەديتسينانىڭ قارقىندى دامۋى.
- يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردىڭ كەڭىنەن ەنگىزىلىپ جاتۋى.
- شەتەلدە جاسالىپ جاتقان كۇردەلى وتالار ءوز ەلىمىزدە دە جاسالۋى.
ال كەمشىلىك جوق ەمەس، بار. ماسەلەن، وتاندىق اقپاراتتىق جۇيەلەردى ينتەگراتسيالاۋ جاعى كەمشىن. ورتاق بازا بولسا دەيمىن. ماسەلەن، ادام قايتىس بولدى دەپ رپن-گە ەنگىزەمىز، بىراق ول كميس-تە قايتادان «ءتىرى» بولىپ تۇرادى. ءدارىنى جازعاندا دا ءبىر جۇيە ەكىنشى جۇيەگە سايكەس كەلمەي، ءبىر جاساعاندى ەكى قايتارا ەنگىزۋگە ءماجبۇر بولىپ جاتامىز. ەكىنشى ولقىلىق: جالپى تاجىريبەلى دارىگەرلەردىڭ جۇكتەمەسىن ازايتۋ اۋاداي قاجەت. شىنىن ايتساق، سونداي جۇكتەمەمەن وتىرعان كوپ دارىگەردىڭ سىرقاتقا دۇرىستاپ كوڭىل بولۋگە شاماسى جوق. قاعازى، كومپيۋتەرى ەكىنشى جاقتان تۇرادى. ەكپە سالاتىن دەنى ساۋ بالالاردى دا وسى دارىگەر، قاتتى اۋىرىپ تۇرعان ناۋقاستى دا ءبىر ادام ءوزى قاراعان سوڭ، ساپانىڭ اقسايتىنى ءسوزسىز. سونىمەن قاتار، ەمحاناعا كەزەك جاعىن رەتتەۋ دە – كۇن تارتىبىندەگى ماسەلە. قارتتار جاعى ەلەكتروندىق كەزەك دەگەندى جەتە تۇسىنە بەرمەگەندىكتەن، ناۋقاستى قابىلداۋدا تۇيىتكىلدەر تۋىنداپ جاتادى.
– مەديتسينا سالاسىندا نەشە جىلدان بەرى قىزمەت ەتەسىز، قيىندىعى مەن جاۋاپكەرشىلىگى مول بۇل سالانى تاڭداۋىڭىزعا نە سەبەپ بولدى؟
– مەديتسينا سالاسىندا قىزمەت اتقارعانىما – 17 جىل. بۇل ماماندىقتى تاڭداۋداعى باستى ماقساتىم – دەنساۋلىق سالاسىن ءجىتى مەڭگەرىپ، حالىققا ساپالى، قولجەتىمدى قىزمەت كورسەتۋ.
– قازاق مەديتسيناسى دامۋ ءۇشىن مەملەكەت دەگەن مەنەدجەردىڭ ۇستانىمى قانداي بولۋى كەرەك دەپ ويلايسىز؟
– مەملەكەت دەگەن مەنەدجەردىڭ ۇستانىمى – جاقسىلاپ جوسپارلاۋ، مۇقيات ۇيىمداستىرۋ، قيسىندى ۇيلەستىرۋ، ادىلدىكپەن باقىلاۋ جانە بارىنشا ىنتالاندىرۋ.
– "اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋىرمايتىن جول ىزدە" دەگەن ءسوز بۇگىندە قانشالىقتى وزەكتى؟ قاراپايىم حالىققا گمو-سى كوپ، ازىق-تۇلىگى قىمبات قازىرگى كەزەڭدە دەنساۋلىعىنا بايلانىستى قانداي كەڭەس بەرەر ەدىڭىز؟
– حالىققا سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋدى ناسيحاتتاۋ – وتە ماڭىزدى مىندەت. ءار ادامنىڭ اينىماس سەرىگى ولار: سپورتپەن شۇعىلدانۋ، تابيعي ونىمدەردى تۇتىنۋ، تازا اۋادا سەرۋەندەۋ جانە كوتەرىڭكى كوڭىل-كۇي. جىلىنا كەم دەگەندە 1 رەت الدىن الا تەكسەرۋدەن ءوتۋدىڭ دە ءمانى زور. پەداگوگ، الاش دارىگەرى ءبىلال مالدىبايۇلى ايتقانداي «ۇزاق ءومىر ءسۇرۋدىڭ سىرى – تازالىق».
– ءوزىڭىز بىلىكتى دارىگەر عانا ەمەس، كوپبالالى اناسىز دا. جۇمىس پەن وتباسىن ۇيلەستىرۋدەگى ءسىزدىڭ فورمۋلاڭىز قانداي؟
– ەڭبەك پەن وتباسىن تەڭدەي ۇيىمداستىرۋ ايەل زاتى ءۇشىن وڭاي ەمەس ەكەنى بەلگىلى. وتباسى – قوعامنىڭ ەڭ وزەكتى قۇرىلىمى. ماماندىق بويىنشا جۇمىس تا الەۋمەت ءۇشىن ماڭىزدى. جۇمىس پەن وتباسىن بىرگە الىپ ءجۇرۋ وڭاي شارۋا ەمەس، الايدا ءوزىم وسى مەديتسينا سالاسىن تاڭداعاننان كەيىن، وسى دارىگەرلىك ماماندىعىمدى وتباسىممەن قاتار يگەرۋدى ءجون كوردىم. ءوزىم كوپبالالى وتباسىنان شىققاندىقتان، ۇل-قىزدارىمنىڭ جاناشىر باۋىرى كوپ بولعانىن قالادىم. ەڭبەكسۇيگىشتىكتى، وتباسىنىڭ قامقورشىسى بولۋدى، جانۇيانىڭ ۇيىتقىسى بولۋدى، ەرىن كۇتە ءبىلۋدى، بالا تاربيەلەۋ جانە انالىق بورىشىمدى ورىنداۋدى وسى تاڭداعان دارىگەرلىك ماماندىعىممەن قاتار الىپ جۇرەمىن دەپ ماقسات ەتكەنمىن. قۇداي قۋات بەرىپ، سونىڭ ۇدەسىنەن شىعۋعا بارىنشا تىرىسىپ كەلەمىن.
– ءوزىڭىزدىڭ ءىزىڭىزدى باسىپ كەلە جاتقان جاس بۋىن دارىگەرلەرگە ورتا بۋىن وكىلى رەتىندە قانداي كەڭەس ايتار ەدىڭىز؟
– كەلەشەك جاس بۋىن ماماندارعا بەرەر كەڭەسىم: اق حالاتتى ابزال جان دەگەن اتقا كىر كەلتىرمەي، حالىققا مەيىرىمدىلىگىمەن قاتار، ادال قىزمەت كورسەتۋ كەرەكتىگىن ۇمىتپاڭىزدار. ءبىلىمىن ۇزدىكسىز شىڭداپ، ىزدەنىستە بولۋ، جۇمىسىنا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋ، قازىرگى زامان تالابىنا ساي دامىپ جاتقان عىلىمي تەحنولوگيالاردى مەڭگەرۋگە كەڭەس بەرەر ەدىم. ال بولاشاق اق حالاتتى ابزال جاندارعا جوعارى وقۋ ورىندارىندا بىلىكتى، ۇزدىكسىز ىزدەنىس ۇستىندەگى، شەتەلدە ءبىلىمىن شىڭداعان، تالاپ قويا الاتىن ۇستازدار ءدارىس بەرسە، نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى.
–سۇحباتىڭىزعا راقمەت! ەڭبەگىڭىزگە بەرەكە تىلەيمىز!
الما سايلاۋقىزى
