دوستوەۆسكيدىڭ قىسقا جازبالارى

2306
Adyrna.kz Telegram

***
ءسىرا، مەنىڭ، باۋىرى ەزىلە قينالاتىن اۋرۋ ادامنىڭ، ەكى تاۋلىك بويى جاڭبىر مەن تۇمان كەشە ءجۇرىپ، شويىن جولمەن بەرلينگە دەيىن جەتىپ، ابدەن شارشاپ-شالدىعا، سارعايا جەتكەن بويدا، ۇيقىم دا قانباستان قاراعان ساتىمدە، كەنەتتەن بەرليننىڭ پەتەربۋرگكە ادام سەنگىسىزدەي ۇقساستىعىن كورۋىمنەن شىقسا كەرەك. تۋرا سونداعىداي تىزىلگەن كوشەلەر، تۋرا سول يىستەر، تۋرا سول... (جارار، ءبارىن تىزە بەرۋ شارت ەمەس قوي!). «قۇداي-اي، – دەپ ويلادىم مەن ىشىمنەن، – ءوزىم قاشىپ شىققان دۇنيەنى قاز-قالپىندا كورۋ ءۇشىن ەكى تاۋلىك بويى ۆاگوندا ءوزىمدى قيناۋدىڭ نە قاجەتى بار ەدى؟»

***
مەن، لوندوندا پايداما جاراتقان سەگىز كۇندى ەسكەرمەگەندە، تولىق ءبىر اي بويى پاريجدە ءومىر ءسۇردىم. ەندەشە، مەن سەندەرگە پاريجگە قاتىستى بىردەڭەلەرىمدى جازايىن، قالاي دەگەنمەن، قاسيەتتى پاۆەل عيباداتحاناسىنا ياكي درەزدەندىك بيكەشتەرگە قاراعاندا، مەن ونى اجەپتاۋىر تاني الدىم عوي. سونىمەن، باستايمىن.

***
«فرانتسۋزدا اقىل بولمايدى، ال وندايى بولا قالسا، ول مۇنى اسا قاسىرەتتى باقىتسىزدىققا بالار ەدى». بۇل ناقىلدى وتكەن جۇزجىلدىقتا فونۆيزين جازىپ تاستاعان جانە، و، قۇدايىم-اۋ، بۇل سوزدەردى ول قانشالىقتى شاتتانا جازدى ەكەن.

***
ءوز ومىرىمدە مەن بەلينسكي سياقتى مەيلىنشە قىزۋقاندى ورىس ادامىن كورمەپپىن، ارينە، وعان دەيىن جالعىز چااداەۆ قانا ءبىزدىڭ ءتول نارسەلەرىمىزدىڭ كوپشىلىگىنە سونشالىقتى باتىل، كەي تۇستاردا اقكوزدەنە زىعىردانى قاينايتىن، شاماسى، ول ورىسقا ءتاننىڭ ءبارىن جەككوردى-اۋ دەيمىن.

***
ويتكەنى ءبىزدى جاتقا اينالىپ كەتۋدەن بالا باعۋشىلار مەن شەشەتايلار ساقتاپ قالعان. شىنداپ ويلانساق، ءارى مۇڭلى، ءارى كۇلكىلى كورىنەر، دەگەنمەن، پۋشكيننىڭ كۇتۋشىسى ارينا روديونوۆنا بولماسا، وندا، بالكىم، بىزدە پۋشكين دە بولمايتىن شىعار. قيسىنسىز با؟ شىنىمەن-اق، قيسىنى جوق پا؟ ال ەگەر، راسىمەن-اق، قيسىندى بولسا شە؟ مىنە، ەندى كوپتەگەن ورىس بالالارىن فرانتسيادا تاربيەلەۋگە اكەتىپ جاتىر; ال ەگەر ول جاققا الدەبىر پۋشكيندى الىپ كەتسە شە، ول جاقتا ونىڭ ارينا روديونوۆناسى دا، بەسىك تەربەتكەن ورىس ءتىلى دە بولمايدى عوي.

***
وي-تۇسىنىگىڭدى ءتىپتى ءوزىڭ ءۇشىن بىردەن ايقىنداپ الۋدىڭ ءوزى قانداي قيىن. كەيبىر جانى ءسىرى كۇشتى ويلار ءۇش ۇرپاق الماسسا دا، ايقىندالماي قوياتىنى بار، سوندىقتان كەيدە وي ءتۇيىنى ءوز باستاۋىنا مۇلدە ۇقساماي كەتىپ جاتادى...

***
ءارتۇرلى زامانداردا ەۆروپا ءبىزدىڭ ومىرىمىزدە قانداي سيپاتتا كورىنىس تاپتى، ول بىزگە ءوزىنىڭ وركەنيەتىمەن ۇدايى وكتەمسي قوناق بوپ ءجۇردى، ال سودان ءبىز قانشالىقتى وركەنيەتتى بولا كەتتىك جانە بۇگىنگە دەيىن مىنا ءبىزدىڭ نەشەۋىمىز وركەنيەتتەنبەي قالدىق؟

***
ماسەلەن، بىزبەن بىرگە تىنىشتالماۋعا جانە ءبىزدىڭ عاجايىپ تۇلعالارىمىزعا قاناعاتتانباۋعا باتىلى بارعانى ءۇشىن جانە وسىلاردى وزىنە يدەال ەتۋدەن باستارتىپ، بىزدەن گورى تاۋىرىرەك بىردەڭەلەردى ىزدەگەنى ءۇشىن تۋرگەنەۆتى وزىمىزگە ءوزىمىز توقمەيىل كۇيدەگى ءبىز قالاي-قالاي شىقپىرتىپ الامىز دەسەڭىزشى. قۇدايىم-اۋ، بىزدەن ءتاۋىرى كىم سوندا!؟ كۇن استىندا بىزدەن اسەم، بىزدەن ءمىنسىز نە بار؟ تۇلا بويى نيگيليزمگە تولى بازاروۆ ءۇشىن، بەيمازا ءارى سارىۋايىمشىل (ۇلى جۇرەكتىڭ نىشانى) بازاروۆ ءۇشىن ءوزى دە سىباعاسىن الدى. ءبىز ونى ءتىپتى كۋكشين ءۇشىن دە، ورىس ءومىرىنىڭ شىندىعىنان تۋرگەنەۆ بىزگە كورسەتۋ ءۇشىن ادەيى ءسۇزىپ الىپ شىققان الگىبىر پروگرەسسيۆتى بيت ءۇشىن دە شىقپىرتتىق، بۇل از بولسا، ول ايەلدەر ەمانتسيپاتسياسىنا قارسى كەلدى دەگەندى دە قوستىق. ال مۇنىڭ ءبارى، قالاي دەگەنمەن، پروگرەسس قوي!

***
ال لوندوندا كورۋگە بولاتىن سونشاما كوپ بۇقارانى دا، ولاردىڭ قيلى-قيلى جاعدايىن دا سەندەر مىنا دۇنيەنىڭ ەش تۇپكىرىنەن كەزىكتىرە الماسسىڭدار.

***
ءبارى ماس، بىراق كوڭىلسىز، تۇنجىر، ءبارىن زىلدەي سالماق جانشىپ جاتقانداي، ءۇنسىز-ءتىلسىز. (لوندون تۋر.)

***
مۇنداعىنىڭ ءبارى تەزىرەك ەستەن تانا ىشۋگە اسىعادى... (لوندون تۋر.)

***
ەندى ءسىز ەشقانداي حالىقتى ەمەس، اقىل-ويدىڭ جۇيەلى تۇردە، قۇلدىق ۇرا، ىنتالانا جوعالۋىن كورەسىز. (لوندون تۋر.)

***
لوندوندا بولعانداردىڭ قاي-قايسى دا، تىم بولماسا، ءبىر رەت گاي-ماركەتكە تۇندە بارعانى حاق. بۇل – بىرنەشە كوشەسىندە ءتۇنى بويى مىڭداعان جەزوكشە اياققا ورالىپ جۇرەتىن كۆارتال. كوشەلەرى ءبىزدىڭ تۇسىمىزگە دە كىرمەيتىن گاز وتتارىمەن جارىقتاندىرىلعان. اينالارمەن جانە التىنمەن اشەكەيلەنگەن اسەم كوفەحانالاردان اياق الىپ جۇرگىسىز. ماسقارا دا وسىندا، باسپانا دا وسىندا.

***
جالپى، بارشا دۇنيە جۇزىندە اعىلشىن ايەلدەرىنەن اسار سۇلۋلار ءتيپى جوق.

***
باسقاشا ايتساق، ءسوتسياليزمنىڭ بولۋى دا مۇمكىن شىعار، بىراق ءدال وسى فرانتسيادا ەمەس.

***
يتارشىلىق بۋرجۋانىڭ جاراتىلىسىنا تەرەڭدەپ، تەرەڭدەپ سىڭگەن سايىن، ول سوعۇرلىم كوبىرەك، كوبىرەك ىزگىرەك بوپ ەسەپتەلە تۇسەدى.

***
فرانتسيادا تىڭشىلىقتىڭ، جاي عانا ەمەس، كانىگى تىڭشىلىقتىڭ، ونەر دەڭگەيىنە دەيىن كوتەرىلگەن جانە وزىندىك عىلىمي تاسىلدەرگە يە تىڭشىلىقتىڭ ادام سەنگىسىز دەڭگەيدە دامۋى ولاردىڭ تۋمىسىنان يتارشى بولۋىنا بايلانىستى.

***
ۇيات سەزىمىن جوعالتپاي-اق تا، وڭباعان بولۋعا بولادى; ال مۇندا وتە ادال ادامدار وتە كوپ، بىراق ار-ۇياتتى سەزىنۋدى مۇلدەم جوعالتىپ العان، سوندىقتان نە ىستەپ جۇرگەندەرىن وزدەرى دە سەزىنبەستەن، ىزگى نيەتپەن وڭباعاندىق جاساي سالادى.

***
فرانتسۋزدى، ياعني پاريجدىكتى (ويتكەنى، شىنداپ كەلسەك، فرانتسۋزدىڭ ءبارى – پاريجدىك), بۇكىل جەر جۇزىندەگى ەڭ ءبىرىنشى ادام ەمەستىگىنە ەش ۋاقىتتا سەندىرە المايسىڭ.

***
ايتكەنمەن، ناعىز فرانتسۋزعا ءتان قاسيەت – قىزىل ءسوز. ونىڭ قىزىل سوزگە قۇشتارلىعىن تۇنشىقتىرۋ مۇمكىن ەمەس، ءتىپتى جىلدان-جىلعا ءورشي تۇسەدى. قىزىل سوزگە وسىنشا قۇشتارلىقتىڭ فرانتسيادا ءدال قاي كەزدە باستالعانىن بىلۋگە مەن ەرەكشە قىزىقتىم. سويتسەم، حIV ليۋدوۆيكتەن باستالىپتى. ءبىر قىزىعى، فرانتسياداعىنىڭ ءبارى حIV ليۋدوۆيكتەن باستالادى، شىن ايتام. بارىنەن دە قىزىعى، بۇكىل ەۆروپاداعىنىڭ ءبارى حIV ليۋدوۆيكتەن باستالادى. بۇل كورول نەسىمەن باۋراعان، – ەش تۇسىنە المايمىن! ويتكەنى ونىڭ وزىنەن بۇرىنعى كورولدەردەن اسىپ تۇرعان ەشتەڭەسى جوق. تەك: «I’Etat c’est moi»1 (فرانتس.) مەملەكەت دەگەن – مەن) دەگەندى ەڭ ءبىرىنشى ايتقانى بولماسا.

***
بۋرجۋا قىزىل سوزدەن قىرمان ۇيە الادى.

***
بۇگىندە بۇكىل دۇنيەدە وكتەمدەپ تۇرعان، ۇلى ۇلتقا ماڭگى ەلىكتەۋ سيپاتىندا كورىنەتىن الگىبىر بۋرجۋازيالىق قوعامدىق قاتىناستاردىڭ باستاۋى مەن ۇرىعى وسى جاقتا جاتىر.

***
كوشەدە ايەلگە ەشكىم جاناسپايدى. ەشكىم ونى جابىرلەمەيدى، ءبارى وعان جول بەرەدى، قارتايا قويماعان الدەبىر ايەل كوشەگە شىقسا بولدى، ەدىرەڭدەگەن ياكي ەلپەڭدەگەن الدەبىرەۋ شلياپاسىنىڭ استىنا ءۇڭىلىپ، تانىسۋعا ۇسىنىس جاساپ، ەكى ادىم دا باستىرماي قوياتىن بىزدەگى سياقتى ەمەس.

***
نەگىزى، مەنىڭ بىردەن بايقاعانىم – شەتەلدىك ادامداردىڭ ءبارى دەرلىك ورىستاردان گورى اڭعالداۋ ەكەن.

 

"جازعى اسەرلەر تۋرالى قىسقى جازبالاردان" ءۇزىندى ويلار،
ف.م.دوستوەۆسكي (1862)

"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى

پىكىرلەر