«ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە قاتەر توندىرگەن جاعدايدا» شەتەلدىك باق-تى تىركەمەۋ زاڭ تالابىنا اينالۋى مۇمكىن. دەپۋتاتتار مۇنى قالىپتى جاعداي رەتىندە كورسەتكىسى كەلەدى. ال مەديا-مامان تاۋەلسىز جۋرناليستەر ءۇشىن جىل وتكەن سايىن جاڭا كەدەرگىلەر جيىلەي باستاعانىن ايتادى.
الەۋمەتتىك جەلىدە ءماجىلىس دەپۋتاتتارى نيكيتا شاتالوۆ پەن اناس باققوجاەۆتىڭ داۋلى ۇسىنىسى قىزۋ تالقىلانىپ جاتىر. قوس دەپۋتات "ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە قاتەر توندىرەدى" دەگەن سەبەپپەن كەيبىر شەتەلدىك باق-قا اككرەديتاتسيا بەرمەۋدى ۇسىنىپ وتىر. بۇل ۇسىنىس ەركىن باق-تىڭ جۇمىس ىستەۋىنە كەدەرگى مە، الدە كەلەلى ۇسىنىس پا؟
دەپۋتات 10 جىلدان سوڭ ەسكە العان وقيعا
نيكيتا شاتالوۆ كەيبىر شەتەلدىك باق ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە قاتەر توندىرەتىنىن ايتادى. ايتسە دە ول ناقتى قاي باق-تىڭ قاۋىپ ءتوندىرىپ تۇرعانىن اشىق ايتا المادى.
- ماسەلە ءبىز ايتىپ وتىرعان ۇلتتىق باسىمدىقتار تۋرالى بولىپ وتىر. اۋماقتىق تۇتاستىققا قاۋىپ توندىرۋگە قاتىستى اڭگىمەنىڭ شىققانىن بىلەسىزدەر. مۇنىڭ ءبارى ايتىلدى. جۋرناليستەردىڭ بەلگىلى ءبىر توپتارى بار... مەن «مەدۋزانى» (قازاقستاندا بۇعاتتالعان رەسەيلىك مەدياباسىلىم) مىسالعا كەلتىرەمىن. ولار كەلىپ، قالاداعى ءبىر-ەكى ەسسىز ادامدى جازىپ الىپ، قازاقستاننىڭ شىعىسىنداعى حالىقتىڭ جالپى پىكىرى رەتىندە ارانداتتى. سودان كەيىن مەن ولارمەن سويلەسىپ («مەدۋزا» باسىلىمىمەن), نەگە بۇلاي جاساعاندارىن سۇرادىم. مۇنداي ارانداتۋلار جالعاسۋى مۇمكىن. سوندىقتان ءبىز سونىڭ الدىن الساق دەيمىز. كەيبىرەۋلەر ءبىزدىڭ ىشكى ىسىمىزگە ارالاسقىسى كەلەتىنى جاسىرىن ەمەس. ال بۇل تۇزەتۋلەردى قولداعان جۇمىس توبى بار. ءسىز باق-تى جابۋ تۋرالى ايتىپ وتىرسىز... ءبىز ول تۋرالى ايتىپ وتىرعان جوقپىز. ءبىز بىرەۋدىڭ ويىنا زاڭنامانى بۇزۋ پيعىلى كەلمەسىن دەپ، الدىن الۋ شارالارى تۋرالى ايتىپ وتىرمىز. ارانداتۋ فاكتىلەرى بار، - دەيدى دەپۋتات.
ەستەرىڭىزدە بولسا، 2014 جىلى رەسەيلىك Meduza.io سايتىندا 2014 جىلى «وسكەمەن حالىق رەسپۋبليكاسى. قازاقستانداعى ورىستار «سىپايى ادامداردى» كۇتە مە؟» دەگەن ماقالا جارىق كورگەن بولاتىن. ءبىر قىزىعى بۇل وقيعا دەپۋتاتتىڭ ەسىنە ارادا 10 جىل وتكەن سوڭ ءتۇسىپ وتىر. شاتالوۆ «مەدۋزانىڭ» ەسكى جىرىنان باسقا ەش مىسال كەلتىرە العان جوق.
«شەكتەۋلەر زاڭمەن عانا جاسالۋى كەرەك»
دەپۋتات اناس باققوجاەۆ تا ارىپتەسى نيكيتا شاتالوۆ سەكىلدى قاي باق-تىڭ قازاق ەلىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر ءتوندىرىپ تۇرعانىن اشىق ايتا المادى.
- مەن جۇمىس توبىنىڭ مۇشەسىمىن. مەن ءبىراز ۇسىنىستاردى بەردىم. قوعامدىق كولىكتەردە مەملەكەتتىك ارنالاردىڭ، راديولاردىڭ شىعۋ كەرەكتىگىن ايتتىم. زاڭنىڭ ءارتۇرلى تۇستارىن ءوز باسىم تەرەڭ زەرتتەپ وتىرمىن. كونستيتۋتسيانىڭ 61-بابىنا سايكەس، بىزدە جەكە نەمەسە زاڭدى تۇلعالارعا كەز-كەلگەن. ال شەتەلدىك باق وكىلدەرىنىڭ اككرەديتاتسياسىن الار بولساق، ول قازىر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ 2016 جىلى بەكىتكەن ەرەجەسىندە عانا بار. بۇل تالاپ زاڭ تۇرىندە ءالى بەكىگەن جوق. نەگە بىزگە كونستيتۋتسيانىڭ نورماسىن ورىنداماسقا؟ سوندايدا الگى ەرەجەنى نەگە زاڭ دەڭگەيىنە كوتەرمەسكە دەگەن ساۋال تۋىندايدى. مۇنداي ۇسىنىستى مەن بەرىپ وتىرمىن. بۇل ۇسىنىستارىم ەرەجەدەن زاڭعا عانا كوشىپ جاتىر. ول ەشقانداي قاتايعان، كۇردەلەنگەن جاعى جوق. ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە قاۋىپ ءتونۋ فاكتىلەرى بولعان جاعدايدا ءسىم زاڭعا (زاڭ جوباسىنا) سايكەس، ول اككرەديتاتسيا بەرۋدەن باس تارتۋىنا بولادى، - دەيدى ول.
دەپۋتاتتاردىڭ دەگەنىنە سالساق، ۇسىنعان وزگەرتۋلەر كۇشىنە ەنسە، سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى “ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە قاتەر تونگەن جاعدايدا” شەتەلدىك اقپارات قۇرالدارىنىڭ وكىلدىكتەرى مەن ولاردىڭ جۋرناليستەرىنە اككرەديتاتسيا بەرمەۋدى ەرەجەمەن ەمەس، زاڭ تالابىمەن رەتتەمەكشى.
«باق وكىلدەرىن قورقىتىپ، ۇركىتۋ تىيىلعان جوق»
حالىقارالىق ء“ادىل ءسوز” ءسوز بوستاندىعىن قورعاۋ قورىنىڭ زاڭگەرى عاليا اجەنوۆا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە قاتەر توندىرمەيتىن باسقا زاڭ بارىن ايتادى. سوندىقتان دا ول دەپۋتاتتاردىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە قاتەر توندىرەدى دەگەن ءسوزى كۇلكىلى ەكەنىن ەسكەرتتى.
- قازىر ءبىز ءححى عاسىردا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. تاۋەلسىزدىك العالى زاڭنامانى تۇزەيمىز، ونى قالپىنا كەلتىرەمىز جانە كونستيتۋتسياعا قارسى كەلمەيتىن جولدارىن تابامىز دەپ جۇرگەنىمىزگە 20 جىلدان استى. بىراق وسى جىلدارى جۋرناليستەردىڭ جۇمىسىن جەڭىلدەتتىك دەپ اۋىز تولتىرىپ ايتا المايمىز. كەرىسىنشە، جىل سايىن جۋرناليستەرگە قايتا-قايتا كەدەرگى جاسالىپ جاتىر. مىسالى، حالىق ءۇشىن وتە ماڭىزدى جاعداي بولىپ جاتقاندا جۋرناليستەرگە بيلىك تاراپىنان ەسكەرتۋ جاساۋ نورماعا اينالدى. كونستيتۋتسيا بويىنشا دەموكراتيالى ەل بولعانىمىزبەن بيلىك پەن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ تاراپىنان باق وكىلدەرىن قورقىتىپ، ۇركىتۋ تىيىلعان جوق. ايتالىق، تاۋەلسىز اقپارات تاراتاتىن جۋرناليستەرگە اككرەديتاتسيا بەرمەۋ الاڭداتارلىق جاعداي، - دەيدى ول.
ۇكىمەتتىڭ “ماسس-مەديا تۋرالى” زاڭىنا تولىقتىرۋلار ازاتتىق جۋرناليستەرىنە اككرەديتاتسيا بەرمەۋ جالعاسىپ جاتقان تۇستا جاريالانعان. ساراپشىلار زاڭعا ۇسىنىلعان جاڭا تولىقتىرۋلار ءسوز بوستاندىعى جايىن ودان ءارى قيىنداتىپ، قازاقستانداعى تاۋەلسىز اقپارات قۇرالدارىنىڭ جابىلۋىنا اكەلەدى دەپ قاۋىپتەنەدى.
سەرىك جولداسباي
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
