بۇگىن – ۇستانىمى بەرىك ساياساتكەر، عالىم، ۇستاز سەرىكبولسىن ءابدىلدين قايتىس بولعان كۇن. قايراتكەردى ساياساتكەرلەر قالاي باعالايدى؟ شاعىن شولۋدا وسى تۋرالى ايتىلادى.
مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى سەرىكبولسىن ءابدىلدين 2019 جىلى 31 جەلتوقساندا 83 جاسقا قاراعان شاعىندا قايتىس بولعان ەدى.
نازارباەۆ جۇيەسىنىڭ قاتاڭ سىنشىسى
سەرىكبولسىن ءابدىلدين 1967 جىلدان باستاپ قازاق سسر جوسپارلاۋ كوميتەتىندە ءبىراز ۋاقىت بويى جۇمىس ىستەدى. كەيىننەن اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىندە باسشىلىق قىزمەتىن اتقارسا, كەيىننەن قازاق سسر مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ ماسكەۋدەگى وكىلى بولدى. ال 1990 جىلى ءحىى شاقىرىلىمداعى قازاق سسر جوعارعى كەڭەسىنىڭ دەپۋتاتى, كەيىن جوعارعى كەڭەس توراعاسىنىڭ ورىنباسارى، 1991 جىلدىڭ قازانىنان 1993 جىلى 13 جەلتوقساندا جوعارعى كەڭەس تاراتىلعانعا دەيىن ونىڭ توراعاسى بولعان.
سەرىكبولسىن ءابدىلدين باسشىلىق ەتكەن ۋاقىتتا جوعارعى كەڭەس 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا "قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى تۋرالى" دەكلاراتسيانى قابىلداعان. كەيىن نازارباەۆ ساياساتىنا قارسى بولىپ، وپپوزيتسياعا كەتتى. نازارباەۆتى ءجيى سىنايتىن. ونىڭ ايتقاندارىن نازارباەۆ جوققا دا شىعارمادى، راستامادى دا.
قازاقستان كوممۋنيستىك پارتياسى توراعاسى بولعان ءابدىلدين قازاقستاننىڭ ءبىرىنشى پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ورناتقان اۆتوريتارلى بيلىك جۇيەسىن اشىق تا قاتاڭ سىنادى. ول 1999 جىلى 10 قاڭتاردا كەزەكتەن تىس وتكەن پرەزيدەنت سايلاۋىنا نازارباەۆپەن باسەكەلەس كانديدات رەتىندە قاتىستى. سايلاۋدىڭ رەسمي قورىتىندىسى بويىنشا، ساياساتكەر از داۋىس جيناعان. بىراق ءابدىلدين "سايلاۋ ناتيجەسى بۇرمالاندى" دەپ مالىمدەدى.
«پرەزيدەنت بولۋى ءتيىس ەدى»
پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ بۇرىنعى دەپۋتاتى سەرىك ءابدىراحمانوۆ «شىن مانىندە سەرىكبولسىن ءابدىلدين پرەزيدەنت بولۋى ءتيىس ەدى» دەيدى.
- ول كىسى وتە مىقتى ساياساتكەر بولدى. سايلاۋدا نازارباەۆتى جەڭىپ كەتكەن ەدى. بىراق بءىزدىڭ ساياسات سەكەڭدى جىبەرمەدى. ول كىسى 80 جىلدىعىن تويلاعاندا1990 جىلدارداعى پارتيانى، ءماجىلىستى ەسكە الىپ، قۋانىشىنا ورتاقتاسقان جايىم بار. دەموكراتياعا بەيىم باسشى بولدى. بىرەۋلەر سەكەڭدى سىناپ جىبەرەتىن كەزدەرى دە بولعان. الايدا ول كىسى ءوزىن سىناعاندارعا كۇلىپ جاۋاپ بەرەتىن. ەشقانداي كەك ساقتامايتىن، ادامدى ءبولىپ-جارمايتىن كەڭ ادام ەدى. وكىنىشتى، ارينە. ەگەر ول كىسى مەملەكەت باسىنا كەلگەندە ءبىزدىڭ قازاقستان مۇلدەم باسقاشا بولار ەدى. قازىر ول كىسءىنى سولاي وكىنىشپەن ەسكە الامىز، - دەيدى ول.
سەرىك ءابدىراحمانوۆ سەرىكبولسىن ابدىلدينمەن ىستەس بولعانىن ايتادى.
- سەكەڭمەن ءبىز كوپ جىلدار بويى تانىسپىز. ءبىر-ءبىرىمىزدى بىلەتءىنبىز. 1999 جىلى ءماجىلىستىڭ دەپۋتاتتىعىنا سايلاندى، ءبىر كوميتەتتىڭ قۇرامىندا بولدىق. ول كىسى وتە اقىلدى، ءبىلىمدى، ۇلتشىل، مەملەكەتشىل، بايسالدى ادام ەدى. ءسوز ساپتاۋى كەرەمەت ەدى. سەكەڭ بىزگە ۇلگى بولدى، بىلگەنىن ۇيرەتتى، - دەپ ەسكە الادى سەرىك ءابدىراحمانوۆ.
سەرىك ءابدىراحمانوۆ دەپۋتات بولعانعا دەيىن سول كەزدەگى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ كەڭەسشىسى قىزمەتىن اتقارعان.
«ەلگە وتە جاقىن بولدى»
19 جىل بويى پارلامەنت ماجىلىسىندە قىزمەت ەتكەنكەلە جاتقان دەپۋتات نۇرتاي سابيليانوۆ سەرىكبولسىن ءابدىلدين تۋرالى لەبىزىن بىلاي جەتكىزدى.
- مەن ول كىسىمەن جاقىن ارالاسقان جوقپىن، كەزدەسىپ، سويلەسپەپپىن دە. دەگەنمەن سەرىكبولسىن اعامىز ومىردە ەلگە، قوعامعا ەڭبەگى سىڭگەن ازامات. جوعارى كەڭەستىڭ بيلىگى بولعاندا ءوزىنىڭ قايراتتىلىعىن كورسەتە ءبىلگەن. ول كىسى ەلگە ءوتە جاقىن بولدى. سونىمەن قاتار تۋعان جەرى ءۇشىن ەڭبەك ەتكەن. سەرىكبولسىن اعا ءومىردە ەشقاشان بىرەۋگە جاماندىق ويلاماعان. وزگەلەر تۋرالى جامان وي، پىكىر ايتپاعان. ءوز ويىن تىكەلەي، اشىق تۇردە ايتقان شىنشىل ادام بولدى. سەرىكبولسىن ءابدىلدين قازاقستان تاريحىندا ءىرى تۇلعالاردىڭءبىرى بولىپ قالا بەرمەك، - دەيدى دەپۋتات نۇرتاي سابيليانوۆ.
ازاتتىق قارلىعاشى
سەرىكبولسىن ءابدىلديننىڭ ساياساتكەرلىگىن، ادىلدىگىن قازاقستاننىڭ جوعارى باسشىلارى دا مويىنداعان. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ بيىل رەسپۋبليكا كۇنى قارساڭىندا، اقورداداعى مەملەكەتتىك ناگرادالار مەن سىيلىقتاردى سالتاناتتى تۇردە تاپسىرۋ راسىمىندە سويلەگەن سوزىندە ساياساتكەر تۋرالى مىنانداي پىكىر بىلدىرگەن.
«ازاتتىق جىلناماسىندا سالىق زيمانوۆ، سەرىكبولسىن ءابدىلدين, قاراتاي تۇرىسوۆ، زينايدا فەدوتوۆا، ەرىك اسانباەۆ، ءابىش كەكىلباەۆ، عايرات ساپارعاليەۆ، سۇلتان سارتاەۆ، وزبەكالى جانىبەكوۆ، ولجاس سۇلەيمەنوۆ، الەكساندر كنياگينين، مىرزاتاي جولداسبەكوۆ، ومىربەك بايگەلدى، قۋانىش سۇلتانوۆ، سەرگەي تەرەششەنكو جانە تاعى باسقا كوپتەگەن تۇلعانىڭ ەسىمىن قۇرمەتپەن اتاپ ءوتۋ كەرەك», - دەگەن پرەزيدەنت توقاەۆ.
«پارلامەنتاريزمدى قالىپتاستىرۋدا ءوز قولتاڭباسىن قالدىرعان تۇلعا»
وسىدان 12 جىل بۇرىن تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالعان سالتاناتتى جيىندا سويلەگەن سوزىندە سول كەزدەگى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءبىر كەزدە وزىمەن سايلاۋعا تۇسكەن سەرىكبولسىن ءابدىلدين تۋرالى بىلاي دەگەن.
«ازاتتىقتىڭ العاشقى ءتاي-ءتاي باسقان جىلدارىندا جانىمدا بولىپ، بىرگە قىزمەت اتقارعان سەرىكبولسىن ءابدىلدين, سەرگەي تەرەششەنكو، ەرىك اسانباەۆ، ساعادات نۇرماعامبەتوۆ جانە تاعى باسقا ازاماتتارعا بۇگىنگى مەرەكە كۇنى شىن جۇرەگىممەن ريزاشىلىعىمدى ايتىپ، ولارعا جاقسىلىق پەن دەنساۋلىق تىلەيمىن»، - دەگەن سول كەزدەگى ەل باسشىسى.
ال ساياساتكەر قايتىس بولعاندا پرەزيدەنت توقاەۆ مارقۇمنىڭ وتباسىنا كوڭىل ايتقاندا ونى «ەلىمىزدى دامىتۋ جəنە پارلامەنتاريزمدى قالىپتاستىرۋ ىسىندە وزىندىك قولتاڭباسىن قالدىرعان تۇلعا» دەپ باعالاعان.
قوعام قايراتكەرى، ەكونوميكا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور سەرىكبولسىن ءابءدىلدين 1937 جىلى قازاقستاننىڭ شىعىسىنداعى تارباعاتاي اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. 2019 جىلى ساياساتكەر قايتىس بولعاندا الماتىداعى كەڭساي – 2 قورىمىنا جەرلەندى.
سىمبات ناۋحان
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
