تالانتتى اقىن، جاڭاارقانىڭ تۋماسى – باقتىباي امانجولوۆ ومىردەن ءوتتى. ەرلان تولەۋتاي ءوزىنىڭ فەيسبۋك پاراقشاسىنا اقىن جايىندا ەستەلىك جازباسىن قالدىردى، دەپ حابارلايدى «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.
اقىن باقتىباي امانجولوۆ دۇنيەدەن ءوتىپتى. جاستايىنان ءومىر تەپەرىشىن كوپ كورگەن تاعدىرلى اقىن ەدى. ول ازداي ءومىرىنىڭ سوڭعى ەكى جىلىندا ايىقپاس دەرتپەن الىستى. كەشە سۇم اجال اياۋلى اقىندى الىپ تىنىپتى.
باقتىباي اعامەن قاراعاندىدا تۇرعان جىلدارى ءجيى ۇشىراسىپ تۇردىم; كوبىنەسە كەزدەيسوق كەزدەسىپ قالاتىنبىز. قاراعاندىنىڭ جانىنداعى دۋبوۆكا دەگەن ورىسى كوپ پوسەلكەدە تۇرۋشى ەدى. ءبىر-ەكى رەت ۇيىنە دە بارعانىم ەسىمدە. قوشتاسىپ كەتىپ بارا جاتقاندا، ەسىگىنىڭ الدىندا شوشايىپ قالا بەرەتىن. وسىلاي ول ءوزىنىڭ جالعىزدىعىن سەزدىرگەندەي بولۋشى ەدى. جاس كەزىندە، دەگەن شاعىندا اباقتى كورگەن جان ەدى. مەنىڭشە، جان جالعىزدىعى وعان وسى اباقتىدان كەيىن جابىسقان سياقتى. سوتتالعان اداممەن كىم جولداس بولسىن ول زاماندا، ءوزى اقىن بولسا... بىلەتىندەر «ونىڭ تاعدىرىنىڭ بۇلاي بۇرالاڭ بولۋىنا، كىلت قياس تارتۋىنا ونىڭ وتقا، سۋعا قارامايتىن بەتتىلىگى مەن ەر كوڭىلدىلىگى جەتكەن» دەيدى. ءوزىڭ ەر كوڭىلدى، جاۋجۇرەك بولساڭ، ونىڭ ۇستىنە اقىن بولساڭ – قۇدايدان نە تىلەيسىڭ؟! مۇنداي جاندى تاعدىر ايامايدى عوي، تاعدىر دەمەي، قوعام دەيىكشى. دۇرىسى سول، مەنىڭشە.
قوعام دەمەكشى، باقتىباي اقىن قوعاممەن، ونىڭ ىشىندە اقىندارمەن ارالاسپاي، ساياق عۇمىر كەشتى. ول دا ونىڭ ءبىر جۇمباعى. تەك جەزقازعان قالاسى وبلىس ورتالىعى بوپ تۇرعان كەزدە «اققۇس» اتتى وبلىستىق جازۋشىلار ۇيىمىنىڭ قولداۋىمەن پىشاقتىڭ قىرىنداي ءبىر-ەكى جيناعى از تيراجبەن جارىق كوردى. ايماقتىق ادەبي ورتانىڭ ءبىر شۋ ەتىپ، باسىلا قالعانى ەسىمدە. سونىمەن اقىننىڭ ولەڭدەگى عۇمىرى تامام بولدى-اۋ دەيمىن، بۇدان كەيىن ءبىر-ەكى گازەت-جۋرنالداردا باسىلعانى بولماسا، جىر جيناعى جارىق كورە قويعان جوق.
اقىننىڭ جىر كەشتەرىندە، نە ءتۇرلى جيىنداردا كۇركىرەپ ولەڭ وقىعانىن دا كورمەپپىن. مەنىڭ ەسىمدە ول ولەڭ وقىعانىن كورمەگەن جالعىز اقىن بوپ قالار، ءسىرا. اقىندار ءانشى سەكىلدى قاسيەتكە يە، توپ كورسە ولەڭ وقىعىسى كەپ ارقالانىپ تۇرادى. ال باقتىباي اقىن ساحناعا ۇمتىلمايتىن، مۇشايرالارعا دا قاتىسپايتىن. بالكىم، قاتىسقان شىعار، بىراق جۇلدە الدى دەپ ەستىمەپپىن. ەر كوڭىلدى، باتىر كەۋدەلى اقىننىڭ ساحناعا شىعىپ، ولەڭ وقىماي كەتكەنى – ول دا ءبىر جۇمباق.
بالكىم اقىن بولعان سوڭ ۇمتىلۋى كەرەك پە ەدى؟ ءوزى باتىر تۇلعالى، ەڭسەلى ەر، جىر كەشتەرىنە كەۋدەلەپ كەلىپ، «مەن ولەڭ وقيمىن»، – دەسە ەشكىم الدىن كەس-كەستەي الماس ەدى. بىراق ول جىر كەشتەرىنەن، جالپى جيىن اتاۋلىدان اۋلاق ءجۇردى.
اتىن ۇمىتتىم، ونىڭ اقىندىعى ءتاپ-ءتاۋىر قىزى بار ەدى. ستۋدەنت كەزىندە ءبىز ونى باقتىباي اعانىڭ قىزى دەپ جىر كەشتەرىندە ولەڭ وقىتاتىنبىز. قازىرگى تاعدىرىنان بەيحابارمىن. باقتىباي اعانىڭ ءبىر جولى «مەنىڭ قىزىم اقىن»، – دەپ ماقتانعانى ەسىمدە. ءوزى جانىنا جاقىن وسى قىزىنان ءۇمىت كۇتەتىن. وسىلايشا مەن ونىڭ ماقتانعانىن ءبىرىنشى رەت ءارى سوڭعى رەت كوردىم.
ءوزى قانشا سەزدىرمەگەنمەن ونىڭ جۇزىندە الدەبىر قاياۋدىڭ تابى سەزىلىپ تۇراتىن. ول ونىسىن جارقىلداعان ەر كوڭىلىمەن جۋىپ-شاياتىن. قاياۋدىڭ تابى ونىڭ ۇنىمەن دە بايقالعانداي بولۋشى ەدى. باقتىباي اقىن مەنىڭ ەسىمدە وسىلاي قالدى.
قازانى ەستىگەن سوڭ، قارىنداسى قىمبات ءابىلدا اپايعا كوڭىل ايتتىم. «باقسىز، باپسىز وتكەن سورلى اعام-اي»، – دەپ جىلاپ وتىر. ءوزى اۋىرىپ قالىپتى.
ودان كەيىن اقىن ەرجان الاشتۋعانعا حابارلاستىم. ءسابي كەزىندە ەرجاننىڭ اۋزىنا تۇكىرگەن ەدى. ۇزاق اڭگىمەلەستىك. «تاعدىرلى اقىندار» اتتى جىر جيناعىنا ولەڭدەرىن ەنگىزدىم. 111 اقىننىڭ ولەڭى كىرگەن كولەمدى جيناق بولدى، جىل سوڭىنا دەيىن شىعىپ قالار»، – دەيدى. ايتا كەلىپ، «1921 جىلى جاس ولگەن بەرنياز كۇلەەۆتەن باستادىم. 100 جىلدىڭ ىشىندە 111 اقىندى ءولتىرىپپىز، ماسقارا، قىرىپ سالىپپىز عوي، اقىنداردى»، – دەيدى قامىرىقتى ۇنمەن. ايتۋىنشا، بۇل اقىنداردىڭ كوبىسى ادەبي ورتاعا تانىلماي، جاستاي، اباقتىدا، كىسى قولىنان، وزىنە-ءوزى قول سالعان، اداسىپ كەتكەن، وت پەن سۋدان اجالدى بولعان اقىندار ەكەن، ىشىندە ءتىپتى قاسقىر جەپ كەتكەن اقىن دا بار. ەستىپ وتىرىپ جانىم تۇرشىكتى.
ماحامبەتكە دەيىن قازاقتا اقىن ءولتىرۋ بولماعان. باسقا، باسقا، حان ولتىرۋگە باتا الماعان اقىندى. سەبەبى اقىن – ءسوز يەسى. ءسوز يەسى قازاقتا ەجەلدەن قاسيەتتى سانالعان. ال ماحامبەت – ءوز قازاعى ولتىرگەن تۇڭعىش اقىن. سودان بەرى اقىن ءولتىرۋ توقتاعان ەمەس
قازاقتا اقىن ءولتىرۋ ويىنى بوداندىقپەن بىرگە كەلگەن ناۋبەت ەدى. توقتاماي جاتىر، تيىلماي جاتىر. بۇگىن دە ءبىر اقىن ءولدى. جالعىزدىقتان، قۇسالىقتان ءولدى. ءار اقىن ولگەن سايىن قازاقتىڭ ءسوزى ولەدى. بۇگىن دە ءبىر ءسوزى ءولدى قازاقتىڭ. مەنىڭشە، اسقاق ءۇندى ءانشىنىڭ، داۋلەسكەر كۇيشىنىڭ، ءدۇلدۇل جىرشىنىڭ، جالپى كوشەلى ونەر يەسىنىڭ – ءبارى اقىن! ويتكەنى ولار حالىقتىڭ ارمان-اڭسارىنان، مۇڭى مەن قۋانىشىنان جارالعان جاندار. ولار ەركىندىكتى جىرلاۋشىلار، حالىقتىق دۇنيەتانىمدى ساقتاۋشىلار، قوعامعا ءوڭ بەرۋشى، ۇلتتىڭ مادەنيەتى مەن ەستەتكالىق تالعامىن تۇزۋشىلەر. بىراق بۇل ساۋلەلى جاندارعا وڭ قاباقپەن قاراپ وتىرعان كىم بار؟ قوعامىڭ قاعىنىپ تۇر، ورىسشىل بيلىگىڭنىڭ ءتۇرى سۋىق، تاعى كاي ساۋلەلىنىڭ، قاي اياۋلىنىڭ تۇبىنە جەتسەك ەكەن دەپ، تۇكسيىپ وتىر.
وسىلايشا، باق-تالايسىز قانشاما ارداقتىلار دۇنيەدەن باز كەشۋدە. كوشەلى ونەرپازدى ارداقتاپ تورگە وزدىراتىن، لەبىزىنەن ۇلگى الاتىن قاراشا حالىق ەدى، حالىق تا ۇلتتىق سانادان، جۇرتتىق ساپادان ايىرىلعان قازىر. كىرمە ءدىن مەن توبىرلىق مادەنيەتتى قولداعان وتىز جىلعى وزبىر بيلىك تۇبىنە جەتىپ كەتتى ءبارىنىڭ. نە دەگەندەيسىڭ، تۋعان بۇقاراڭنىڭ جايى وسى بولعان سوڭ. ءار قازاقتىڭ ارداقتىسى، ءار اياۋلى ونەرپازى دۇنيەدەن وتكەن سايىن كوزىڭنىڭ جاسىن ءبىر توگىپ الاسىڭ. باسقا قولىڭنان نە كەلەدى؟ جىلاعان ايەل دە ءبىر، ءبىز دە ءبىر.
قايران باقتىباي اعا-اي، مۇندا جاريالايىن دەسەم، دۇرىس ءبىر سۋرەتىڭىز دە جوق ەكەن، نە قولىمدا ءبىر جىر كىتابىڭىز ساقتالماپتى.
ولەڭ ولكەسىنە «ارمىسىڭ اق زەر الەم!»، – دەپ كەلىپ ەدىڭىز، سۇم جالعاننان وتەردە نە ايتقىڭىز كەلدى ەكەن؟ نە دە بولسا، ىشىڭىزدە كەتتى. ماعان ءسىزدىڭ سوڭعى جىرىڭىز جازىلماي كەتكەندەي كورىنەدى.
باقۇل بول، باقتىباي اعا! كورمەگەن كوشەڭىزدەن جارىلقاسىن!
